Abolizionismo

Abolizionismoa etika eta moralaren ikuspuntutik giza eskubideen aurka doazela iritzi duen lege, kontzeptu eta ohiturak deuseztea defendatzen duen dotrina eta mugimendua da. Izendapen hau hasiera batean eta nagusiki esklabotzaren aurka zegoen mugimendua izendatzeko erabilia izan zen. Ilustrazioaren garaian sortu eta XIX. mendean zehar hainbat herrialdeetan barna indartuz joan zen.

Erabateko harremana du liberalismoarekin (XVIII-XIX mendeak), nahiz eta aurreko mendeetan abolizionistak sortu ziren, hala nola Francisco José de Jaca eta Epifanio de Moirans erlijiosoak. Gaur egun ere, XXI. mendean, oraindik ere esklabotasun ukaezina dago zenbait herrialdetan, hala nola Brasilen. 2003. urtean, adibidez, Luiz Ignácio Lula da Silvak, orduko presidenteak, zerrenda bat argitaratu zuen, azken bi hamarkadetan esklaboak izateagatik zigortutako aberatsen izenekin. Urte horietan, 10.731 esklabo liberatu zituen gobernuak. Emakume beltz esklabizatuen erresistentzia-estrategiak ezagutzeko aukera ematen duen ebidentzia dago. Estrategia horiei esker, beren askatasuna demandatu ahal izan zuten kolonialismoaren garaian. Horretarako, botere kolonialaren diskurtsoari aurre egin behar izan zioten demanda judizialen bidez, ez zekitela, ezin zutela edo ez zutela horretarako beharrik pentsatzen zen garaian.

Abolizionismoa Txilen

Hiru Antoniarren konspirazio hutseginean esklabotza indargabetzea proposatu zen. Lehen Biltzar Nazionala izan zen, Aberri Zaharreko garaian Gobernu Batzordea sortu eta zortzi hilabetera deitu zena. Manuel de Salas kongresukidearen ekimenari esker, Jorge Luis Sanchez Yrekin batera, «sabel-askatasuna» ezarri zuen 1811ko urriaren 15ean, une horretatik aurrera herrialdean sortzen ziren esklaboen seme-alabak libre deklaratzean datzana. Era berean, sabelak «era berean libre» deklaratu ziren iruzurrezko ekintzak saihesteko, esate baterako, amak atzerrian saltzea. Gainera, bandoaren arabera, lurraldean sei hilabete baino gehiago iraun zuten esklabo guztiak libre geratu ziren.

1823an, José Miguel Infantek lege-proiektu bat aurkeztu zuen Kongresuan, esklabotza erabat ezabatzea proposatu zuena. Une hartan, Txilek ehun esklabo baino gehiago zituen. Lege berriak, urte horretako uztailaren 24an onetsitakoak, 1811tik aurrera jaiotako guztiak, eta haien ondorengoak, eta Errepublikaren lurraldea zapaltzen zuten guztiak libre zirela adierazten zuen. Azkenik, Ramón Freire bitarteko presidentetzapean, behin betiko utzi zen esklabotza 1823ko abenduan, urte horretako Konstituzioaren bidez. Konstituzioak Infanteren 8. artikuluan jasotzen zituen ideiak.

Abolizionismoa Kolonbian

Gaur egungo Kolonbian, sabel-askatasuna Antiokiako Estatu Librean aldarrikatu zen hasiera batean, 1814an, eta urte horretan bertan onartu zen, erditze-askatasun izenarekin. Testua indarrean egon zen Kolonbia Handiaren lurralde osoan, Errekonkistan Espainiako tropak iritsi arte, baina 1821eko abuztuaren 30a arte izango zen, non Kuta Konstituzioak 18 urte betetzean guraso esklaboen jaiotakoen askatasuna ezarriko baitzuen. Horretarako, herentzien gaineko zerga bat aurreikusten zen, bizirauteko bitartekoak emateko.

José Hilario López presidenteak lortu zuen esklaboen erabateko askatasuna ezartzea. Hala ere, leku askotan ez zituzten esklaboei modu baketsuan joaten utzi nahi izan, eta horrek 1851ko gerra zibila eragin zuen, non Cauca eta Pastoko matxinada lehertu baitzen, Manuel Ibáñez eta Julio Arboleda lider kontserbadoreak buru zirela, Ekuadorreko gobernu kontserbadorearen laguntzarekin.

Abolizionismoa Amerikako Estatu Batuetan

Mugimendu abolizionista 1830ean sortu zen Estatu Batuetako iparraldeko estatuetan, eta bertan publizitate asko eman zitzaion.

Mugimenduaren sustraiak XVIII. mendean zeuden, esklaboen salerosketa debekatzeko helburuarekin jaio baitzen. Esklaboen jabetza Sezesio Gerra amaitu arte baimendu zen, batez ere hegoaldeko estatuetan. Konstituzioak zenbait puntutan esklabotza lantzen zuen, baina bakar batean ere ez zen hitz hori erabiltzen.

Marylandeko iparraldeko estatu guztiek 1789 eta 1830 arteko esklabotza abolitu zuten, pixkanaka eta une desberdinetan. Hala ere, haren estatusak ez zuen aldaketarik izan hegoaldean, eta ohiturak eta pentsamendu publikoa aldatu egin ziren esklabotasunaren alde, iparraldeko esklabotasunaren aurkako jarrera gero eta sendoagoaren aurrean. Iparraldeko pertsona askok 1830aren ondoren zuten esklabotasunaren kontrako ikuspuntua mugimendu abolizionistarantz astiro eta oharkabean eraman zuen. Iparraldeko estatu gehienek ez zituzten onartzen abolizionisten muturreko jarrerak. Abraham Lincolnek, esklabotzaren aurkakoa izan arren, ez zuen abolizionismoa onartzen. Abolizionistek, behingoz eta betiko utzi nahi zuten esklabotza, eta mugimenduaren ezaugarria izan zen indarkeria erabiltzea helburua zapaltzeko. Azkenik, Konstituzioari egindako 13. zuzenketa —lehen aldiz sartu zen indarrean Gerra Zibilaren amaieran, 1865ean—, abolizionista amerikarrek esklaboen askapena lortu zuten esklabotza zuten estatuetan, eta, oro har, amerikar beltzen baldintzak hobetu zituzten.

Kanpo estekak

• Datuak: Q169390
• Multimedia: Abolitionism / Q169390