Georges Eugène Haussmann
Georges-Eugène Haussmann (ʒɔʁʒ øʒɛn os.man ahoskatua; Paris, 1809ko martxoaren 27a - Paris, 1891ko urtarrilaren 11), sarri Haussmann baroia izenez ezaguna, Sena departamenduko prefeta izan zen 1853ko ekainaren 23tik 1870ko urtarrilaren 5a arte. Aginte horrekin Parisko, hirigintza eraldaketa burutu zuen (haussmanndar lanak) Bigarren Inperioaren garaian.
Parisko eraldaketa aldatu
XIX. mende erdialdean, Parisen itxura Erdi Arokoaren oso antzekoa zen eta kaleak arras ilun, estu eta osasungaitzak ziren. Ingalaterrara eginiko bidaia batean (1846-1848), Napoleon III.a Londres mendebaldeko auzoekin harrituta geratu zen, higiene eta hirigintza eredu baitziren (batez ere 1666ko sute osteko berreraikuntza zela-eta). Horrela, enperadoreak Paris hiri erakargarri eta prestigioduna bihurtu nahi zuen eta, horretarako, beste prefet bat izendatu zuen: Haussmann.
Lanen ideia nagusia jendearen eta airearen zirkulazioa hobetzea zen, teoria higienistei jarraiki. Teoria horiek Argien Mendeen ondorengoak dira eta XIX. mendean indar handia hartu zuten, batez ere 1832an Parisen izan zen kolera izurriaren ostean. Kanpainia higienista horren izena "Paris edertua, Paris handitua, Paris sanotua" (Paris embellie, Paris agrandie, Paris assainie).
Beste helburu bat, jendaurrean askoz gutxiago aitortua, balizko matxinadak kontrolatzea zen, 1830ko uztailekoa eta 1848ko ekainekoa gogoan. Horretarako, kale eta hiribide zuzen eta zabalak diseinatu zituen, segurtasun indarrek errazago iritsi eta eragiteko. Gainera, Haussmannek Napoleon IIIari idatzitako gutun batean zioenez, "alokairuaren eta janariaren igoera lagungarritzat onartu behar dira [...] Paris langileen inbasioaz babesteko"[1].
Haussmannek lerro zuzenaren obsesioa du XIX. mendean "ardatzaren gurtza"[2] zeritzona. Horretarako, espazio egituratzaileak anputatzeko gai izan zen (adibidez Jardin de Luxembourg), edo eraikin garrantzitsu batzuk eraisteko (adibidez, Inozenteen merkatua edo Saint-Benoit eliza). Bulebar eta hiribideak ireki ziren antzinako hiri bilbean, place du Trône-tik place de l'Étoileraino, Gare de l'Est geltokitik Parisko Behatokiraino (Observatoire). Gainera, Haussmann baroiak Eliseo Zelaien hiribideari gaur duen itxura eman zion.
Higienea hobetzeko, aire kalitatea hobetuz, parke eta lorategi ugari eraikiarazi zituen (adibidez, Montsouris eta Buttes-Chaumont). Aurretik zeuden berdegune batzuk eraldatu zituen halaber, aisiatoki eta elkarleku bihurtzeko (batez ere, Bois de Vincennes eta Bois de Boulogne). Eraikinak egitekoan, arkitektura estiloan eta garaieran arau zorrotzak ezarri zituen eta eredu sistema zurruna inposatu. Eraikin guztiak oso antzekoak ziren, arrazionaltasunaren estetikaz.
Monumentu zahar eta berriak balioesteko, plaza zabalak eta hiribide-perspektibak sortu zituen. Adibide esanguratsuena place de l'Étoile da, erdigunetik hamabi hiribide izar itxuran hasten diren tokia. Horietako bat da Eliseo Zelaien hiribidea. Elizak eraikitzeko asmo irmoa zuen, industrializazioaren garapenari buruz populazioa influentziatu ahal izateko.
Era berean, edateko ur-hornidura eta estolda sareak berritu, hedatu eta sortu zituen, antzokiak (Théâtre de la Ville eta Théâtre du Châtelet) eta bi geltoki eraiki (Gare de Lyon eta Gare de l'Est). Gainera, Parisko herri mugakideak (adibidez La Chapelle, Montmartre, Auteuil, Belleville edo Passy) anexionatu zituen. Pariseko diseinu eredu horretatik edan zuten besteak beste Bordele hiriko erdialdeak eta Bartzelonako zein Donostiako zabalguneek.
Funtsezko eraldaketa horrek oso kostu handia izan zuen, Napoleon II.ak urrezko 250 milioiko mailegua sinatu baitzuen 1865ean, eta beste 250 milioi libera 1869an (guztira, gaurko 26 milioi euro inguru[erreferentzia behar]). Gainera, Pereire anaien bankuak 400 milioi libera inbertitu zituen 1867 arte, lurzoruaren salerosketan. Hein handi batean, higiezinen espekulazioak Parisko eraldaketa lanak ordaindu zituen.
Erreferentziak aldatu
Bibliografia aldatu
- Delpont Hubert, Sanchez-Calzadilla Hervé-Yves : Haussmann d'Albret, le sous-préfet de Nérac (1832-1840) le notable landais (1840-1891), Nérac 1993,370p.
Ikus, gainera aldatu
Kanpo loturak aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Georges Eugène Haussmann  |
Datuak: Q191798
Multimedia: Georges Eugène Haussmann / Q191798
