Bedford

Bedford; Bedford
	hiri-konderria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Erresuma Batua
Herrialdea	Ingalaterra
Ingalaterrako eskualdea	Ekialdeko Ingalaterra
Ingalaterrako konderri zeremoniala	Bedfordshire
Borough in the United Kingdom	Bedford
Izen ofiziala	Bedford
Jatorrizko izena	Bedford
Geografia
Koordenatuak	52°08′04″N 0°27′47″W / 52.1344°N 0.4631°W
Azalera	20.2 km²
Demografia
Biztanleria	92.407 (2016); 50.787 (1924)
Dentsitatea	4.574,6 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	01234
Ordu eremua	UTC±00:00
Hiri senidetuak	Włocławek, Bamberg, Rovigo eta Arezzo

Bedford Ingalaterraren erdialdean dagoen Bedfordshire konderriko hiri eta hiriburua da. 2001eko erroldaren arabera, hiriak 147.911 biztanle zituen.

Historia aldatu

Uste denez, hiriaren toponimoa, Beda izeneko buruzagi saxoi baten eta Great Ouse ibaia zeharkatzen duen ibi baten izenetik dator. Bedford merkatu-hiria zen inguruko nekazal eskualdearentzat Erdi Aroaren hasieratik. Offa Merciakoa errege anglosaxoia 796an hirian lurperatua izan zuten. 886an Wessex eta Danelaw banatzen zituen mugako hiri bihurtu zen. Gero, Bedfordeko baroierriko hiriburu bilakatu zen. 919an, Eduardo Zaharrak hiriko lehen gotorleku ezaguna eraiki zuen, Great Ouse ibaiaren hegoaldean, eta han jaso zuen eskualdearen otzantasuna. Gotorleku hau daniarrek suntsitu zuten. Gilen II.ak Paine Beauchampekoari Bedfordeko baroigoa eman zion, honek gaztelu berri eta indartsu bat eraiki zuelarik.

Bedfordek, 1166an, Henrike II.ak bere hiri-gutuna eman zuen, eta bi kide aukeratu zituen erreformatu gabeko Komunen Ganberarako. Bedfordeko gaztelu berria 1224an suntsitu zuten, eta gaur muino bat baino ez da geratzen. XVI. mendetik aurrera, Bedford eta Bedfordshiren zati handi bat Ingalaterrako parpaila-industriaren gune nagusietako bat bihurtu ziren, eta parpailena, XX. mendearen hasiera arte, herriko industria garrantzitsu izaten jarraitu zuen. 1660an, John Bunyan hamabi urtez Bedford Gaolen espetxeratu zuten. Bertan The Pilgrim's Progress eleberria idatzi zuen. 1689an Great Ouse ibaia nabigagarri bihurtu zen Bedforderaino. Artilearen garrantzia gutxituz joan zen garagardoaren mesederako. XIX. mendean Bedford ingeniaritza zentro garrantzitsu bihurtu zen. 1832an gasaren argiztapena sartu zen, eta trenbidea 1846an iritsi zen Bedfordera. Lehen hustubideak eta estoldak 1864an zulatu ziren.

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Bedford (Thurleigh) 85m, 1971–2000, muturrekoak Woburn 1928-)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	15.0	19.2	22.8	27.4	29.4	33.3	37.5	35.0	30.9	27.5	19.4	16.1	37.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	6.4	6.9	9.7	12.0	15.7	18.6	21.5	21.5	18.2	14.0	9.5	7.2	13.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.8	0.6	2.3	3.6	6.2	9.3	11.5	11.6	9.7	6.6	3.3	1.8	5.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-20.0	-15.6	-15.0	-7.3	-5.6	-0.6	1.2	1.7	-2.2	-7.8	-9.4	-16.3	-20.0
Pilatutako prezipitazioa (mm)	48.4	36.6	43.5	47.2	45.3	56.9	44.7	48.6	53.6	56.8	49.0	53.8	584.4
Eguzki orduak	58.6	76.3	99.5	153.0	183.8	185.7	200.9	188.5	139.8	114.1	72.0	51.5	1523.6
Iturria: ^[1]