Johannesburg
Johannesburg[1] Hegoafrikako hiririk handiena, eta jendetsuena da. Hegoafrikako eskualderik aberatsena den Gauteng probintziaren hiriburua da. Sahara hegoaldeko Afrikan ekonomiarik handiena duen metropolitar eskualdea da.
| Johannesburg Johannesburg | |||
|---|---|---|---|
| hiria | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Herrialdea |  Hegoafrika | ||
| Probintzia | Gauteng | ||
| Alkatea | Mpho Phalatse | ||
| Izen ofiziala | Johannesburg | ||
| Jatorrizko izena | Johannesburg | ||
| Posta kodea | 2001 eta 2000 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 26°12′16″S 28°02′30″E / 26.20436°S 28.04164°E | ||
 | |||
.svg) | |||
| Azalera | 1,644,96 km² | ||
| Altuera | 1.753 m | ||
| Mugakideak | Pretoria | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 4.434.827 (2011) 1.108.772 (2001) | ||
| Dentsitatea | 2.364 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | 1886 | ||
| Telefono aurrizkia | 2711 | ||
| Ordu eremua | UTC+02:00 | ||
| Hiri senidetuak | New York, Birmingham, Lurmutur Hiria, Durban, Lehrte, Pekin, Pretoria, Erroma, Addis Abeba, Londres, San Petersburgo, Taipei, Akkra, Thann, Ramallah, Verona, Windhoek eta Rio de Janeiro | ||
| http://www.joburg.org.za | |||
Nazioarteko bi aireportu ditu, Palmietfontein eta Jan Smuts. Unibertsitatea dauka taapezpiku-egoitza da.
Izena aldatu
Europar jatorrizko hizkuntzetan Johannesburg da hiriaren izena, baina afrikaanseraz zein ingelesez desberdin ahoskatzen da. Izenaren jatorria ez dago argi, baina badirudi 19. mendearen erdialdean afrikaner boer batzuek, Johannes Rissik-ek and Johannes Joubertek, eskaera egin zutela agintari britainiarren aurrean bertan meatzaritza kontzesio bat lortzeko, eta hortik etorri daiteke izena.
Zulu eta Xhosa hizkuntzetan eGoli esaten diote, urrearen hiria, itzulita[2]. Jozi, Joburg eta Jo'burg forma informalak ere erabiltzen dira hiriari deitzeko[3].
Historia aldatu
Urrea aurkitu bezain laster eraiki zuten, 1886an, eta errepublikako industria- eta finantza-gune nagusia da. Urreaz gainera, badira bestelako industriak ere: janari-, kimika- eta mekanika-industriak, ehungintza, eta abar, 20. eta 21. mendeetn zehar garatuak.
1983. urtean bereizi zen Sowetoko hiri beltza (South-Western Townships, hego-mendebaleko udalak) Johannesburg udaletik.
Biztanleria aldatu
Johannesburgeko biztanleria larruazalaren kolorearen arabera dago banatua: hiriaren erdialdea aberatsa da, dotore eta modernoa, eta bertan bizi da jende zuria. Jende beltz gehiena Soweto aldean bizi da, guztiz egoera txarrean. Lemasia izeneko aldean asiar jatorriko jendea bizi da (txinatarra, indiarra eta japoniarra). Sowetoko hirian izan dira azken hamarkada hauetan apartheidaren eta arrazismoaren aurkako borrokarik latzenak.
Johannesburg dago Hego Afrikako Gauteng eskualde txiki baina populazioz betean, ingurune oso urbanoan. Izatez, hiriaren eremu metropolitanoak Gauteng osoa hartzen du salbu eta Pretoria hiria, eta eremu metropolitano horretan 9 milioi biztanle daude. Horrek Afrikako 4. hiri handiena bihurtuko luke.
Johannesburg beti izan da atzerriko populazioen erakarlea ere, ez bakarrik Hego Afrikako barne migrazioarena. 20. mendearen hasieran 60.000 txinatar baino gehiago bizi ziren bertan, meatzaritzarako lanean. Afrikako beste herrialde batzuetako emigrazioak jarraitu du 20. mendearen azken partean bereziki[4].
Klima aldatu
 Datu klimatikoak (Johannesburg) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 35 | 34 | 32 | 29 | 26 | 23 | 24 | 26 | 31 | 32 | 33 | 32 | 35 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 25.6 | 25.1 | 24.0 | 21.1 | 18.9 | 16.0 | 16.7 | 19.4 | 22.8 | 23.8 | 24.2 | 25.2 | 21.9 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 14.7 | 14.1 | 13.1 | 10.3 | 7.2 | 4.1 | 4.1 | 6.2 | 9.3 | 11.2 | 12.7 | 13.9 | 10.1 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | 7 | 6 | 2 | 1 | -3 | -8 | -5 | -5 | -3 | 0 | 2 | 4 | -8 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 125 | 90 | 91 | 54 | 13 | 9 | 4 | 6 | 27 | 72 | 117 | 105 | 713 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 15.9 | 11.2 | 11.9 | 8.6 | 2.9 | 2 | 1 | 2.1 | 3.8 | 9.8 | 15.2 | 14.9 | 99.3 |
| Eguzki orduak | 251.1 | 224 | 238.7 | 237 | 275.9 | 267 | 285.2 | 285.2 | 282 | 269.7 | 249 | 263.5 | 3128.3 |
| Iturria (1): Hong Kong Observatory[5] | |||||||||||||
| Iturria (2): South African Weather Service[6] | |||||||||||||
Herri eta hiri senidetuak aldatu
Johannesburgo ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:
|
|
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/27 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- ↑ «Afrikako toponimia - Euskara Batuaren Eskuliburua» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-03-08)
Aipua: «Hegoafrikako Errepublikako hiri nagusietako bat Johannesburg da, eta ez da arauetan ageri. Horrek esan nahi du Euskaltzaindiak ez duela arautu hiri horren euskarazko grafia; horren ondorioz, printzipioz, jatorrizkoan bezala idaztekoa da hiriaren izena euskaraz: Johannesburg.». - ↑ (Ingelesez) «New Names of Locales in South Africa» ThoughtCo (Noiz kontsultatua: 2022-04-07).
- ↑ (Ingelesez) Travel, Uncover. (2015-07-12). «Johannesburg, Jo’Burg, Jozi, Egoli – The many names of the City of Gold» Uncover Travel (Noiz kontsultatua: 2022-04-07).
- ↑ Beavon, Keith S. O.. «Johannesburg: A city and metropolitan area in transformation» archive.unu.edu (Noiz kontsultatua: 2022-04-07).
- ↑ Climatological Normals of Johannesburg. Hong Kong Observatory (Noiz kontsultatua: 9 May 2010).
- ↑ Climate data for Johannesburg. South African Weather Service (Noiz kontsultatua: 6 March 2010).
- ↑ (Ingelesez) Taipei City Council. (Noiz kontsultatua: 2018-07-21).
Kanpo-estekak aldatu
Datuak: Q34647
Multimedia: Johannesburg / Q34647
