Edmonia Lewis
Mary Edmonia Lewis (Greenbush, Rensselaer konderria, New York, Ameriketako Estatu Batuak, 1844ko uztailaren 4a – Londres, Erresuma Batua, 1907ko irailaren 17a) estatubatuar eskultorea izan zen, bere karrera gehiena Erroman (Italia) garatu zuena. Nazioarteko ospea lortu zuen afro-amerikar eta amerikar natibo jatorrizko lehen emakume eskultorea izan zen.[1][2]
| Edmonia Lewis | |
|---|---|
.jpg) | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Mary Edmonia Lewis |
| Jaiotza | Greenbush, Rensselaer County, New York (en)  eta Rensselaer konderria (New York), 1844ko uztailaren 4a |
| Herrialdea |  Ameriketako Estatu Batuak |
| Bizilekua | Ameriketako Estatu Batuak Italia |
| Talde etnikoa | afro-amerikarra Ojibwa |
| Heriotza | Hammersmith eta Londres, 1907ko irailaren 17a (63 urte) |
| Hobiratze lekua | St Mary's Catholic Cemetery, Kensal Green (en) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Oberlin College (en) Oberlin Academy (en) |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Irakaslea(k) | Edward Augustus Brackett (en) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | eskultorea eta artista |
| Lantokia(k) | Erroma eta Boston |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Izengoitia(k) | Wildfire |
| Genero artistikoa | erretratua |
| edmonialewis.com | |
Bere lanak Amerikako pertsona beltz eta indigenekin zerikusia duten gaiak bildu zituen, estilo neoklasikoko eskulturetan. Ameriketako Estatu Batuetako Gerra zibilean (Sezesio Gerra) agertu zen, eta XIX. mendearen amaierarako Estatu Batuetako korronte artistikoan nolabait parte hartu eta aintzatespena lortu zuen emakume ez-kaukasiar bakarra zen. 2002an, Molefi Kete Asante filosofo eta irakasleak 100 afroamerikar garrantzitsuenen zerrendan jarri zuen Edmonia Lewis.[3]
Biografia aldatu
Aita zerbitzari liberto afrohaitiar jatorrikoa zen eta ehule eta saskigilea zen ama, Mississauga Ojibwe (Ipar Amerikako herririk handienetako batekoa zen, gaur egun Kanadan dagoena). Umetan umezurtz geratu zenean, bere ama-izebekin bizi izan zen, Niagarako ur-jauzietara joaten ziren turistei saskiak eta oinetakoak (mokasinak) saltzetik bizi irauten zuten.[4] Neba zaharrena bizargin egin zen, eta gero Kalifornian urrezko meatzari bihurtuta, aurrera egin zuen. Horri esker, ikasketak ordaindu ahal izan zizkion Edmonia ahizpari eta 1856an, katolikoa bazen ere, eskola bataiatzaile abolizionista batean sartu zen.
Hamabost urte zituela, Lewis Oberlin Collegen matrikulatu zen, eta artearen zale amorratua bihurtu zen. Hala ere, Estatu Batuetan ikasle afroamerikarrak onartzen lehena izan zen zentro horretan, diskriminazio zela eta, hainbat gertaera jasan zituen. Bi gelakide zuri pozoitu zituela esan zioten, faltsuki, eta, horregatik, jendetza zuri batek harrapatu eta jo egin zuen. Bi neskak suspertu egin ziren eta haren aurkako karguak artxibatu egin ziren azkenean, baina gertaera horrek, tarteko epai irmo bat zuenez, azken ikasturtean matrikulatzea eragotzi zion eta titulurik gabe utzi zuen.[5]
Lehen erakusketa aldatu
Oberlindik pasatu ondoren, 1864an Bostonera joan zen. Han eskultore karrera egiten saiatu zen. Ezezko ugari jaso ondoren, Edward A. Brackett ezagutu zuen. Eskultore horren bezeroen artean zeuden garai hartako abolizionista ezagunenetako batzuk. Lewisek Brackettekin lan egin zuen 1864ra arte, banakako lehen erakusketa egin arte.[6] Bere lanak omenaldia egin zien bere garaiko Gerra Zibileko abolizionista eta heroiei, besteak beste, John Brown eta Robert Gould Shaw koronelari.[7]
Italian askatasun handiagoa aldatu
Harrera ona lortu zuen eta arrakastak Erromara eraman zuen. Italian, Edmonia Lewis artista erbesteratuen talde batekin elkartu zen eta bere estudio propioa ireki zuen. Denbora horretan, marmol edo haitzurdinean zizelkatzen hasi zen, eta afroamerikar eta natibo amerikarrekin lotutako gaiak eta naturalismoa izan zituen ardatz (Minnehaha, Hiawatha, The Old Arrow Maker and his daughter, Agar, Forever Free, Abraham Lincoln). Estatu Batuetan geratu izan balitz, babesle abolizionistengan konfiantza izaten jarraitu beharko zuen, baina Erroman sormen-askatasun handiagoa eta jarrera ez hain arrazistak zituen.
Bere karrerako beste puntu gailen bat 1876an "Filadelfiako Mendeurreneko Nazioarteko Erakusketan" parte hartzea izan zen; horretarako, 1.400 kg inguruko pieza monumental bat sortu zuen, "Kleopatraren heriotza" izenekoa, Shakespearreren Antonio eta Cleopatra lanean oinarritua. Gero, 1878ko Chicagoko Estatuen arteko Erakusketan erakutsi zen, eta, azkenik, Blind John izeneko apustulari batek erosi zuen, Chicagoko kanpoaldean dagoen Cleopatra behorraren hilobia markatzeko. Ia ehun urte eman zituen han, Estatu Batuetako Posta Zerbitzuak lurra erosi eta Ciceron gorde zen arte. 1994an Forest Parkeko Elkarte Historikoko kide batek erosi eta Smithsoniano Institutuari eman zion, non zaharberritu eta erakutsi egin zuten.
1877an, Ulysses Simpson Grant presidenteak erretratu bat eskatu zion, eta harentzat posatu zuen. Charles Sumnerren busto batekin lagundu zuen 1895eko Atlantako Erakusketarako. 1880tik aurrera ospea galdu zuen, baina marmolean sortzen jarraitu zuen, batez ere mezenas katolikoentzako erretaulak egiten.[8]
Bizitza pribatua aldatu
Inoiz ez zen ezkondu eta ez zuen seme-alabarik izan. 1901ean Londresera joan zen bizitzera. Hammersmithen hil zen, 1907ko irailaren 17an, eta Santa Mariako (Londres) hilerri katolikoan lurperatu zuten.
Smithsoniano arte amerikarreko museoan Lewisek 1864an idatzitako hauxe jasota dago:
"Ez dago baso librea bezain gauza ederrik edo gose zarenean arrain bat hartzea, zuhaitz baten adarrak moztea, sua egitea erretzeko, eta kanpoan jatea baino luxu handiagoa. Ez nintzateke hirietan astebete egongo, artearekiko zaletasunarengatik ez balitz".[9]
Aintzatespenak aldatu
Iruditegia aldatu
-
Edmoniaren Columbus lana, 1865-1867 ingurukoa -
Edmonia Lewisen Anna Cabot Quincy Waterstone lana, 1866 -
Edmonia Lewisen Gezi-fabrikatzaile zaharra lana, 1866-1872 ingurukoa -
Edminoa Lewisen Dio Lewis lana, 1868 -
Edmonia Lewisen Hiawatha lana, 1868 -
Edmonia Lewisen Indiarrak borrokan, 1868 -
Edmunda Lewisen ''Hiawatharen ezkontza lana, 1871 -
Edmonia Lewisen Kupido gaixoa lana, 1872-1876 ingurukoa -
Edmoniaren Octavio gaztea lana, 1873 ingurukoa -
Wendell Phillips, Edmonia Lewisen lana, 1871 -
Edmonia Lewisen lana, Gerrit Smithen eta haren emazte Ann Carroll Fitzhugh abolizionista, 1874 -
Edmonia Lewisen Testamentu zaharreko Agar lana, 1875 -
Edmunda Lewuisen Libre betiko lana (atzea) -
Edmunda Lewuisen Libre betiko lana (aurrea) -
Edmonia Lewisen Hygeia lana
.png)
.png)
Erreferentziak aldatu
- ↑ Hernández, Publicado por Hortensia. Edmonia Lewis primera escultora india americana y afroamericana. (Noiz kontsultatua: 2023-09-17).
- ↑ (Gaztelaniaz) Cuevas, Equipo Editorial,Gema Sánchez. (2019-06-03). «Edmonia Lewis, pionera en esculpir su destino» La Mente es Maravillosa (Noiz kontsultatua: 2023-09-17).
- ↑ Asante, Molefi Kete (2002). 100 Greatest African Americans: A Biographical Encyclopedia. Amherst, New York: Prometheus Books II. ISBN 1-57392-963-8. En inglés
- ↑ Edmonia Lewis, en Find a Grave. .
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Oyola, Michelle. (2017-02-01). «Edmonia Lewis: 5 datos importantes que tienes que saber» Ahoramismo.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-17).
- ↑ Wolfe, Rinna Evelyn (1998). Edmonia Lewis: Wildfire in Marble. Parsippany, NJ: Dillon Press. p. 44 ISBN 0-382-39714-2. En inglés
- ↑ Buick, Kirsten Pai (2010). Child of the Fire: Mary Edmonia Lewis and the Problem of Art History's Black and Indian Subject. Durham, NC: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-4266-3.
- ↑ «Edmonia Lewis - 14 obras de arte - escultura» www.wikiart.org (Noiz kontsultatua: 2023-09-17).
- ↑ País, El. (1 de febrero de 2017). Edmonia Lewis, la primera artista afroamericana que alcanzó la fama internacional. ISSN 1134-6582..
- ↑ «Edmonia Lewis - Bing video» www.bing.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-17).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q512065
Multimedia: Edmonia Lewis / Q512065
