Fin de siècle

Fin de siècle (euskaraz: «mende amaiera», ingelesez: end of the century, alemanez: Ende des Jahrhunderts ) frantsesetik hartutako esapidea da XIX. mendearen amaiera definitzeko. Garai hori trantsizio garaia izan zen, Belle Époqueren dekadentziatik mende berriak irekitzen zuen garai berrietara begira. Fin de siècle kultura politikoaren gaiak oso eztabaidagarriak ziren eta faxismoaren eragin handia eta geopolitikaren zientziaren sorgailu gisa aipatu dira, lebensraum teoria barne.^[1] XX. mendearen amaieran ere horrelako fenomenoak eman ziren.

Jatorria aldatu

"Fin de siècle" terminoa Frantziako arteari eta artistei aplikatu ohi zaie, kulturaren ezaugarriak bertan agertu baitziren lehen aldiz, baina mugimenduak Europako herrialde askotan eragin zuen. Terminoa kulturarekin lotutako sentimendu eta ezaugarriei aplikagarria bihurtu zen, mugimenduak Frantzian izan zuen hasierako aitortzan soilik zentratu beharrean. Fin de siècle artistek garatutako ideiek eta kezkek bultzatu zuten sinbolismoa eta modernismoa bezalako mugimenduak.

Kontzeptuaren jatorria Parisen eta Bruselan egiten ziren literatuta tertuliekin lotu izan da. Tertulia horien protagonistak Stéphane Mallarmé, sinbolismoaren burua, eta idazle dekadentistak. Mugimendu eta kontzeptu berri horren ikurra Oscar Wilderen Salomé antzezlana izan zen. (1893, lehen aldiz Parisen 1896an antzeztua).

Ideologia aldatu

Nottinghameko Unibertsitateko Geografia Historikoko katedradunak, Michael Heffernanek eta Mackubin Thomas Owens-ek idatzi zuten geopolitikaren jatorriari buruz: "Proiektu honek 1899an izen berria behar zuela zioen ideiak mundu osoko ekonomian eta ekonomian gertatzen ari ziren aldaketen ustea zabaldu zen sistema politikoa sismikoki garrantzitsua zen". "XX. Mendeko mundu berria bere osotasunean ulertu beharko litzateke, osotasun global integratu gisa". Teknologiak eta komunikazio globalak mundua "txikiagoa" bihurtu zuten eta sistema bakar bihurtu zuten; garai hartan pan-ideiak eta "mundu bakarreko" utopikoa ziren ezaugarriak, pan-ideiak baino urrunago joanez.^[1]

Ideologia berriek antzeko oinarriak zituzten:

Literatura Ingalaterran aldatu

Oscar Wilde idazlea.

Ingalaterrako literaturan ere fenomenoa bere adierazpenak izan zituen. Victoriar Aroaren amaieran, endekapenaren eta antsietatearen gaiak Literatura Gotikoaren atzeko planoa gisa eman zen, paisaia fisikoaren bidez, baina baita ere giza gorputzaren beraren bidez ere adierazten dira. Hona hemen adibide batzuk: Robert Louis Stevensonen Dr. Jekyll eta Mr. Hyde (1886) kasu bitxia; Oscar Wilderen Dorian Grayren erretratua (1891); Arthur Machenen The Great God Pan (1894); H.G. Wellsen Denboraren Makina (1895) eta Bram Stokeren Dracula (1897) guztiek aldaketa, garapena, eboluzioa, mutazioa, ustelkeria eta gainbehera gaiak aztertzen dituzte giza gorputzarekin eta adimenarekin lotuta. Literatura konbentzio hauek XIX. mendearen amaieran sortu ziren teoria eta aurrerapen ebolutibo, zientifiko, sozial eta medikuen isla zuzena izan ziren.^[2]

Erreferentziak aldatu

↑ ^a ^b Sternhell, Zeev. "Crisis of Fin-de-siècle Thought." International Fascism: Theories, Causes and the New Consensus. London eta New York (1998): 169.
↑ [1] Buzwell, Greg (2014). "Gothic fiction in the Victorian fin de siècle: mutating bodies and disturbed minds". The British Library. Retrieved 2016-12-10.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

(Ingelesez):Fin de Siècle fenomenoa British Libraryn.

Datuak: Q265581
Multimedia: Fin de siècle / Q265581

[#1-1] Sternhell, Zeev. "Crisis of Fin-de-siècle Thought." International Fascism: Theories, Causes and the New Consensus. London eta New York (1998): 169.

[2] [1] Buzwell, Greg (2014). "Gothic fiction in the Victorian fin de siècle: mutating bodies and disturbed minds". The British Library. Retrieved 2016-12-10.

[1]

[2]