Habash al-Hasib al-Marwazi

Ahmad ibn 'Abdallah Habash Hasib Marwazi (766 - 869 ondoren Samarra, Irak [1]) persiar geografoa, matematikaria [2] eta astronomoa izan zen. [3] Jatorriz Khorasan Handiko Mervekoa, arrazoi trigonometrikoak deskribatu zituen lehenengoz: sinua, tangentea eta beste funtzio trigonometrikoak .

Habash al-Hasib al-Marwazi
Bizitza
JaiotzaMerv, 766
HerrialdeaAbbastar Kaliferria
Lehen hizkuntzaarabiera
HeriotzaBagdad, 874 (egutegi gregorianoa) (107/108 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzakarabiera
Jarduerak
Jarduerakmatematikaria eta astronomoa
Enplegatzailea(k)Jakintzaren Etxea
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaislama

Abasidar Kalifako Bagdaden lan egin zuen, al-Mamun eta Al-Mu'tassim-en erregealdietan. ehun urte baino gehiago zituela hil zen 869. urtearen ondoren.

Lanak aldatu

825etik 835era bitarteko behaketak egin zituen, eta hiru taula astronomiko-serie bildu zituen: lehenak oraindik hindu erara osatuta zeuden; bigarrenak, "frogatutako" taulak izenekoak, garrantzitsuenak ziren, ziurrenik "Ma'munic" edo "arabiar" taulen berdinak dira eta al-Ma'mun-en astronomoen lan kolektiboa izan daiteke; hirugarrenak, Sharen taulak izenekoak, txikiagoak ziren.

829ko eguzki eklipseari dagokionez, Habash-ek altitude baten bidezko (kasu honetan, eguzkiarena) denboraren determinazioaren lehen kasua eman zuen; astronomo musulmanek orokorrean hartu zuten metodoa.

830ean, badirudi "itzal" nozioa sartu zuela, umbra (versa), trigonometrian ukitzaile kontzeptuaren baliokidea, eta mota horretako zaharrena dirudien itzalen taula bat osatu zuen. Kotangentea ere aurkeztu zuen eta bere lehen taulak egin zituen. [4] [5]

Gorputzak eta Distantziak Liburua aldatu

Al-Hasib-ek hainbat behaketa astronomiko egin zituen Bagdadetik eta balio geografiko eta astronomiko batzuk estimatu zituen. Bere emaitzak "Gorputzak eta Distantziak Liburua"-n bildu zituen, eta bertan bere emaitzetako batzuk honako hauek izan ziren: [6]

Lurra
  • Lurraren diametroa:10.323,201 km
  • Lurraren zirkunferentzia: 32.444 km
  • Lurraren erradioa: 5.161.609 km
Ilargia
  • Ilargiaren diametroa: 3036,5 km
  • Ilargiaren zirkunferentzia: 9.538.622 km
  • Ilargirako distantziarik laburrenaren erradioa: 215,208;9,9 (sexagesimal) milia
  • Ilargirako distantziarik laburrenaren zirkunferentzia erdia: 676.368;28,45,25,43 (sexagesimal) milia
  • Ilargirako distantzia handieneko erradioa: 205.800;8,45 (sexagesimal) milia
  • Ilargirako distantzia handieneko zirkunferentzia erdia: 2.081.848,873 km
Eguzkia
  • Eguzkiaren diametroa: 56.777,6966 km
  • Eguzkiaren zirkunferentzia: 178.444.189 km
  • Eguzkiaren orbitaren diametroa: 12.491.093,2 km
  • Eguzkiaren orbitaren zirkunferentzia: 39.256.038 km
  • Gradu bat Eguzkiaren orbitan: 108.952,67 km
  • Eguzkiaren orbitaren inguruan minutu bat: 1.817.405 km

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. Charette 2007.
  2. Archived copy. .
  3. Islamic Desk Reference, ed. E. J. Van Donzel, (Brill, 1994), 121.
  4. «trigonometry» Enciclopedia Británica.
  5. Jacques Sesiano, "Islamic mathematics", p. 157, in Mathematics Across Cultures: The History of Non-western Mathematics. Springer ISBN 1-4020-0260-2..
  6. The Book of Bodies and Distances of Habash al-Hasib. 28, 108–128 [111] or.  doi:10.1111/j.1600-0498.1985.tb00831.x..

Bibliografia aldatu

  • Charette, François (2007). «Ḥabash al‐Ḥāsib: Abū Jaʿfar Aḥmad ibn ʿAbd Allāh al‐Marwazī». En Thomas Hockey, ed. The Biographical Encyclopedia of Astronomers. New York: Springer. pp. 455-7. ISBN 978-0-387-31022-0.  (PDF bertsioa)

Kanpo estekak aldatu