Abkhaziera[1] (Аҧсуа бызшәа) abkhazen hizkuntza da. Kaukasoar hizkuntzen artean Ipar-mendebaldeko kaukasoar familiakoa da, abazera, adigera, kabardera eta ubykherarekin batera.

Abkhaziera
Аԥсуа бызшәа — Аԥсшәа‎
Datu orokorrak
Lurralde eremuaGeorgia eta Turkia
Hiztunak105.000
OfizialtasunaAbkhazia
EskualdeaKaukasia
UNESCO sailkapena2: kaltebera
AraugileaEz du
Hizkuntza sailkapena
Kaukasoar hizkuntzak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiaSOV hizkuntza, hizkuntza eranskaria, hizkuntza ergatiboa eta hizkuntza polisintetikoa
Kasu gramatikalaknominatiboa eta adverbial case (en) Itzuli
Alfabetoaalfabeto zirilikoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1ab
ISO 639-2abk
ISO 639-3abk
Ethnologueabk
Glottologabkh1244
Wikipediaab
UNESCO1076
IETFab

Abkhazeraz Ashvy deritzo abkhaziera erabiltzen den lurraldeari. Herritarrei, ostera, apsua deritze. Nazioartean abkhaz, abkhazian, abxaz eta abxazo izenak erabiltzen dira hizkuntza hau izendatzeko.

Abkhazieraren geografia-eremua aldatu

Abkhazak Abkhazia izeneko lurralde menditsuan bizi dira, Itsaso Beltzaren hego-mendebaldean, Georgia estatuan, Kaukaso lurraldean. Abkhazia eskualde autonomoa da Georgia barruan, eta praktikan, Errusiar Federakundearen babesaz, independente dihardute abkhazek, Georgiarekiko loturak eguneroko bizimoduan etenda. Izan ere, 1992an georgiarrek Abkhazia menderatu zuten arren, 1993an abkhazek garaipena lortu zuten. Mingrelako georgiar lurraldean, eta Turkiako zonalde batzuetan zabaldurik ere badago hizkuntza.

Hiztun kopurua aldatu

1989an egindako erroldaren arabera, Sobietar Batasunean 103.000 ziren abkhazak, horietako 93.000 Abkhazian bertan. Abkhazak gutxiengoa dira Abkhazian, populazioaren %17 baino ez dira-eta. Abkhaziako gainerako herritarrak, jatorriz, %44 georgiarrak dira, %16 errusiarrak eta %15 armeniarrak, 1979ko erroldaren arabera.

Abkhazieraren hizkuntza ezaugarriak aldatu

Abkhaziera hizkuntzak abazerarekin eta ubykherarekin hizkuntza-taldea osatzen du, eta berezitasun linguistiko hauek dauzkate: kontsonante-sistema konplexua (abkhazerak 58-67 kontsonante; dialektoen arabera, abazerak 63); SOA hitz-hurrenkera (euskarak bezala); subjektuarekiko, osagarri zuzenarekiko eta zehar-osagarriarekiko aditz-komunztadura (euskarak bezalakoa); eta egitura ergatiboa (euskarak bezala). Horiek dira, besteak beste, hainbat hizkuntzalarik euskararen eta hizkuntza kaukasoarren arteko antzinako senidetasuna aldarrikatzearen arrazoia. 1954tik, alfabeto zirilikoa erabiltzen du hizkuntzak[2].

Idazketa sistema aldatu

 
1926-1928 bitartean, Nicholas Marrerk ezarrita abhkazieraren latindar alfabetoa.[3]
 
1928 eta 1938 bitartean erabilitako latindar alfabetoaren ordaina alfabeto zirilikoan eta IPA transkripzioan.
Abkhazieraren alfabeto ziriliko modernoa
Letra Izena Transliterazioa IPA Balioa
А а А a /ɑ/
Б б Бы b /b/
В в Вы v /v/
Г г Гы g /ɡ/
Гь гь Гьы g' /ɡʲ/
Гә гә Гәы /ɡʷ/
Ӷ ӷ Ӷы ġ /ʁ/
Ӷь ӷь Ӷьы ġ' /ʁʲ/
Ӷә ӷә Ӷәы ġə /ʁʷ/
Д д Ды d /d/
Дә дә Дәы /d͡b/
Е е Е e /ɛ/
Ж ж Жы ž /ʐ/
Жь жь Жьы ž' /ʒ/
Жә жә Жәы žə /ʒᶣ/
З з Зы z /z/
Ӡ ӡ Ӡы ʒ /d͡z/
Ӡә ӡә Ӡәы ʒə /d͡ʑᵛ/
И и Иы i /j, jɨ, ɨj, i/
К к Кы k /kʼ/
Кь кь Кьы k' /kʼʲ/
Кә кә Кәы /kʼʷ/
Қ қ Қы /kʰ/
Қь қь Қьы k̢' /kʲʰ/
Қә қә Қәы k̢° /kʷʰ/
Ҟ ҟ Ҟы /qʼ/
Ҟь ҟь Ҟьы k̄' /qʼʲ/
Ҟә ҟә Ҟәы k̄° /qʼʷ/
Л л Лы l /l/
М м Мы m /m/
Н н Ны n /n/
О о О o /ɔ/
П п Пы p /pʼ/
Ԥ ԥ Ԥы /pʰ/
Р р Ры r /r/
С с Сы s /s/
Т т Ты t /tʼ/
Тә тә Тәы /t͡pʼ/
Ҭ ҭ Ҭы /tʰ/
Ҭә ҭә Ҭәы t̢° /t͡pʰ/
У у Уы u /w, wɨ, ɨw, u/
Ф ф Фы f /f/
Х х Хы x /χ/
Хь хь Хьы x' /χʲ/
Хә хә Хәы /χʷ/
Ҳ ҳ Ҳы /ħ/
Ҳә ҳә Ҳәы x̢° /ħᶣ/
Ц ц Цы c /t͡sʰ/
Цә цә Цәы /t͡ɕᵛʰ/
Ҵ ҵ Ҵы /t͡sʼ/
Ҵә ҵә Ҵәы c̄° /t͡ɕʼᵛ/
Ч ч Чы č /t͡ʃʰ/
Ҷ ҷ Ҷы Ӵ /t͡ʃʼ/
Ҽ ҽ Ҽы ċ /t͡ʂʰ/
Ҿ ҿ Ҿы ċ̨ /t͡ʂʼ/
Ш ш Шы š /ʂ/
Шь шь Шьы š' /ʃ/
Шә шә Шәы š° /ʃᶣ/
Ы ы Ы y /ɨ/
Ҩ ҩ Ҩы /ɥ ~ ɥˤ/ (< */ʕᶣ/)
Џ џ Џы ǰ /d͡ʐ/
Џь џь Џьы ǰ' /d͡ʒ/
Ь ь ' /ʲ/
Ә ә ° /ʷ,ᶣ,ᵛ/

Ikus, gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. Euskaltzaindia. (2007-03-30). 38. araua - Munduko estatu-izenak. .
  2. Abkhaziera, Amarauna
  3. Марр, Николай Яковлевич (1864–1934): Абхазский аналитический алфавит. (Труды яфетического семинария, bol. I, Leningrad 1926), 51. orr., taula 2

Kanpo estekak aldatu

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.