Sugegorri: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Ezabatua: zh-yue:蝮蛇科
No edit summary
1. lerroa:
{{taxotaula infotaula
| kolorea = pink
| izena = SugegorriSugegorria
| irudia = Vipere ottomane.JPG
| irudiaren testua = Vipera xanthina
| erreinuaerresuma = [[Animal]]ia
| filo = [[Chordata]]
| klaseakera = [[Reptilia]]
| ordenasaila = [[Squamata]]
| familiasendia = [[Viperidae]]
| azpifamiliaazpisendia = '''Viperinae'''
| azpibanaketa maila = generokidetza
| mailaren azpibanaketa =
* ''[[Adenorhinos]]''
27. lerroa:
}}
 
Benetako '''sugegorriak''' ''Viperinae'' subfamiliariazpisendiari dagozkiendagozkion sugeak dira. Guztira 43 sugegorri espeziemota inguru daude. Europa, Asia eta Afrikan banatuak daude. Oso ahaidetuak daude [[Asia]] eta [[Amerika]]ko [[Crotalinae]] subfamiliakoazpisendiko krotaloekin;azkeneko honetan [[kriskitin-suge]]ak sartzen dira. Beren artean desberdinakezberdinak dira. Krotaloek begi bakoitzaren aurrean beroari sentsitiboasentikorra den sakonunesakongune bat dute. SakokuneSakongune hori odol beroko animaliakpiztiak egunez eta gauez aurkitzeko ahalmena ematen dien organo bat da. Bi subfamiliaazpisendi horiek [[viperidae]] familiasendia osatzen dute.
 
Sugegorri guztiek bereizgarria den pozoin-aparatuguruin bat dute. AparatuGuruin hori falta diren beste sugeenak baino sofistikatuagoa da.
 
Pozoin-guruin bakoitza hortz luze eta huts baten oinarriarekin lotzen da. Sugea erasotzean letagin pozoitsu horiek ehizakian sartzen dira eta puntatik pozoia egozten da. Pozoiak biktimarenharrapakinaren ehunak sakonki kutsatzen ditu. Letagin horiek mugikorrak dira. Erabiltzen direnean goiko barailarekin angelu zuzenean jaurtizen dira; gainerako denboran, atzerantz okertzen dira eta ahosabaiaren kontra ehun bigunezko bilduki batean gelditzen dira.
Pozoia eraldatutako listu guruinek sortutako sustantziagaia da eta [[proteina]], [[toxinpozoin]]a, eta [[entzima]]z osaturik dago. Sugegorrien pozoia [[hemolitikoodolharrimin]] eta [[koagulanteodol-loditzaile]]a da, eta hipotentsioatentsiobeherakada, [[bihotz]]-taupadentaupada erritmoarenneurriaren aldaketa, [[nekrosiahezur-usteltzea]]k eta [[edemahantura]]k eragiten ditu. Bere eginkizuna, ehizakia hiltzeaz gain, liseriketa erraztea da.
 
Europan zazpi sugegorri inguru daude,guztiak vipera generokoakkideak. Horiek benetan arriskutsuak diren sugeen taldea osatzen dute.
Euskal Herrian hiru sugegorri-espezie mota ditugu. [[SugegorriItsasaldeko kantabriarSugegorri]]raa ''Vipera seoanei'' alde atlantiarrean agertzen dena, [[aspisAhunamendietako sugegorri]]a ''Vipera aspis aspis'' Pirinio eta erdialdean eta, azkenik, [[LatasteBardeatako sugegorri]]a ''Vipera latastei'' hegoaldean. Beste biak ez bezala, azken hau oso eskasa da.
 
Europar sugegorriek gorputz erlatiboki astuna dute eta bere buztana motza izaten da. Burua ondo definituazehaztua dute, askotan triangeluhiruki formakoaerakoa. EzkataGainaldeko dortsalakezkatak karenatuak dira. Begia nahiko txikia da eta begininia bertikalazutika dute. Buruaren perfila aldagarria da eta espeziesugemota batzuek "sudur-adar" biguna eta ezkataduna dute.[[Irudi:Vipera seoneiseoanei 3.jpg|left|225px|Vipera seoanei]]
 
Sugegorriak lurzoruko biztanleak dira, espeziesugemota guztiak egunez aktiboakekinleak dira baina gautargautiar bihurtzen dira gauez tenperaturaberotasuna altuahandia bada.
 
Europako sugegorri gehienak mikrougaztunezugaztun txikiz (sagu, satitsu....) elikatzen dira baina batzuek txori edo sugandilak harrapatzen dituzte. [[Vipera ursini]]k berriz, intsektuzomorro handiak ehizatzen ditu.
 
Sugegorriak nahiko motel mugitzen dira, baldin eta gogaitzen ez badituzte. Toki estalietatik ehizatzen dute. Ehizakirik gerturatuz gero, ziztu batean burua malgukiaren gisara aurrera bota eta ahoa zabal-zabalik duelarik hozka egiten diote. Gero, pozoia bere lana egin arte itxaroten dute eta usaimenaren bidez mingaina astinduz arrastoari segitzenjarraitzen diote; hau gertatzen da harrapakari mammalianak ehizatzen dituztenean. Txori, sugandila edo intsektuakxomorroak badira, heldu egiten dituzte eta mugitzeari uzten diotenean burutik hasita irensten dituzte. Sugegorriak ere ehizatzeko batzuetan [[ugaztun]]en gordelekuetan sartzen dira.
 
Sugegorri gehienek, klimagiro hotzetarako egokitzapen gisara, barnerruleak (obobibiparoak) dira; arrautzakarraultzak amaren barruan txitatzenhazten dira eta kumekumeak bizirik erditzen dituzte. [[Vipera lebetina]]k berriz, [[Europa]]n arrautzakarraultzak erruten ditu. NormaleanArrunt udaberrian ugaltzen dira. KopulaErnaltzea egin baino lehen ar lehiakideek borroka-dantza bat egiten dute. Arrak bata bestearen ondoanaurrean tente jartzen dira eta burua eta lepoarekin bultzaka, indartsuenak, gehienetan helduena, emearekinemea kopulatukoernalduko du.
 
Sugegorri batzuek berreizgarriakbereizgarriak diren ezaugarriak dituzte eta ez da zaila identifikatzeabereiztea. Beste batzuk berriz, oso aldagarriak dira eta bereizteko zailtasunak sortzen dituzte. Behatu behar diren ezaugarriak muturraren perfila (zapala, gora begira edo sudur-adarrarekin), marrazkia eta ahal bada goiko aldeko ezkaten tamainaneurria dira.
 
 
== Europako espezieaksugegorri motak ==
* [[Vipera berus]]
* [[Vipera aspis]]