Abartzuza
Abartzuza[3] ([aβaɾts̻us̻a]) Nafarroako mendebaldean dagoen udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 556 biztanle zituzten 2014. urtean. Nafarroako hiriburutik 38 kilometrora dago.
| Abartzuza | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||||||||||
.jpg) | |||||||||||
| |||||||||||
 | |||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||||
| Merindadea |  Lizarra | ||||||||||
| Eskualdea | Lizarraldea | ||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua |  Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||||||||||
| Izen ofiziala |  Abárzuza <> Abartzuza | ||||||||||
| Alkatea | José María Ros (Elkea) | ||||||||||
| Posta kodea | 31xxx | ||||||||||
| INE kodea | 31002 | ||||||||||
| Herritarra | abartzuzar | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 42°43′35″N 2°01′21″W / 42.7264°N 2.0225°W | ||||||||||
| Azalera | 14,7 km² | ||||||||||
| Garaiera | 569 metro | ||||||||||
| Distantzia | 39,73 km (Iruñetik) | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 514 (2023:  −13) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 34,97 biztanle/km² | ||||||||||
| Zahartzea[1] | % 27,52 | ||||||||||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 52,08 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera[1] | % 78,33 (2011) | ||||||||||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||||||||||
| Langabezia[1] | % 7,88 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1][2] | % 11,50 (2018:  %4,95) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Webgunea | http://www.abarzuza.es | ||||||||||
Geografia aldatu
Inguru naturala eta kokapena aldatu
Herria Nafarroa mendebaldean dago Lizarrako merindadearen iparraldean. Behin Lizarrara helduta N-120 errepidea Lizarragako mendateranzko norabidean hartuta ailegatzen da herrira.
Abartzuzak Urbasako mendilerroa eta Ameskoabarrenekin egiten du muga iparraldean, Deierrirekin ekialde eta hegoaldean, eta Allinekin mendebaldean.
Historia aldatu
Abartzuzako sorrera, XI. mendean izan zen, hala ere, 1198an herri hau, Antso Azkarra Nafarroako erregearena izan zen. Garai horretan erregeak, Abartzuzako eliza, Iruñari eman zion eta horren truke, guda garaian bizilagunak deitzeko eskubidea zuen.
Irantzu monasterioa, zistertar estiloan eraiki zen, badirudi aurretik benediktinar komunitate bat egon zela. Abartzuzako herritarrek, zaharberritu zuten eta Artaxoa eta Arteagako jauregietako ondasunekin konpondu zen. XIII. mendean, errege eta nobleek emandako diruari esker, monasterioak ondasun eta jabetza ugari lortu zituen Nafarroako erreinuan. XV. mendearen erdialdera, Nafarroako guda zibilaren eraginak jasan zituen eta ondorioz, jabetza ugari galdu zituen.
XVI. mendeko eraikuntzak dira ugarienak beraz, noble asko egon zirela pentsatu daiteke.Andra Mariaren Jasokundearen eliz-parrokia, 1522an eraiki zen, gotiko-errenazimendu garaian, Erdi Aroko eraikuntzaren murru zaharrak aprobetxatuz. Santa Barbara baseliza, 1500 urtean eraikia, zaharrenetarikoa, Gotiko estiloan eraiki zen.
1851 urterarte, administratiboki, Deierri bailararen barne zegoen baina garai horretan eta erreforma administratibo liberalen ondorioz, independente bilakatu zen. Garai horretan udalerriko gobernua, biztanleen etxeak eta banandu ondoren, udalerri bilakatu zen eta berezko arauak izan zituen.[4]
Demografia aldatu
| Abartzuzako biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 41 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %7,08 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika aldatu
Udal hauteskundeak aldatu
2007an ez zen udal hauteskunderik izan Abartzuzan, ez zelako inongo talderik aurkeztu[5]. Agrupacion Independiente de Abárzuza herri ekimeneko Arturo San Martín Morrásek alkate izaten jarraitu zuen.
2011n bi zerrenda aurkeztu ziren. Elkeak 249 boto eskuratu zituen (6 zinegotzi) eta Independientes por Abárzuza delakoak 52 (1). Leheneko José María Ros Antona izendatu zuten alkate.
Alkateak aldatu
| 2003-2007 | Arturo San Martín Morrás | Indep. |
| 2007-2011 | Arturo San Martín Morrás | Indep. |
| 2011- | José María Ros Antona | Elkea |
Udaletxea aldatu
Abartzuzako antzinako udaletxea Foruen plazan egon zen, eta eraikin berria XX. mendearen hasieran altxatu zuten. Udaleko idazkaria Goñerri, Jaitz eta Deierriko idazkari ere bada. Udalak alkatea eta sei zinegotzi dauzka.
- HELBIDEA: Plaza Nagusia z/g
Azpiegitura eta garraioak aldatu
La Estellesaren Donostia eta Logroño bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
- Irun - Donostia - Tolosa - Etxarri Aranatz - Lezaun - Abartzuza - Bearin - Legarda - Obanos - Gares - Zirauki - Lizarra - Aiegi - Los Arcos - El Busto - Santsol - Bargota - Viana eta Logroño
Udal autobusak aldatu
Lizarrerria Buseko linea hauekin ditu loturak:
| Lizarrerria Bus | ||
|---|---|---|
| Abartzuza — Ospitalea | 2 | Aiegi — Deiu / Arroitz |
Jaiak eta ospakizunak aldatu
- Abartzuzako jaiak abuztuaren 13tik abuztuaren 19ra ospatzen dira. Jaien azken egunean herri bazkari bat antolatzen da Irantzuko monasterioaren inguruetan, herritarrek bazkari horri "Abadejada" deitzen diote.
- Aste santua
Ondasun nabarmenak aldatu
Irantzuko monasterioa nabarmentzekoa da, herriko kanpoaldean eta izen bereko auzoan kokatua.
Abartzuzar ezagunak aldatu
- José Miguel Echavarri (1947), txirrindulari ohia, eta Banesto txirrindularitza taldeko zuzendari izandakoa.
- Iñigo Pascual (1976), pilotaria.
- Benito Ros (1981), txirrindularia.
Jakingarriak aldatu
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 50-55 or..
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ «Abartzuza» Abartzuzako Udala (Noiz kontsultatua: 2020-07-08).
- ↑ Noticias de Navarra egunkariko albistea.[Betiko hautsitako esteka]
Ikus, gainera aldatu
Kanpo estekak aldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- Abartzuzako argazkiak lasonet.com webgunean.
- (Gaztelaniaz) Abartzuzari buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- San Sebastian kalearen ikuspegia Google Street View-n.
Datuak: Q1636186
Multimedia: Abárzuza-Abartzuza / Q1636186
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Abartzuza
