Wikipedia

Brit milah

Brit milah (hebreeraz: בְּרִית מִילָה‎, bʁit miˈla ahoskatua; Askenazien ahoskera: bʁis ˈmilə; Yiddishezko ahoskera: bris bʀɪs) gizon juduei jaio eta zortzigarren egunean egiten zaien erdainkuntza errituala da, Jainkoaren eta Abrahamen arteko itunaren (brit) ikur gisa (Ir 17: 9-14. Talmuden arabera (Kiddushingo Ituna 29a:10), aitak bete beharreko agindua da, Abrahamek Isaaki Genesisen egin zion bezala. Gaur egun, erritua mohel (hebreeraz: מוהל‎, pl.: mohelim) batek, "erdaintzaile" espezializatu batek, egiten du eta ez du ez mediku ez errabino izan behar, baina bai oinarrizko arauak errespetatzen dituen pertsona batek, hala nola Sabbat (egun sabatikoa) gordetzea eta koxer jatea.

Brit milah erritua

Historia aldatu

Eskuarki Milahren nozioa, itun bati lotuta dagoen bezala, k.a. VI. mendean sortu zela uste dute, justu babiloniar erbestearen ondorioz.[1][2][3] Praktikak aldi hori baino lehen juduen artean esanahi hori ez zuela ia ziurra da. Zenbait akademikok haurren sakrifizioaren ordezko gisa sortu zela iradoki dute.[1][4] Pentateukoko J iturria (K. a. VII. mendean osatua, ziurrenik) ez du aipatzen zirkunzisioarekin zerikusia duen itunik. P iturrian (K. a. VI. mendean osatua, ziurrenik) zirkunzisioaren nozioa itun batekin lotzen da.[1][2][3] Mutilazio genitalaren forma hori, Milah izenez soilik ezagutzen dena, Bigarren Tenpluko judaismoan hartu zuten, eta k.o. II. mendera arte forma nagusia izan zen.[1][5] Akropostioan egiten zuten ebaki errituala izaten zen: zakil-mokotik irteten den moko-azalren zatia ebakitzen zuten.[1][5][6]

Makabearren garairako, garaiaren zirkunstantziak zirela eta, gizon judu asko beren zirkunzisioak ezkutatzen saiatu ziren epispasmo-prozesuaren bidez.[1] Greko-erromatar mundu osoan, genital ukigabeak, moko-azala barne, edertasunaren, kortesiaren eta maskulinitatearen seinaletzat hartzen ziren.[1][7][8] Egunean ordubete gimnasioan eta erromatar termetan biluzik ematea ohitura zen; judu askok ez zuten nahi jendaurrean moko-azalik ez zutenik ikustea, halako lekuetan negozio- eta politika-kontuak eztabaidatzen baitziren.[8] Jendaurrean zakil-mokoa erakustea lotsagabetzat, arruntzat eta sexu-desiraren seinaletzat hartzen zuten.[1][7][8] Kultura klasikoan, helenistikoan eta erromatarrean, erdainkuntza barbarotzat jotzen zuten orohar.[1][7][9][10] Bigarren Tenpluko judaismoa eta kristautasuna elkarrengandik banandu ondoren, idazle kristauek, hala nola Paulo Tarsokoak, eta ondoren Jerusalemgo kontzilioan, Milah espiritualki ez zela beharrezkoa adierazi zuten, eta bere garrantzia are gehiago handitu zen juduentzat.[1]

Erritua aldatu

Brit milahren zeremonia haurtxoaren bizitzako zortzigarren egunaren goizean egiten dute, eta jaioberriarentzat arriskurik ez badago, ez da atzeratzen ezta Sabbat edo Yom Kippurren erorita ere. Halakharen araurik errotuenetako bat da juduen artean, fededunek zein sekularrek betetzen dutena.

Tradizioak dioenez, Adam eta Moises zirkununtzinatuta jaio ziren, eta halaxe gertatuko da Mesiasekin ere.

Haurra moko-azalik gabe jaiotzen denean, edo jada zirkunzuntziatuta dagoen pertsona judaismora bihurtzen denean, ziztada txiki bat egiten dute, odol-tanta bat isurtzeko, eta, beraz, agindua betetzat jotzen dute. Mohel batek ere egin behar du hori.

Talmuden agertzen den araua da jaioberriaren amaren aldeko osaba bere erdainkuntzean odoljarioagatik hil bazen, ez duela erriturik egin behar. Hori gertatzen da amaren bidez hemofiliarako joera transmititu daitekeelako.

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c d e f g h i j Glick, Leonard. (2005). Marked in Your Flesh: Circumcision from Ancient Judea to Modern America. Oxford University Press, 1-3, 15-35 or. ISBN 978-0195176742..
  2. ↑ a b Karris, Robert. (1992). The Collegeville Bible Commentary: Old Testament. Liturgical Press, 57 or. ISBN 9780814622100..
  3. ↑ a b Eilberg-Schwartz, Howard. (1990). The Savage in Judaism: An Anthropology of Israelite Religion and Ancient Judaism. Indiana University Press, 172 or. ISBN 9780253319463..
  4. ↑ Stavrakopoulou, Francesca. (2012). King Manasseh and Child Sacrifice: Biblical Distortions of Historical Realities. Walter de Gruyter, 198-200, 282-283, 305-306, et al or. ISBN 9783110899641..
  5. ↑ a b Kimmel, Michael. (2005). The Gender of Desire: Essays on Male Sexuality. State University of New York Press, 183 or. ISBN 9780791463376..
  6. ↑ Baky Fahmy, Mohamed. (2020). Normal and Abnormal Prepuce. Springer International Publishing, 13 or. ISBN 9783030376215..
  7. ↑ a b c Neusner, Jacob. (1993). Approaches to Ancient Judaism, New Series: Religious and Theological Studies. Scholars Press., 149 or..
  8. ↑ a b c Hall, Robert. (1992ko abuztua). «Epispasm: Circumcision in Reverse» Bible Review 8 (4): 52–57..
  9. ↑ Rubin, Jody P.. (1980ko uztaila). «Celsus' Decircumcision Operation: Medical and Historical Implications» Urology (Elsevier) 16 (1): 121–4.  doi:10.1016/0090-4295(80)90354-4. PMID 6994325..
  10. ↑ Fredriksen, Paula. (2018). When Christians Were Jews: The First Generation. Londres: Yale University Press, 10–11 or. ISBN 978-0-300-19051-9..

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Brit_milah&oldid=9534180"(e)tik eskuratuta