Jon Krakauer

Jon Krakauer (1954ko apirilaren 12a) estatubatuar mendizale eta idazlea da. Into the Wild; Into Thin Air; Under the Banner of Heaven; eta Where Men Win Glory: The Odyssey of Pat Tillman fikziozko liburuen egilea da. 1996an Everesteko zoritxarreko espedizio bateko kide izan zen, Everesteko eskaladaren historiako hondamendirik hilgarrienetako bat.

Jon Krakauer
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Brookline, 1954ko apirilaren 12a (69 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Hezkuntza
Heziketa	Corvallis High School (en) Hampshire College (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	kazetaria, esploratzailea, idazlea eta mendigoizalea
Jasotako sariak	ikusi Walter Sullivan Award for Excellence in Science Journalism  (1997)
jonkrakauer.com

Lehenengo urteak

Krakauer Brooklinen jaio zen, Massachusettsen, Carol Ann Jones eta Lewis Joseph Krakauerren bost seme-alabetatik hirugarrena izan zen. Aita judua zuen eta ama Unitaria zen, eskandinaviar jatorrikoa. Bi urte zituenetik hazi zen Corvallisen, Oregonen. Bere aitak zortzi urterekin sartu zuen Krakauer gaztea mendizaletasunean. Bere aita "gupidagabe lehiakorra eta anbizio handikoa" zen, eta itxaropen handia zuen Krakauerrengan, bere semea Harvardeko Medikuntza Eskolara joatea eta mediku bihurtzea desiratuz, "Bizitzaren bide seguru bakarra arrakasta esanguratsurantz eta zorion iraunkorrerantz". Tenisean Corvallis High Schoolen lehiatu zen eta 1972an graduatu zen. Ondoren Hampshire Collegen ikasi zuen Massachusettsen, non 1976an Ingurumen Ikasketak titulua jaso zuen. 1977an Linda Mariam Moore eskalatzaile ohia ezagutu zuen, eta 1980an ezkondu ziren. Seattlen bizi izan ziren, Washingtonen, baina Boulderrera aldatu ziren, Colorado, Krakauerren Into Thin Air liburua kaleratu ondoren.

Mendizaletasuna

Unibertsitatean graduatu ondoren, Krakauerrek bost aste eman zituen bakarrik Alaskako Stikine Icecap eskualde basatian, eta ibilbide berri bat eskalatu zuen Devils Thumben, Eiger Dreams eta Into the Wild liburuetan deskribatu zuen esperientzia. 1992an, Patagoniako Andeetako Cerro Torrera joan zen, munduko eskalada teknikorik zailenetako bat bezala hartzen den granitozko tontor bat.

1996an, Krakauerrek Everesteko igoera gidatu batean parte hartu zuen. Bere taldea 1996ko Everest mendiko hondamendian harrapatu zutenetako bat izan zen, non ekaitz bortitz batek eskalatzaile batzuk harrapatu zituen mendiaren aldapetan. Krakauer gailurrera iritsi eta kanpamendura itzuli zen, baina bere lau taldekide (Rob Hall taldeko buruzagia barne) ekaitzean jaisten ari zirela hil ziren.

Outside aldizkarian gertakizunaren oroigarri zintzo bat argitaratu zen eta, beranduago, Into Thin Air liburuan. 1996ko eskalada denboraldiaren amaieran, 15 pertsona hil ziren mendian, Everesten historiako urterik hilgarriena bihurtuz. 2014ko Everest mendiko elur-jausietan izandako hamasei heriotzak eta 2015eko lurrikararen hondamendiak (hemeretzi pertsona hil ziren) gainditu dute egoera hori. Krakauerrek publikoki kritikatu du Everesten merkantilizazioa.

Kazetaritza

Krakauer 2009an

Krakauerri idazle gisa zuen ospearen zati handi bat Outsiderentzat egindako kazetari lanetik datorkio. 1983ko azaroan, lanaldi partzialeko lana utzi eta lanaldi osoko idazle bihurtu zen. Bere mendizaletasun lanaz gain, idazle autonomo bezala bete zituen gaiak askotarikoak ziren; bere idatziak Architectural Digest, National Geographic Magazine, Rolling Stone eta Smithsonianen ere agertu dira. Krakauerren 1992ko liburuak, Eiger Dreamsek, 1982 eta 1989 artean idatzitako bere artikulu batzuk biltzen ditu.

Outsiderentzat lanean ari zela, Krakauerrek artikulu bat idatzi zuen Everestera igo zenean, bi espediziotan zentratuta: berea, Rob Hallek zuzendua, eta bestea, Scott Fischerrek zuzendua; biek arrakastaz gidatu zituzten bezeroak tontorrera, baina zailtasun handiak izan zituzten jaitsieran. Ekaitzak eta, bere ustez, bi taldeetako gidarien hautu arduragabeek heriotza batzuk eragin zituzten, horien artean bi gidari nagusiena. Krakauerrek sentitu zuen kontakizun laburrak ez zuela gertakizuna zehatz azaltzen, eta bere hasierako adierazpenak argitu zituen, bereziki Andy Harrisen heriotzarekin zerikusia zutenak, Into Thin Air liburuan, bizirik atera ziren beste pertsona batzuekin egindako elkarrizketa luzeak zituena.

1999an, Estatuko Arte eta Letren Akademiaren Literatura Arte eta Letren saria jaso zuen.

Liburuak

Eiger Dreams: Ventures Among Men and Mountains

Eiger Dreams: Ventures Among Men and Mountains 1990eko Jon Krakauerren artikulu eta saiakera ez-fikziozkoen bilduma da, mendizaletasunari eta harkaitz-eskaladari buruzkoa. Liburuak hainbat gai jorratzen ditu, besteak beste, Suitzako Alpeetan Eiger Nordwandeko igoera, Alaskako Denalikoa edo Karakorumuko K2koa, baita Krakauerrek bere bidaietan ezagutu dituen eskalatzailee buruzkoak, John Gill kasu.

Into the Wild

Into the Wild liburua 1996an argitaratu zen eta bi urtez The New York Times-eko salduenen zerrendan egon zen. Liburuak Christopher McCandlessen bidaiak dokumentatzen dituen narratiba ez-lineal bat erabiltzen du, ekialdeko kostaldeko familia aberats bateko gazte bat, 1990ean, Emoryko Unibertsitatean graduatu ondoren, bere banku-kontuko diru guztia ($24,000) Oxfam ongintzazko erakunde humanitarioari eman ziona, bere burua "Alexander Supertramp" izenez birbataiatu zuena eta bidaia bati ekin ziona. McCandlessen gorpuzkiak 1992ko irailean aurkitu ziren; gosez hil zen Alaskan, Stampede Trailen, Wentitika lakutik gertu, Denali Parke Nazionalean eta Erreserban. Liburuan, Krakauerrek McCandlessen eta bere esperientzien, eta beste abenturazale batzuen esperientzien arteko paralelismoak ezartzen ditu. Into The Wild izen bereko film batera egokitu zen, 2007ko irailaren 21ean estreinatu zena.

Into Thin Air

1997an, Krakauerrek Outsider aldizkarirako egindako artikulua liburu bihurtu zuen, Into Thin Air. Liburuak eskalada taldeen esperientziak eta Everesteko mendizaletasunaren egoera orokorra deskribatzen ditu. Outsider aldizkariak kazetari bezala kontratatua, Krakauerrek 1996ko Everesteko eskalada talde baten bezero bezala parte hartu zuen, Rob Hallek zuzendua, 1996ko Everest mendiko hondamendian baja handienak jasan zituen taldea. Liburuak The New York Times egunkariko liburu ez-fikziozkoen zerrendako lehen postua lortu zuen, Time aldizkariak "urteko liburu" izendatu zuen eta 1998ko Pulitzer ez-fikziozko sarirako aintzat hartutako hiru liburuen artean egon zen. The American Academy of Arts and Letters 1999an Literatura Akademiaren sari bat eman zion Krakauerri bere lanarengatik, eta idazleak "ikerketa kazetaritzaren tradiziorik finenaren irmotasuna eta kemena idazle berriaren sotiltasun eta zorroztasun sakonarekin uztartzen ditu. Everesteko igoeraren kontakizunak eskaladaren eta inoiz kirol erromantikoa eta bakartia izan zenaren merkaturatzearen ebaluazio orokorra ekarri du ".

Krakauerrek liburu honen irabaziekin "Everest '96 Memorial Fund"ri lagundu dio Boulder Community Foundationen barruan, hildako eskalada-lagunen omenez sortu baitzuen.

Under the Banner of Heaven

2003an, Under the Banner of Heaven Krakauerren hirugarren bestseller ez-fikziozkoa bihurtu zen. Liburuak sinesmen erlijiosoen muturrak aztertzen ditu, bereziki mormonismoaren adar fundamentalistak. Krakauerrek poligamiaren praktika aztertzen du adar hauetan eta Azken Egunetako Santuen Jesu Kristoren Elizako testuinguruan bere historian zehar. Liburuak Lafferty anaiak ditu ardatz, beren fede fundamentalistaren izenean hil zutenak.

2006an, Tom Elliottek eta Pawel Gulak Damned to Heaven liburuan oinarritutako dokumental bat ekoitzi zuten.

Robert Milletek, Brigham Young unibertsitateko Erlijio Ulermeneko irakasleak, liburua berrikusi eta nahasi, gaizki antolatu, engainatu, oker, kaltegarri eta iraingarritzat jo zuen. Mike Ottersonek, Azken Egunetako Santuen Jesu Kristoren Elizako (LDS) Ikus-entzunezko Harremanetarako zuzendariak, honela esan zion Associated Pressi: "Liburu hau ez da historia eta Krakauer ez da historialaria. Istorioa egiteko lasterbideak hartzen dituen narratzaile bat da. Bere oinarrizko tesia da pertsona erlijiosoak irrazionalak direla eta pertsona irrazionalek gauza arraroak egiten dituztela".

Horri erantzunez, Krakauerrek Eliza horren hierarkia kritikatu zuen, 1993an eskomikatua izan zen Michael Quinn historialariaren iritzia aipatuz: "Errealitate tragikoa da batzuetan Elizako buruzagi, maisu eta idazleek ez dutela esan zekitena iragan mormoiaren zailtasunei buruz, baina, aldiz, Santuei topikoen, egia erdien, omisioen eta ukapen onargarrien nahasketa bat eskaini dietela. Krakauerrek idatzi zuen: "Quinn doktorearen ikuspegiarekin bat nator".

Where Men Win Glory: The Odyssey of Pat Tillman

2007ko urriaren 25ean, Sundanceko kanalean, Iconoclastsen denboraldiaren estreinaldian, Krakauerrek liburu berri baten idazketan sakonki sartuta zegoela aipatu zuen, baina ez zuen izenburua, gaia edo aurreikusitako amaiera dataren berri eman. Doubleday Publishingek liburua 2008ko udazkenean argitaratzeko asmoa zuen, baina urte horretako ekainera atzeratu zuen, Krakauer "eskuizkribuarekin pozik ez zegoela" iragarriz.

Liburua, Where Men Win Glory: The Odyssey of Pat Tillman, Doubledayk argitaratu zuen 2009ko irailaren 15ean. Pat Tillmanen egunerokoetan eta kartetan oinarritzen da, NFLko futbol jokalari profesionala eta AEBetako armadako zaindaria. Afganistanen hil ondoren, sakrifizio eta heroismo estatubatuarren ikur bihurtu zen, baina eztabaida gai ere bihurtu zen, AEBetako armadak Tillman lagun suagatik hil zela ezkutatu zuelako, hau da, beste soldadu estatubatuar batek hil zuelako. Liburua Tillmanen egunkarietan eta gutunetan, emaztearekin eta lagunekin izandako elkarrizketetan, berarekin batera lan egin zuten soldaduekin izandako elkarrizketetan eta Krakauerrek Afganistanen egindako ikerketan oinarritzen da. Narratiba historiko bezala ere balio du, Afganistango gerra zibilen historia orokor bat emanez.

Dexter Filkinsek, The New York Times egunkariko liburuaren erreseinan liburuari buruz idaztean, esan zuen "hemen kontatzen diren Tillmanen bizitzako xehetasun asko, gehienbat, hutsalak eta garrantzirik gabekoak" direla, baina Tillmanen heriotzari buruz ere esan zuen, "Nahiz eta gertakari gehienak lehendik ezagunak ziren, Krakauerrek zerbitzu baliotsua egin du guztiak batera biltzen, bereziki, estalketari buruzkoak. Xehetasunak, bost urte geroago ere, nazkagarriak dira irakurtzeko ". Los Angeles Times egunkarian, Dan Neilek liburua "erreportaje eder bat" eta "Tillmanen heriotza inguratu zuten gertakarien behin betiko bertsioa" dela idatzi zuen.

Kanpo estekak

• Datuak: Q368337
• Multimedia: Jon Krakauer / Q368337