Wikipedia

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane

Nafarroa Behereko udalerria


Ahatsa-Altzieta-Bazkazane[2][a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Garazi eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 7,1 kilometrora. Altuera 207 eta 788 metro artekoa da, eta 14,64 km²-ko azalera hartzen du. 2018. urtean 271 biztanle zituen.

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria

Bandera


Armarria

Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Lurraldea Nafarroa Beherea
EskualdeaGarazi
Administrazioa
Estatua Frantzia
Eskualdea Akitania Berria
Departamendua Pirinio Atlantikoak
ElkargoaEuskal Hirigune Elkargoa
BarrutiaBaiona
KantonamenduaEuskal Mendialdea
Izen ofiziala Ahaxe-Alciette-Bascassan
Auzapeza
(2008-2026)		Jean-Paul Bidart
(independente)
Posta kodea64220
INSEE kodea64008
Herritarraahatsar, altzietar, bazkazandar
Kokapena
Koordenatuak43°09′02″N 1°09′54″W / 43.1506°N 1.165°W / 43.1506; -1.165
Map
Azalera14,64 km2
Garaiera207-788 metro
Distantzia7,1 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria271 (2018:  −3)
Dentsitatea19,19 biztanle/km²
Zahartzea[1]% 12,38
Ugalkortasuna[1]‰ 33,9
Ekonomia
Jarduera[1]% 74,01 (2011)
Desberdintasuna[1]% 6,59 (2011)
Langabezia[1]% 2,87 (2013)
Euskara
Euskaldunak% 63,33 (2010)
Erabilera% 31,67 (2011)
Datu gehigarriak
Sorrera1842ko ekainaren 11a (uztarketa)

Bertako biztanleak ahatsarrak, altzietarrak eta bazkazandarrak dira.

Izena aldatu

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

  • frantsesez: Ahaxe-Alciette-Bascassan ("ahákz alziét bazkazán" ahoskatua)[3]

Udalerria osatzen duten hiru herrien izenen gidoien bidez, elkarren ondoan jartzea besterik ez da: Ahatsa, Altzieta eta Bazkazane.

Geografia aldatu

Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Hergarai ibarran dago.

Mugakideak aldatu

Ingurune naturala aldatu

Lauribar ibaiak, Errobiren ibaiadarra dena, udalerria zeharkatzen du.

Klima aldatu

Ahatsa-Altzieta-Bazkazaneko klima
      Datu klimatikoak (Irulegi, 1981-2010)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 24.8 27.0 30.0 32.6 35.0 40.0 41.0 42.0 39.2 34.0 27.0 26.0 42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 11.9 12.9 15.6 17.1 20.8 23.7 25.9 26.2 24.4 20.5 15.2 12.5 18.9
Batez besteko tenperatura (ºC) 7.5 8.0 10.3 11.7 15.2 18.2 20.3 20.5 18.3 15.3 10.6 8.3 13.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.0 3.2 5.0 6.4 9.7 12.7 14.7 14.8 12.3 10.1 6.0 4.0 8.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -15.4 -10.5 -9.5 -3.2 -0.2 2.8 5.8 4.0 2.0 -2.5 -8.5 -9.8 -15.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 146.0 129.8 124.7 139.3 106.9 77.0 65.6 76.1 92.5 112.1 164.8 153.4 1398.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 96.7 115.5 128.9 78.8 70.1 66.2 103.2 80.3 69.3 88.1 124.1 110.2 128.9
Iturria: Frantziako klimatologia zerbitzua[4]

Herriak aldatu

Historia aldatu

Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriek 1892ko ekainaren 11an elkartu ziren, udalerri bakarra osatzeko. Ahatsa, bere antzinako baroniarekin, 1302an aipatzen da Baionako kapituluko gutun batean. Elizbarrutiko kolazioek, 1757an, Sanctus Julianus de Ahaxe deitzen diote. Ahatsako San Julianen etxea aspaldikoa da; bertako jauntxo bat Nafarroa Behereko Gorteetan sartu zen.

Frantzisko I. Frantziakoak Pavia setiatu zuenean 1524n, San Juliango kapitain gazteak bizia galdu zuen eta erasotzaileen buru izan zen. Ahatsako jaunen oinetxea eta gaztelua hiribilduaren punturik gorenean altxatzen zen. Jaurretxe izena zuen eta higanoteek erre zuten 1569an.

Donaia etxea, Ahatsako zaharrenetakoa, Nafarroako Erresumako basailuak diren garatarrena izan liteke. Etxe horretako atearen aurrean, elizaren ondoan, hilobi-harri bat aurkitu zuten, familiarena, eta, zalantzarik gabe, hilerritik erretiratua, zeinaren gainean aitzur bat irudikatuta baitago. Hilarri honek 1570eko idazkuna darama.

Ahatsa, Frantziako Iraultzaren hasieran, Baionako elizbarrutiko boterez hornituriko zenbait apaizen topaleku izan zen. Herriko parrokoa zen Etxeberri abadea, Konstituzioaren zina egiteari uko egin zionean erbesteratu egin behar izan zuena. Bere ondasunak bi lotetan bahitu eta saldu ziren. Iraultzaileek elizatik eraman zituzten apaindura eta edalontzi sakratu guztiak. Gainera, presbiterial hondoaren eta Haltsu, Falconnet eta Casalongetik emigratutako partikularren hogeita bederatzi lur saldu zituzten.

1842ko ekainaren 11an Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerriak batu egin ziren, gaur egungo udalerria sortuz.[5] Prozesu horretan, udalerri berriaren lurraldearen zati bat Ezterenzubi udalerri sortu berriari lagatzen zaio.

Demografia aldatu

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851 1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896 1901
474 485 472 460 555 588 930 864 892 830 738 641 674 670 624 614 571 561 576
1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2005 2010 2015 2018
570 545 469 462 440 454 419 368 344 335 307 265 263 320 300 291 277 271
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

    Oharra: 1842. urtera arte, errolda egiteko, Ahatsa eta Altzieta-Bazkazane udalerrien erroldak batu ziren.

Ekonomia aldatu

Biztanleek nekazaritza eta abeltzaintzako lan tradizionalak egiten dituzte, baita nolabaiteko landa-artisautza ere. Arrain-haztegi bat dago.

Politika aldatu

Auzapezak aldatu

Hasiera Amaiera Auzapeza Alderdia
1983 1989 Pierre Luro
1989 2008 Simone Ithurbide
2008 karguan Jean-Paul Bidart
falta diren datuak osatu egin behar dira

Erakunde publikoak aldatu

2017ko urtarrilaren 1era arte, Ahatsa-Altzieta-Bazkazane Garazi-Baigorri herri elkargoaren kide zen. Une horretatik aurrera, sortu berria zen Euskal Hirigune Elkargoaren parte izatera pasa zen.[6]

Garraio aldatu

Hergarai Bizik eskatutako Garraio Solidarioa zerbitzu presta dio udalerrian.[7]

Euskara aldatu

Ahatsako Manex Lanatua[8]. Euskal Herriko Ahotsakerako[9][10] egindako elkarrizketa.

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Garazi eskualdeko herri guztiak sailkatu zituen, Arnegi izan ezik, ekialdeko behe-nafarrera euskalkian, Amiküze eta Oztibarre eskualdetan hitz egiten zena.[11]

Koldo Zuazok, 2010ean, Ahatsa-Altzieta-Bazkazanek nafar-lapurtera euskalkian sailkatu zituen.[12]

Ondasun nabarmenak aldatu

Ahatsar, Altzietar eta Bazkazandar ospetsuak aldatu

Irudiak aldatu

Oharrak aldatu

  1. ↑ /ahats̺a alts̻ieta bas̻kas̻ane/ ahoskatua (laguntza)

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ Euskaltzaindia. 122. araua: Nafarroa Behereko herri izendegia. .
  3. ↑ Jobbé-Duval, Brigitte. (2009). Dictionnaire des noms de lieux des Pyrénées-Atlantiques. Archives & Culture ISBN 978-2-35077-151-9. PMC 466662204. (Noiz kontsultatua: 2021-05-17).
  4. ↑ Irulegiko estazioko balio klimatologikoak. Frantziako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. ↑ (Frantsesez) texte, France Auteur du. (1842-01). «Frantziar Errepublikako legeak» Gallica (Noiz kontsultatua: 2021-06-17).
  6. ↑ Instituzioaren behar gorria. 2015eko urriaren 11. Argia.com
  7. ↑ Hergarai Bizi - Garraio Solidarioko zerbitzua
  8. ↑ «Ahatsa-Altzieta-Bazkazane - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  9. ↑ «Nafar-Lapurtarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  10. ↑ «Sortaldekoa (NL) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-17).
  11. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  12. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ahatsa-Altzieta-Bazkazane&oldid=9058381"(e)tik eskuratuta