Jimmy Carter

Jimmy Carter
	Irudi gehiago
	Ahotsa
; 39. Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea
30. Ameriketako Estatu Batuetako Presidente-Hautetsia
76. Georgiako gobernadore
Georgiako Estatuko Senatuko kidea
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	James Earl Carter Jr.
Jaiotza	Lillian G. Carter Nursing Center (en) eta Plains, 1924ko urriaren 1a (99 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Bizilekua	Plains
Lehen hizkuntza	ingelesa
Familia
Aita	James Earl Carter Sr.
Ama	Lillian Gordy Carter
Ezkontidea(k)	Rosalynn Carter (1946ko uztailaren 7a - 2023ko azaroaren 19a)
Seme-alabak	ikusi Jack Carter; Amy Carter; James Earl Carter III (en) ; Jeff Carter (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Billy Carter; Gloria Carter Spann; Ruth Carter Stapleton;
Familia	ikusi Berry Gordy (lehengusu edo lehengusina txiki);
Hezkuntza
Heziketa	Georgia Southwestern State University (en) ; United States Naval Academy (en) 1946) : fisika; Georgia Tech (en) ; Union College (en) ; (1953 -
Hizkuntzak	ingelesa; gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	itsas ofiziala, diplomazialaria, eleberrigilea, politikaria, nekazaria, autobiografialaria, submariner (en) , estatu-politikaria, ekintzaile ekologista, enpresaburua, ingeniaria, bakearen aldeko aktibista, giza eskubideen aldeko ekintzailea, idazlea eta gizaldeko ekintzailea
Lateralitatea	eskuina
Altuera	1,77 metro
Enplegatzailea(k)	Emory Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Bakearen Nobel Saria (2002) ; Askatasunaren Domina Presidentziala ; Giza Eskubideen Nazio Batuen saria (1998) ; Félix Houphouët-Boigny Peace Prize (1994) ; Indira Gandhi Peace Prize (1997) ; Four Freedoms Award – Freedom Medal (1995) ; Philadelphia Liberty Medal ; American Peace Award (2009) ; Delta Prize for Global Understanding ; International Mediation medal (1979) ; Ansel Adams Award (1982) ; Kataluniako Nazioarteko Saria (2010) ; Fulbright Prize (1994) ; Hoover Medal (1998) ; Albert Schweitzer Prize for Humanitarianism (1987) ; Ellis Island Medal of Honor ; National Defense Service Medal ; American Campaign Medal ; World War II Victory Medal ; Order of the Nile ; Order of Vasco Núñez de Balboa ; Order of Manuel Amador Guerrero ; Grand Cross of the Order of the Crown (2011) ; Order of the Liberator General San Martín ; Audubon Medal (1994) ; Grammy Sariak ; Honorary doctor at the Nanjing University (2012) ; honorary doctorate from the University of Alberta ; honorary doctorate of Haifa University ; Financial Times Person of the Year (1976) ; American Library Association Honorary Membership (1994) ;
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; American Legion (en) ; Batzorde Trilaterala
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Itsas Armada
Gradua	teniente
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Baptismoa
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

James Earl "Jimmy" Carter (1924ko urriaren 1) Ameriketako Estatu Batuetako 39. presidentea izan zen, 1977tik 1981 arte. Hori baino lehen, Georgiako senataria izan zen (1963-1967) eta Georgiako gobernatzailea (1971-1975). Ustekabean demokratek hautagaia aukeratu zuten eta 1976ko hauteskundeetan doi garaitu zuen Gerald Ford.

Boterean, haren lorpen nagusiak energia politikaren sorreran eta gobernuko agentzien finkatzean datza. Ingurumen gaineko arautegia bultzatu zuen eta emakumei eta gutxiengokoei izugarrizko aupada eman zien gobernuan eta justizia-sisteman postu garrantzitsuenetara iristeko. Kanpoko aferetan, Camp David hitzarmena, Txinarekiko harreman diplomatiko osoen normalizatzea eta SALT II akordioa dira haren lorpen nagusiak. Horretaz gain, giza-eskubideak jarri zituen kanpoko politikako oinarrietan, munduan zehar giza-eskubideen gaineko errespetua aldarrikatuz. Hala ere, Iraneko bahituen krisialdiak, halere, Carterren ospea suntsitu zuen. 444 egunetan saiatu zen bahituak aske utz zitzaten. Karguko azken egunean lortu zuen. Sobiet Batasunak Afganistan inbaditu ostean, Carterrek eskuinera egin zuen: 1980eko Moskuko Olinpiadei boikot egin zien, eta botere militarra berrindartzeari ekin zion.

Ekonomiaren aldetik, interes eta inflazio indizeek gora egin zuten, baita langabeziak ere. Miseria-indizea %50 hazi zen haren agintaldian. Kongresuko demokraten aurka borrokatu zuen, baina ezin izan zuen zerga-sistema aldatu edo osasun plan orokorra burutu. 1980ko hauteskundeetan Ronald Reaganek garaitu zuen.

Postua utzi ondoren, presidente ohia izateak ematen duen ospea erabieli du Carterrek nazioarteko gatazka batzuetan bitartekari gisa aritzeko. Carter Center delakoa sortu du, demokrazia eta giza eskubideak bultza ditzan. 2002n, Carterrek Bakearen Nobel Saria jaso zuen, "nazioarteko gatazketan bakean oinarritutako konponbideak bilatzeko ahaleginengatik". Horretaz gain, Habitat for Humanity erakundean parte-hartze handia izan du behartsuek etxeak izan ditzaten. Gaur egun ere proiektu horretan dabil buru belarri.

Kanpo estekak aldatu

Datuak: Q23685
Multimedia: Jimmy Carter / Q23685