|
'''Bolbora''' [[substantzia eztandagarri]] bat da, batik bat su armetan erabiltzen dena, hauen jaurtigailuen [[propultsatzaile]] gisa erabiltzen dena, baina baita ere [[su artifizial]]etan ere. [[Karbono]], [[sufre]] eta [[potasio nitrato]]zko proportzio ezberdinez eratuta dago. Su artifizialetarako erabiltzen denak, honako proportzio hauek ditu: %75, potasio nitratoa, %15 karbonoa eta %10 sufrea. Bere formula KNO<sub>3</sub> + S + C da.
VIVA EL SUBNORMAL Q INVETO LA ESCUELA.HIJOPUTAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA
== Historia ==
Bolbora, [[txina]]tarrek asmatu zuten, su artifizialak eta armak egiteko asmoarekin, [[IX. mende]]an, nahiz eta ez zituzten suzko armak mendebaldean ulertzen diren bezala ulertu. [[Pertsia]]rrak eta [[arabiar]]rak izan ziren bolbora [[Europa]]ra ekarri zutenak, [[XII. mende]]aren amaieran.
Litekeena da, bolbora Europan [[Ekialde Hurbil]]etik sartu izana. [[Berthold Schwarz]], [[alemania]]r fraidea, izan daiteke bolbora, jaurtigailu bati bultzada emateko erabili zuen lehen pertsona, baina, itxuraz, garai horretan bertan, arabiarrek xede berberarekin erabili zuten [[Iberiar Penintsula]]n, [[Gaztelako Alfontso XI.a]] erregearen kroniketan nabari daitekeenez.
Datu zehatzak direnak direla, eta aurkitzaileen eta lehen erabiltzaileen izenak gora-behera, bolbora [[Ingalaterra]]n ekoizten zen, 100 urteko gerra hasi baino hiru urte lehenago, eta [[1340]]an, [[Alemania]]k bazituen substantzia hau ekoizteko instalazioak
Gotorlekuen harresiak behera botatzeko bolborarekin eginiko lehen saiakera, [[Pisa]]ko setioan izan zen [[Italia]]n, [[1403]]an. XVI. mendearen erdialdean, [[Estatu]]aren monopolioa zen herrialde gehienetan.
[[Urre fulminantea]] aurkitu zen arte, ezagutzen zen substantzia eztandagarri bakarra izan zen. Urre fulminantea, substantzia eztandagarri ahaltsu bat zen, lehen aldiz, [[Europa]]n, [[1628]]an gertatu ziren gerretan erabili zena.
Kimikoki, karbonoak eta sufreak, potasio nitratoagatik su hartzen dute. Azken hau, erregarria da, [[oxigeno]]a baitu. [[Sodio nitrato]]a ere erabil daiteke, baina [[higroskopiko]]a da (bere gain kondentsatzen du inguruko hezetasuna). Badago beste bolbora mota bat, oso erabilia dena, potasio nitratoaren ordez, [[potasio klorato]]a daramana (KClO<sub>3</sub>). Hau, su artifizialetan erabiltzen da. Potasio kloratoa ez da oso higroskopikoa, eta potasio nitratoak baino hobeto funtzionatzen du, baina sufrea eta karbonoarekin erretzen denean, potasio nitratoak baino azkarrago egiten du, ia eztandagarria izaki. Horregatik erabiltzen da su artifizialetan. Osagai bakoitzaren proportzioa honako hau da: %50 KClO<sub>3</sub>, %35 karbonoa eta %15 sufrea. Sufreak asko laguntzen du erretze prozesuan, erretzen denean, [[sufre dioxido]] eta [[sufre trioxido]]a sortzen bait da, SO<sub>2</sub> eta SO<sub>3</sub> eta, hezetasunetik etorritako ur [[molekulez]] batzean, [[azido sulfuriko]]a H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> eta [[azido sulfuroso]]a H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub> sortzen dira, potasio kloratoarekin bortizki erreakzionatzen dutenak, oso azkar deskonposatuaraziz.
== Oharra ==
|
