Amonio kloruro
Amonio kloruora konposatu ez-organikoa da NH4Cl formula duena. Uretan oso disolbagarria den solido zuri kristalinoa da. Naturan salammoniac minerala osatzen du. Eskualde bolkanikoetan agertzen da fumarolen inguruko harri bolkanikoetan agertzen da.
| Amonio kloruro | |
|---|---|
 | |
 | |
| Formula kimikoa | ClH4N |
| SMILES kanonikoa | 2D eredua |
| MolView | 3D eredua |
| Konposizioa | Nitrogeno, hidrogeno eta kloro |
| Mota | kloruro |
| Ezaugarriak | |
| Dentsitatea | 1,53 g/L (20 °C) |
| Disolbagarritasuna | 37 g/100 g (ur, 20 °C) |
| Fusio-puntua | 337,6 °C |
| Irakite-puntua | 520 °C (101,325 kPa) |
| Sublimazio-tenperatura | 350 °C |
| Formazio entalpia estandarra | −314,2 kJ/mol |
| Lurrun-presioa | 1 mmHg (161 °C) |
| Masa molekularra | 53,003227 Da |
| Erabilera | |
| Elkarrekintza | Transient receptor potential cation channel, subfamily A, member 1 (en)  |
| Arriskuak | |
| NFPA 704 |  0
2
0
|
| Gutxieneko dosi hilgarria | ikusi
|
| Batezbesteko dosi hilgarria | ikusi
|
| Denboran ponderatutako esposizio muga | 10 mg/m³ (10 h, Australia, Belgika, Frantzia, Islandia, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Herbehereak, Erresuma Batua, Ameriketako Estatu Batuak) 3 mg/m³ (, Suitza) |
| Denbora laburreko esposizio muga | 20 mg/m³ (Australia, Belgika, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Erresuma Batua) 10 mg/m³ (Errusia) |
| Eragin dezake | ammonium chloride exposure (en) |
| Identifikatzaileak | |
| InChlKey | NLXLAEXVIDQMFP-UHFFFAOYSA-N |
| CAS zenbakia | 12125-02-9 |
| ChemSpider | 23807 |
| PubChem | 25517 |
| Gmelin | 31206 |
| ChEBI | 10120 |
| ChEMBL | CHEMBL1200939 |
| RTECS zenbakia | BP4550000 |
| ZVG | 1460 |
| DSSTox zenbakia | BP4550000 |
| EC zenbakia | 235-186-4 |
| ECHA | 100.031.976 |
| CosIng | 31857 |
| MeSH | D000643 |
| RxNorm | 712 |
| UNII | 01Q9PC255D |
| NDF-RT | N0000146891 |
| KEGG | D01139 eta C12538 |
Historia aldatu
Amonio kloruroaren lehen aipamena Txinakoa da K.a. 554. urtekoa. Erromatarren garaian ere ezaguna zen. Pliniok sal Hamoniaco izeneko gatza aipatzen du esanez zapore txarra duela baina medikuntzan oso erabilgarria dela[1].
Denbora luzean zehar salamoniac delakoa Erdialdeko Asiako Tarim arroko gatz-depositoetatik lortu zen batez ere[2]. Geroago, Europan erabiltzen hasi zena nagusiki Veneziako merkatariek ekartzen zuten, Egiptoko basamortuetatik ekartzen zen gernutik eta simaurretik erauzita. Antzeko maneran hasi zen lortzen Europan bertan errenazimendutik aurrera[2].
XVIII. mendearen bukaeran indutrialki produzitzen hasi zen. Bi modutan egiten zen: hondakin organikoetan sortutako amoniakoa azido klorhidrikoarekin erreakzionatu edo ikatzaren distilazioan sortutako amonio karbonatoa azido berarekin tratatuz.
Egungo produkzio industrialak sodio karbonatoa produzitzeko Solvay prozesua baliatzen du. Izan ere produktuetako bat da[3].
- CO2 + 2 NH3 + 2 NaCl + H2O → 2 NH4Cl + Na2CO3
Laborategian amoniakoa azido klorhidrikoarekin tratatuz lortzen da.
- NH3 + HCl → NH4Cl
Erreakzioak aldatu
Berotzean sublimatu egiten dela ematen du baina errealitatean deskonposatu egiten da amoniakoa eta hidrogeno kloruroa sortuaz.
- NH4Cl → NH3 + HCl
Amonio kloruroa sodio hidroxidoaren moduko base sendo batekin erreakzionatzen du amoniakoa isuriz.
NH4Cl + NaOH → NH3 + NaCl + H2O
Amonio kloruroak metal alkalinoen karbonatoekin erreakzionatzen du tenperatura altuetan amoniakoa eta metalaren kloruroa emanez.[3]
- 2 NH4Cl + Na2CO3 → 2 NaCl + CO2 + H2O + 2 NH3
Amonio klorurozko % 5eko ur-disoluzioaren pHa 4,6 ea 6,0 bitarteakoa da.
Uretan disolbatzean oso erreakzio endotermikoa gertatzen da.
Erabilerak aldatu
Amonio kloruroaren erabilera nagusia ongarrien nitrogeno-iturria izatea da. Gutxi gorabehera mundu produkzioaren % 90ak helburu hori du[4].
Medikuntzan espektoratzaile moduan usatzen da.
Salamoniac izenarekin sukaldaritzan eta elikagai-gehigarri moduan erabiltzen da[5]. Europar Batasunearen E510 E zenbakia du[6]. Legamien elikagai gisa eta azidifikatzaile moduan baliatzen da okintzan.
Laborategian bainu hotzak aplikatzeko erabili izan da uretan disolbatzean eragiten duen erreakzio endotermikoarengatik[7].
Erreferentziak aldatu
- ↑ Plinio Segundo, Cayo. (1629). Historia Natural.Traducción de Gerónimo de Huerta. .
- ↑ a b Multhauf, Robert P.. (1965). «Sal Ammoniac: A Case History in Industrialization» Technology and Culture 6 (4): 569–586. doi:. ISSN 0040-165X. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ a b Wiberg, Egon.. (2001). Inorganic chemistry. (1st English ed.. argitaraldia) Academic Press ISBN 0-12-352651-5. PMC 48056955. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ The Merck index : an encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals.. (Fifteenth edition. argitaraldia) ISBN 978-1-84973-670-1. PMC 824530529. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ Food additives data book. (2nd ed. argitaraldia) Wiley-Blackwell 2011 ISBN 978-1-4443-9774-1. PMC 729731843. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ (Ingelesez) Union, Publications Office of the European. (2004-01-29). «CELEX1, European Parliament and Council Directive No 95/2/EC of 20 February 1995 on food additives other than colours and sweeteners» op.europa.eu (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
- ↑ Boyle, null. (1667-05-30). «A new Frigorifick experiment shewing, how a considerable degree of cold may be suddenly produced without the help of snow, ice, haile, wind, or niter, and that at any time of the year» Philosophical Transactions of the Royal Society of London 1 (15): 255–261. doi:. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
Kanpo estekak aldatu
Datuak: Q188543
Multimedia: Ammonium chloride / Q188543
