Ferdinand Porsche
Ferdinand Porsche (1875eko irailaren 3a - 1951ko urtarrilaren 30a), ingeniari austriarra, Porsche automobilen ikasketen bulego alemaniarraren sortzaile-diseinatzailea izan zen. Volkswagen Beetle ospetsuaren sortzailea izan zen. Ferdinand Porsche-k eta bere seme Ferdinand Anton-ek, Ferry Porsche izenarekin ezagunak, Porsche AG automobilen enpresa sortu zuten 1931n.
Porsche familia germanofono batean jaio zen Maffersdorf-en (Vratislavice nad Nisou), Bohemian, orduko Austria-Hungariako Inperioan. Bere jaioterria egungo Liberec hiriko zati bat da, Txekiar Errepublikan. Porsche ezaguna da Volkswagen Beetle diseinatu zuelako, automobilismoaren proiektu arrakastatsu ugari diseinatu zituelako (AutoUnion P ezaguna, esaterako) eta Alemaniako tankeen diseinu aurreratuetan egindako ekarpenengatik: Henschel modeloaren aurka galdu zuen Tiger I prototipoa, Tiger II-ko eta Elefant-eko P2-Turm dorretxoa, Tiger I-aren prototipoaren txasis zaharrarekin eraikia.
Alemaniako Langile Alderdi Nazionalsozialistako eta SSko kidea zen. 1937an, Adolf Hitlerrek Porsche-ri eman zion Alemaniako Arte eta Zientzien Sari Nazionala, Hirugarren Reikheko domina gutxienetako bat. Porsche doktorea automobilgintzaren diseinuaren jenioetako bat da.
Biografia aldatu
Ferdinand Porsche Anton Porsche ingeniari eta enpresariaren bost seme-alabetatik hirugarrena izan zen. Nerabezarotik energia elektrikoa interesatzen zitzaion. 1893an Brown Boveri-ra (gaur egun Suitzako Asea Brown Boveri multinazionalaren parte da, ABB) joan zen lan egitera, Vienan, elektrizitate sektoreko enpresa batera. Profesional bikaina zela frogatu zuen eta azkar igo zen. 1898 inguruan Jacob Lohner-en automobilen dibisioaren parte bihurtu zen, Vienan ere. Pariseko 1900. urteko erakusketa unibertsalean Lohner-Porsche auto elektrikoa aurkeztu zen, autoaren gurpiletan sartutako 4 motor elektrikoz hornitua.
Ferdinandek berak gidatu zituen lasterketetan bere diseinuak, XIX. mende hasieran, eta garaipen batzuk lortu zituen. 1906an Austro-Daimler-eko zuzendari tekniko bihurtu zen. Porsche-k Prinz-Heinrich Farht irabazi zuen 1910ean Austro-Daimler batekin, bere beste auto batek 2. postua lortuz. Geroago zuzendari nagusi izendatu zuten. 1922an Sascha-k Targa Florio ospetsua irabazi zuen bere mailan (1,1 litroko 4 zilindroko motorra).
1923an Mercedesek kontratatu zuen zuzendari tekniko. Han, markako konpresoredun motorrak garatzeaz arduratu zen, 1924an sailkapen absolutuan Targa Florio irabazi zuen, eta horregatik Stuttgarteko Technische Hochschule-k ingeniaritzako ohorezko doktore izendatu zuten. Porschek arrastoa utzi zuen Mercedes-Benzen historian zehar, Mercedes-Benz S, SS eta SSK zoragarrien diseinua bereganatu baitzuen.
Proiektuaren bulegoa aldatu
Steyr-en egonaldi labur bat egin ondoren, bere ingeniaritza eta diseinu bulegoa sortu zuen 1931ko apirilaren 23an Stuttgarten, Dr. Ing. Hc izenarekin. F. Porsche GmbH, Konstruktionen und Beratungen für Motoren und Fahrzeugbau izenarekin.
Porschek bere lankide ohietako batzuk kontratatuko zituen:
- Karl Rabe, ingeniari nagusia
- Erwin Komenda, Chassis Design
- Karl Fröhlich, transmisioak
- Josef Kales, Motorrak
- Josef Zahradnik, zuzendaritza eta etenaldiak
- Franz Xaver Reimspiess eta Josef Mickl, aerodinamika
- Adolf Rosenberger, gerentea
- Anton Piëch, abokatua eta Ferdinand Porseren suhia. Bere semea Ferdinand Piëch Volkswageneko zuzendaria izango zen 1993 eta 2002 artean.
- Ferry Porsche, Ferdinand Porseren semea.
Lehenengo proiektua 7. zb deitu zuten, ez zutelako nahi lehena zela jakin arazi. Bere lehen eskaera garrantzitsua Auto Unionenerako sari handiko 16 zilindroko auto bat izan zen: Auto Union P-Wagen (Porsche Type 22), parte hartu zuen 2 lasterketetatik 1 irabazi zuen.
Kalitatezkoa eta herrikoia izango zen auto baten eraikuntza aspalditik zegoen Porsche-ren buruan, eta hori ez zen berlina tradizionalen jostailuzko bertsioa izango. Nahia hori nazien administrazioaren aldetik jasotako enkarguari esker gauzatu ahal izan zuen. Modu horretan, Zuffenhausen-en (Stuttgart) egindako proiektu tailerrean Volkswagen Beetle modeloa jaio zen. 1938. urtea zen eta gerra lehertzear zegoenez, Beetle masiboki ekoizteko planak eten egin ziren.
2. Mundu Gerra eta gerraostea aldatu
Gerran, Porsche estudioak ekipamendu militarraren diseinua jorratu zuen, hala nola Panzer Maus edo Volkswagen-en (Kübelwagen) lur orotako bertsioa, besteak beste.
Aliatuen bonbardaketek 1944an behartu zuten Porsche Zuffenhausengo instalazioetatik Gmündera (Austria) eramatera. 1945ean, gerraren ondoren eta honen ondorengo konponketa lanen zati bezala, VW frantziarrei eskaini zitzaien. Hala ere, Frantziako industriaren objekzioek lekualdaketa ez gauzatzea eragin zuten. Bitartean, Ferdinand Porsche eta bere seme Ferry eta suhi Anton Piëch (Ferdinand Piëchen aita, VWko presidente izango zena) Dijoneko (Frantzia) Erdi Aroko espetxe batean atxilotu eta kartzelatu zituzten, Nibelungenwerke lantegian eskulan esklaboa erabiltzeagatik, non nazientzako ibilgailu militarrak ekoizten ziren. Ferrya laster libratuko zuten zigorretik, baina Ferdinand eta Piëch bi urtez kondenatuta egon ziren aldez aurreko epaiketarik gabe. Konfinamendu horretan, Renaulterako diseinuak egitera behartu zuten, eta hortik aterako zen etorkizuneko 4CV modeloa.
Kaleratu ondoren, Ferry Porsche-k Porsche AG-a berreskuratzen saiatu zen, beste marka batzuetako ibilgailu eta motorren konponketa zerbitzuak eskainiz eta bitartekoentzako prototipoak eginez, esate baterako, lehiaketako Cisitalia 360, 4 gurpileko trakzioarekin eta 1,5 motor gainelikatuarekin hornitua, Piero Dusio industria italiarrarentzat. Proiektu hau, bere aita Ferdinandek berrikusi zuen, nork, bere presondegitik askatua izan ondoren, Ferryren prototipoa berrikusi zuen, bere semearen lana oso ondo egina egoteagatik harrotasun eta zirrara handia jasoz.
Ferry-k 1948ko ekainean aurkeztu zuen egungo Porsche markako lehen modeloa (356). Auto hori lortzeko, Ferry-k bere aitak sortutako VW Beetlen oinarritu zuen bere proiektua. Produktu hori merkaturatzean lortutako lehen dibidenduak Ferdinand Porsche espetxetik ateratzea ahalbidetu zuen fidantza ordaintzeko erabili ziren. 356ko produkzioa modu tradizionalean hasi zen Gmündeko biltegietan, gero enpresaren ekoizpen guztiarekin batera Stuttgarten eraikitako instalazio berrietara eramateko, 1949tik Porscheren egoitza nagusia bihurtu zen hirira.
1950eko hamarkadaren amaieran, iktusa izan zuen, eta ez zen sendatuko, eta aste batzuk geroago hilko zen, 1951ko urtarrilaren 30ean. Errito katolikoaren pean lurperatu zuten Porsche familiaren kapera pribatuan, Zell am See herrian.
1999an, hil ondoren, Car Engineer of the Century izendatu zuten.
Kanpo estekak aldatu
- (Ingelesez) Ferdinand Porsche Auto History Online webgunean.
- (Ingelesez) Hybrid-Vehicle.org: Lohner-Porsche.
- (Ingelesez) Hybrid-Vehicle.org: Landwehr eta C-trena.
- (Ingelesez) West Ham-eko Cedes Stoll Trolebusa. Porsche diseinua.
Datuak: Q57249
Multimedia: Ferdinand Porsche / Q57249
