Irtyx

Irtyx
Irtyx
Datu orokorrak
Mota	nazioarteko ibai eta ibai
Luzera	4.248 km
Geografia
Koordenatuak	47°24′52″N 90°12′56″E / 47.414528°N 90.215544°E
Estatu burujabe	Errusia
Errusiako oblastak	Tiumen oblasta
Autonomous okrug of Russia	Khanti-Mansi
Hidrografia
Ibaiadarrak	ikusi Ixim; Vagay (en) ; Tobol; Konda (en) ; Osha (en) ; Ülbi River (en) ; Uba; Bukhtarma River (en) ; Tara (en) ; Uy (en) ; Om; Turtas (en) ; Demyanka (en) ; Shish (en) ; Tuy (en) ; Naryn (en) ; Qaljır (en) ; Kürshim River (en) ; Burqin He (en) ; Qaba river (en) ; Bashkurka (en) ; Koksha (en) ; Imsysa (en) ; Inzhura (en) ; Takmys (en) ; Sogom (en) ; Q756422 ; Polovinka (en) ; Karakunduska (en) ; Syrtsa (en) ; Churbash (en) ; Bartak (en) ; Kaysy (en) ; Bolshoy Ingair (en) ; Kunduska (en) ; Sargis (en) ; Tentis (en) ; Bolshaya Supra (en) ; Bicha (en) ; Kilik (en) ; Q756937 ; Q757092 ; Katanguyka (en) ; Byzovka (en) ; Aremzyanka (en) ; Ananyevka (en) ; Pelina (en) ; Q757283 ; Stepanovka (en) ; Yarka (en) ; Ibeyka (en) ; Zamarayka (en) ; Sargatka (en) ; Bugumbas (en) ; Bolshaya Taychinka (en) ; Chagan (en) ; Noska (en) ; Q4055098 ; Avlukha (en) ; Angaiska (en) ; Arkarka (en) ; Artynka (en) ; Q4091821 ; Bolshoy Kilik (en) ; Imis (en) ; Q4211955 ; Kip (en) ; Q4222624 ; Kunduk (en) ; Q4299699 ; Nekhlyudikha (en) ; Nyukhalovka (en) ; Q4331913 ; Q4365397 ; Podchugasnaya (en) ; Staraya Syrtsa (en) ; Tayma (en) ; Taltymka (en) ; Tozepka (en) ; Tugochayka (en) ; Tugutka (en) ; Ubaergan (en) ; Urash (en) ; Usolka (en) ; Q4506681 ; Chandysheva (en) ; Shar River (en) ; Q4518284 ; Zayka (en) ; Rogalikha (en) ; Kamyshlovka (en) ; Ava (en) ; Ava (en) ; Bolshaya (en) ; Tevriz (en) ; Tevriz (en) ; Usa (en) ; Startisa (en) ;
Arroaren azalera	1.643.000 km²
Arro hidrografikoa	Irtysh basin (en)
Ur-emaria	3.000 m³/s
Lakuak	Zaisan aintzira
Iturburua	Mongolian Altai (en)
Bokalea; ()	Ob (Khanty-Mansisk)

Irtyx^[1] (errusieraz: Иртыш; kazakheraz: Ертiс, Ertis; tatareraz: Иртеш, İrteş; txineraz 额尔齐斯河; uigurreraz: ئېرتىش; mongolieraz: Эрчис мөрөн, Erchis) erdi-mendebaldeko Asiako ibaia da, Ob ibaiaren adar nagusia, Txina, Kazakhstan eta Errusia zeharkatzen dituena. 4.248 km luze da^[2] eta 1.673.470 km^2-ko ibai-arroa dauka. Ob-Irtyx arroa Asiako handiena eta bosgarren luzeena da, eta munduko zazpigarren ibai-sistemarik luzeena^[2].

Bere bazterrak Han dinastiak, Kalmik herriak eta mongoliarrek okupatu zituzten, XVI. mendearen bukaeran errusiarrak iritsi arte.

Geografia aldatu

Mongolia eta Txina bereizten dituzten Altai mendien hego-mendebaldeko hegaleko glaziarretan du iturria^[2]. Jarraian Txinako Xinjiang, Kazakhstan eta Errusiako Omsk oblasta, Tiumen oblasta eta Khanti-Mansi zeharkatzen ditu. Khanty-Mansisketik gertu Obera isurtzen da.

Irtyxen ibaiadar nagusiak Ixim (2.450 km), Tobol (1.591 km), Demianka (1.160 km), Konda (1.097 km) eta Om (1.090 km) dira.

Ibai bazterreko hiri nagusiak honako hauek dira:

Kazakhstanen: Oskemen, Semei eta Pavlodar.
Errusian: Omsk, Tara, Tobolsk eta Khanty-Mansisk.

Hidrometria aldatu

Irtyx ibaiaren emaria 1974-1999 bitartean neurtua izan da Khanty-Mansisken (Obera isuri baino 20 km lehenago)^[3]. Gune horretan, drainatutako eremuak 1.650.000 km² ditu, arro osoaren % 99. Bertan urteko batez besteko emaria 2.733 m³/s da; emari handiena ekainean du (6.671 m³/s) eta txikiena martxoan (972 m³/s).

Irtyx ibaiaren batez besteko emariak (m³/s), Khanty-Mansisken neurtuak
Datuak: 1974 eta 1999 artean