Christophorus Clavius
Christophorus Clavius (1538ko martxoaren 25a - 1612ko otsailaren 6a) matematikari eta astronomo jesuita alemaniarra izan zen. Egutegi gregoriano modernoaren proposamena aldatu zuen, Luigi Lilio lehen egilearen heriotzaren ondoren. Claviusek geroago erreformatutako egutegiaren defentsak eta azalpenak idatzi zituen, Lilioren lana aitortuz. Azken urteetan, seguruenik, Europako astronomorik errespetatuena izan zen, eta bere testuliburuak hezkuntz astronomikorako erabili ziren berrogeita hamar urte baino gehiagotan Europan eta kanpoan ere.
| Christophorus Clavius | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Bamberg, 1538ko martxoaren 25a |
| Herrialdea |  Alemania |
| Heriotza | Erroma, 1612ko otsailaren 6a (73 urte) |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Coimbrako Unibertsitatea Roman College (en)  |
| Doktorego ikaslea(k) | Giuseppe Biancani (en) |
| Hizkuntzak | latina |
| Ikaslea(k) | ikusi
|
| Jarduerak | |
| Jarduerak | matematikaria eta astronomoa |
| Lantokia(k) | Praga |
| Influentziak | Euklides |
| Mugimendua | German Renaissance (en) |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | katolizismoa |
| Erlijio-ordena | Jesusen Konpainia |
Bizitza aldatu
Claviusen hasierako bizitzari buruz gutxi ezagutzen da Bambergen jaio zenez gain 1538 edo 1537. urtean. Izen hori ez da ziurtasun handirekin ezagutzen. jakintsuek uste dute Christoph Clau edo Klau izan daitekela. Badira zenbaitek ere, bere izena, "Clavius", bere jatorrizko izen alemaniarraren latinizazioa izan daitekeela, "Schlüssel" izena izan zezakeela ( "gakoa" alemanez, hau da, "clavis" latinez).
Clavius Jesusen Lagundian sartu zen 1555ean. Portugalgo Coimbrako Unibertsitatean ikaslea izan zen, non posible izan zen Pedro Nunes (Petrus Nonius) matematikari ospetsuarekin harremanetan jartzea. Ondoren Italiara joan eta Teologia ikasi zuen Erromako Jesulagunen Erromatar Kolegioan. 1579. urtean, elizako jaien, urteko urtaroei dagokienean, noraezaren prozesu motela geldiaraziko zuen egiturazko eraberritzearen oinarriak jartzea esleitu zitzaion. Erasmus Reinholden prusiar taulak erabiliz eta Aloysius Liliusen lanean eraikiz, 1582. urtean herrialde katolikoetan berak proposatutako egutegiaren erreforma bat Gregorio XIII.a aita santuak onartu zuen, eta gaur egun mundu osoan egutegi gregorianoa erabiltzen da.
Jesuiten ordenaren baitan, Clavius izan zen matematikako curriculum zorrotzaren ia arduradun bakarra, matematika sarritan filosofoek eta Benito Pereira bezalako beste jesulagunek irrigarri uzten zuten garaian. Logikan, Claviusen legeak (bere ezeztapenaren funtsik ezatik proposizio baten egia ondorioztzea) bere izena darama.
Dezimalen bereizlea erabili zuen bere astrolabioko taula geometrikoetan 1593an, eta horrela erabilli zuen lehenetariko bat izan zen mendebaldean.
Astronomia aldatu
Claviusek, astronomo bezala, eguzki sistemaren eredu geokentrikoari zorrotz egin zion, zeinean zeru guztiak Lurraren inguruan biratzen diren. Kopernikoren eredu heliozentrikoari aurre egin arren, arazoak onartu zituen eredu Ptolemaikoarekin. Galileok errespetu handiz tratatu zuen, 1611an bisitatu zuen eta teleskopioarekin egindako behaketa berriak eztabaidatu zituen. Garai hartan Claviusk aurkikuntza berriak benetakotzat onartu zituen, nahiz eta Ilargiaren mendien errealitateari buruzko zalantzak eduki. Geroago, Ilargian krater handi bat bere omenez izendatu zuten.
Hautatutako lanak aldatu
- Novi calendarii romani apologia. Erroma, 1588
- Romani calendarii a Gregorio XIII P.M. restituti explicatio. Erroma, 1603 (Egutegi gregorianoaren azalpen bat)
- Romani calendarii a Gregorio XIII P.M. restituti explicatio. (Europako Kultura Ondarea online)
- Romani calendarii a Gregorio XIII P.M. restituti explicatio. (Notre Dameko unibertsitatea)
- Euklidesi buruzko iruzkinak, 1574
- Elementorum Libri XV. Cologne, 1627 (Sächsische Landesbibliothek - Staats- und Universitätsbibliothek Dresden-ek argitaratutako online)
- Gnomonika tratatua, 1581
- Refutatio cyclometriae Iosephi Scaligeri. Mainz, 1609
- Clavius, Christoph. Corrispondenza Edizione critica a cura di Ugo Baldini e Pier Daniele Napolitani. Università di Pisa – Dipartimento di Matematica. (Bere korrespondentziaren edizio kritikoa)
Claviusen lan matematiko osoa (5 liburuki, Mainz, 1612) online eskuragarriak dira .
Datuak: Q76728
Multimedia: Christopher Clavius / Q76728
