Hosni Mubarak

Hosni Mubarak
	; (2009) Irudi gehiago
25. Lerrokatu Gabeko Mugimenduko idazkari nagusi
Afrikar Batasuneko presidente
Afrikar Batasuneko presidente
Egiptoko presidentea
; Egiptoko Lehen Ministroa
Egiptoko presidenteordea
Bizitza
Jaiotza	Kafr el-Muṣīlḥa (en) , 1928ko maiatzaren 4a
Herrialdea	Egiptoko Erresuma (1928 - 1952); Egiptoko Errepublika (1953 - 1958); Arabiar Errepublika Batua (1958 - 1971); Egipto (1971 - 2020)
Bizilekua	Kairo
Lehen hizkuntza	arabiera
Heriotza	Kairo, 2020ko otsailaren 25a (91 urte)
Hobiratze lekua	Heliopolis (en)
Heriotza modua	: konplikazio kirurgikoa
Familia
Ezkontidea(k)	Suzanne Mubarak (1959 - 2020ko otsailaren 25a)
Seme-alabak	ikusi Alaa Mubarak; Gamal Mubarak;
Hezkuntza
Heziketa	Egyptian Military College (en) 1949) gradu : zientzia militar, Hegazkintza; Supreme Military Institute of the Armed Forces of the Kyrgyz Republic (en) ; Errusiako Indar Armatuen Estatu Nagusiaren Akademia Militarra ; M.V. Frunze Akademia Militarra
Hizkuntzak	arabiera; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, hegazkinlaria eta militarra
Jasotako sariak	ikusi Jawaharlal Nehru Award for International Understanding (1995) ; Elisabet Katolikoaren Ordena (1985) ; Knight Grand Cross of the Order of St Michael and St George ; Order of the Nile ; Order of the Republic ; Order of Merit ; Grand Collar of the Order of Prince Henry ; Order of the Golden Eagle ; Knight of the Seraphim ; Order of the Elephant (1986) ; Order of the National Flag ; Grand Collar of the Order of Good Hope ; Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland ; Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic ; Order of State of Republic of Turkey ; honorary doctor of the Peking University (1999) ; honorary doctor of the Moscow State Institute of International Relations ; Order of King Abdulaziz al Saud ; Order of Zolfaghar ; Order of Stara Planina ; Order of Umayyad ; Order of Oman ; Star of the Republic of Indonesia ; Order of the Chrysanthemum ; National Order of Niger ; National Order of the Leopard ; Order of recognition ; Grand Cross of the National Order of Mali ; Family Order of Laila Utama ; Order of the 7th November 1987 ;
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Egyptian Air Force (en)
Gradua	aireko mariskal
Parte hartutako gatazkak	Suezko krisialdia; Ipar Yemengo Gerra Zibila; Sei Eguneko Gerra; Higadura Gerra; Yom Kippurreko Gerra; Libia-Egipto gerra; Golkoko Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	sunismoa
Alderdi politikoa	Alderdi Nazional Demokratikoa; Arabiar Batasun Sozialista

Muhammad Hosni Sayyid Mubarak (arabieraz: محمد حسنى سيد مبارك‎; Muḥammad Ḥusnī Sayyid Mubārak; Kafr-El Meselha, 1928ko maiatzaren 4a - Kairo, 2020ko otsailaren 25a) egiptoar politikari eta militarra izan zen, Egiptoko Arabiar Errepublikako presidentea 1981eko urriaren 14tik 2011ko otsailaren 11 arte. Egiptoko agintaldirik luzeeneko estatuburua izan zen, Mehmet Ali XIX. mendeko otomandar agintariaren ondotik.^[1]

Bizitza aldatu

Niloren deltako landa eremuan jaio zen Mubarak 1928ko maiatzaren 4an, Kafr-El Meselha herri txikian, egoera ekonomiko oneko familia batean. Ikasketak Egiptoko Akademia Militarrean osatu zituen, eta aireko indarrera batu zen 1949an. Hurrengo urtean pilotu titulua lortu zuen. 1959-1961 bitartean, Sobietar Batasunean hartu zuen trebakuntza. Garai hartan Gamal Abdel Nasser zegoen agintean, arabiar sozialismoaren aitzindari nagusia.^[2] Armadan ardura mailaz igotzen joan zen, eta 1972an Egiptoko Aire Indarreko buru izendatu zuten. Hurrengo urtean, heroi nazional bihurtu zen, Yom Kippur Gerran. Gatazka hartan, Egiptoko Aire Indarrak Israel garaitu zuen Sinai penintsulan. 1975ean, presidenteorde izendatu zuen Anuar as Sadatek.^[1]

1981eko urriaren 6an, 1973ko gerran lortutako garaipena oroitzeko desfilean, As Sadat hil egin zuten, atentatu batean; Mubarakek, zaurituta, bizirik ihes egitea lortu zuen. Erasotzaileek As Sadat zigortu nahi izan zuten, 1978an Camp Davideko Hitzarmena sinatu zuelako Israelekin. Mubarak astebete geroago izendatu zuten presidente eta, As Sadaten ildoari jarraiki, Israelekiko gatazka saihestea izan zuen lehentasunen artean.^[1]

Ondoko urteetan, areagotu egin zuen As Sadatengandik jaso zuen errepresio aparatua, eta kritikoen jazarpenak hiru hamarkadako agintaldia ahalbidetu zion. Oposizioko kideek gobernuaren espioitza, jazarpena eta atxilotzeak salatu zituzten. Mubarakek errepresio gogorrarekin zapaldu zituen Egiptoko talde islamistak, eta, "terrorismoaren" arriskua aitzakia hartuta, AEBen laguntza izan zuen horretarako. 2011. urtera arte, 1.500 milioi dolar baino gehiagoko laguntzak jaso zituen urtero Etxe Zuritik. Zatirik handiena segurtasunerako eta baliabide militarretarako laguntzak ziren. Ez da harritzekoa. AEBek Ekialde Hurbilean zuten aliaturik garrantzitsuena izan zen Egipto Mubaraken garaian.^[1]

Agintaldiak aurrera egin ahala, talde islamistek handitu egin zuten herritarren artean zuten babesa, eta Mubarakek Anaia Musulmanei askatasun maila mugatua aitortzea erabaki zuen. Anaia Musulmanek herritarren artean hedatzea lortu zuten, eskaintzen zituzten gizarte laguntzek eta zerbitzuek eman zieten ospeari esker. Askatasun aitortza mugatu horretatik harago, oposizioko taldeen errepresioa irmoa izan zen, tartean oposizioko mugimendu sekularren kontrakoa.^[1]

Oposizioa indargabeturik, ordena mantentzea zuen helburu Mubarakek. Horrezaz gainera, turismoaren sektorea asko hazi zen urte horietan. Ekonomiaren liberalizazioa eta pribatizazioa bultzatu zituen. Agintaldiaren azken urteetan, datu makroekonomiko baikorrak aurkeztu zituen: barne produktu gordina % 5 eta % 6 artean hazi zen, moneta trukea egonkorra zen, eta finantza aldagaiak osasuntsuak ziren. Datu makroekonomikoen azpitik, baina, arazo ekonomiko kronikoak azaleratzen ziren: inflazioa, langabezia, ustelkeria eta gizarte sektore zabaletan hedatutako pobrezia.^[1]

Egoera ekonomiko latzaren ondorioz, protestak areagotu egin ziren 2006tik aurrera. Mubaraken agintaldian, ia bikoiztu egin zen Egiptoko biztanleria, eta datu horrek ere badu garrantzia. Gizartean gero eta pisu handiagoa zuten gazteen etsipena areagotzen ari zen, beren bizitza garatzeko aukerarik ez zutelako ikusten. 2011ko urtarrilaren 25ean, Arabiar Udaberria esan zitzaion protesta oldearen barruan, milaka manifestarik kaleak hartu zituzten Kairon, "Ogia, askatasuna eta gizarte justizia" lelopean. Mubarakek zenbait erreforma hitzeman zituen protestak baretzeko, baina ez zuen halakorik lortu. Poliziaren oldarraldi bortitzek ere ez zituzten manifestariak geldiarazi, eta Mubarakek presidente kargua utzi zuen otsailaren 11n, militarren esku utzi ere.^[1]

2011ko apirilean atxilotu zuten, eta bizi guztiko espetxe zigorra ezarri zioten 2012an, 239 manifestariren hilketagatik. Ez zuen halako zigorrik bete. Auzitegi batek epaiketa berriro egiteko agindu zuen. Ustelkeriagatik zigortu zuten 2014an, hiru urteko kartzelaldira, funts publikoetatik 17,6 milioi dolar desbideratzea egotzita. 2017an absolbitu zuten protestarien hilketatik; orduan atera zen kartzelatik. 2020ko otsailaren 25ean hil zen Kairoko ospitale batean, 91 urte zituela. Operatu berri zuten, eta asteak zeramatzan ospitaleratuta hesteetako arazo batengatik.^[2]

Erreferentziak aldatu

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Berasategi Otamendi, Gorka. Faraoi militarraren ondarea. Berria egunkaria, 2020ko otsailak 26, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2020-4-16).
↑ ^a ^b Hosni Mubarak hil da, Egiptoko presidente ohia. Berria egunkaria, 2020ko otsailak 25 , CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2020-4-16).