Wikipedia

Mateo Muxika: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
tNo edit summary
tNo edit summary
1. lerroa:
'''Mateo Mujika Urrestarazu''' ([[Idiazabal]], [[Gipuzkoa]], [[1870]]eko [[irailaren 21]]a – [[Zarautz]], [[Gipuzkoa]], [[1968]]ko [[urriaren 27]]a) euskal [[apaiz]] eta gotzaina izan zen. [[Gasteiz]] eta [[Bilbo]]ko gotzain izan zen.
 
Hil baino zenbait urte lehenago, Beasaingo[[Beasain]]go Udalak herriko semeordeseme kuttun izendatu zuen.
 
== Haurtzaroa ==
Idiazabalgo[[Idiazabal]]go Igarondo baserrian jaio zen, San Mateo egunez. Aita, Jose Domingo Muxika, Idazkaria eta Peritu Agronomoa zen; Beasaingo[[Beasain]]go Udal-Idazkari izendatu zutenez, hona aldatu zuen familiaren bizilekua Mateok oraindik urtebete besterik ez zuenean. Andre Mari kaleko [[Don Juanenea etxea]]netxean bizi izan ziren, gaur egun kale bereko hamairuhamahiru zenbakidun etxea dagoen lekuan.▼
 
▲Idiazabalgo Igarondo baserrian jaio zen, San Mateo egunez. Aita, Jose Domingo Muxika, Idazkaria eta Peritu Agronomoa zen; Beasaingo Udal-Idazkari izendatu zutenez, hona aldatu zuen familiaren bizilekua Mateok oraindik urtebete besterik ez zuenean. Andre Mari kaleko [[Don Juanenea etxea]]n bizi izan ziren, gaur egun kale bereko hamairu zenbakidun etxea dagoen lekuan.
 
== Ikasketak ==
Lehen ikasketak eta [[musika]] Beasainen[[Beasain]]en ikasi ondoren, [[apaiz]] ikasketak egitera joan zen. [[Oñatiko Unibertsitatea]]n Latina[[Latin]]a eta urtebetez [[Filosofia]] ikasi zituen, eta gero [[Gasteizko seminarioaGasteiz]]nko apaizgaitegian sartu zen. Salamancan[[Salamancako TeologianUnibertsitatea]]n [[Teologia]]n doktoretza egin zuen.▼
 
▲Lehen ikasketak eta musika Beasainen ikasi ondoren, apaiz ikasketak egitera joan zen. [[Oñatiko Unibertsitatea]]n Latina eta urtebetez Filosofia ikasi zituen, eta gero [[Gasteizko seminarioa]]n sartu zen. Salamancan Teologian doktoretza egin zuen.
 
== Apaizgoa ==
Apaiztu ondoren, Usurbilgo[[Usurbil]]go parrokian lan egin zuen bolada batean. Gasteizko[[Gasteiz]]ko seminariokoapaiztegiko irakasleirakaslea ere izan zen, [[Latin]], [[Erretorika]] eta [[Filosofia]] katedretankatedreetan. ▼
 
1903an[[1903]]an kalonje irakasle izendatu zuten, lehiaketa bidez, [[Gasteizko Andre Mariaren katedrala|Gasteizko katedralean]].▼
▲Apaiztu ondoren, Usurbilgo parrokian lan egin zuen bolada batean. Gasteizko seminarioko irakasle ere izan zen, Latin, Erretorika eta Filosofia katedretan.
 
1905ean[[1905]]ean hasi zen euskal letretan, "[[Don Quijote de la Mancha]]"ren XIII. kapitulua euskaratu eta Gasteizen[[Gasteiz]]en argitaratuz. ▼
▲1903an kalonje irakasle izendatu zuten, lehiaketa bidez, Gasteizko katedralean.
 
1911ko[[1911]]ko [[irailaren 24ean24]]ean, sermoi eder bat egin zuen euskaraz Segurako[[Segura]]ko parrokian, herri horretako Euskal Jaietan. ▼
▲1905ean hasi zen euskal letretan, "Don Quijote de la Mancha"ren XIII. kapitulua euskaratu eta Gasteizen argitaratuz.
 
[[Pio X.a]] aita santuak, [[Erroma]] eta [[Lur Santua|Lur Santuetarako]] erromesaldien Espainiako[[Espainia]]ko arduradun izendatu zuen.▼
▲1911ko irailaren 24ean, sermoi eder bat egin zuen euskaraz Segurako parrokian, herri horretako Euskal Jaietan.
 
▲[[Pio X.a]] aita santuak, Erroma eta Lur Santuetarako erromesaldien Espainiako arduradun izendatu zuen.
 
== Gotzain ==
[[1918]]. urtera arte garrantzi handiko hainbat kargu izan zituen, 1918ko[[1918]]ko [[maiatzaren 20an20]]an monsinore [[Francesco Ragonesi|Ragonesi]] Nuntzioak gotzain eginordenatu zuen arte, [[Burgo de OsmakoOsma]]ko Apezpikuapezpiku izendatuaz.▼
 
Besteak beste, [[Madril]], [[Bartzelona]], [[Zaragoza]], [[Valladolid]], Avila[[Ávila]], [[Burgos]], [[Gasteiz]], [[Iruñea]], [[Donostia]] eta [[El EscorialenEscorial]]en sermoiak egin, eta [[Kolonia]] eta Maltako[[Malta]]ko Batzar Eukaristikoetan hitz egin zuen.▼
▲1918. urtera arte garrantzi handiko hainbat kargu izan zituen, 1918ko maiatzaren 20an monsinore Ragonesi Nuntzioak gotzain egin zuen arte, Burgo de Osmako Apezpiku izendatuaz.
 
[[1924]]ean [[Iruñea eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko gotzain]] izendatu zuten
▲Besteak beste, Madril, Bartzelona, Zaragoza, Valladolid, Avila, Burgos, Gasteiz, Iruñea, Donostia eta El Escorialen sermoiak egin, eta Kolonia eta Maltako Batzar Eukaristikoetan hitz egin zuen.
 
1925ean[[1925]]ean Mateok, IruñeakoIruñeko Gotzainak, bere eliz barrutikoei egiten dien Artzai-eskutitza, gotzain agiria, argitaratu zuen Iruñean[[Iruñea]]n.▼
1924ean Iruñeko gotzain izendatu zuten
 
1928an[[1928]]an [[Gasteizko Gotzaindiozesia|Gasteizko gotzain]] izendatu eta [[ekainaren 24ean24]]ean eman zion hasiera zeregin horri. Han seminario berria inauguratu zuen 1930eko[[1930]]eko [[irailaren 30ean30]]ean.▼
▲1925ean Mateok, Iruñeako Gotzainak, bere eliz barrutikoei egiten dien Artzai-eskutitza, gotzain agiria, argitaratu zuen Iruñean.
 
▲1928an Gasteizko Gotzain izendatu eta ekainaren 24ean eman zion hasiera zeregin horri. Han seminario berria inauguratu zuen 1930eko irailaren 30ean.
 
== Erbestea ==
[[II.Espainiako Bigarren Errepublika]]ren ezarpena zela eta, honen aurka egin zituen adierazpenengatik Espainiatik[[Espainia]]tik egotzi egin zuten 1931ko[[1931]]ko [[maiatzaren 17an17]]an; erbestean Frantziako[[Frantzia]]ko [[Poitiers]]eko [[La Puye]]n bizi izan zen▼
 
▲[[II. Errepublika]]ren ezarpena zela eta, honen aurka egin zituen adierazpenengatik Espainiatik egotzi egin zuten 1931ko maiatzaren 17an; erbestean Frantziako [[Poitiers]]eko [[La Puye]]n bizi izan zen
 
== Itzulera ==
1933ko[[1933]]ko [[apirilaren 12an12]]an itzultzeko baimena eman zioten.▼
 
1936an[[1936]]an [[Espainiako Gerra Zibila|gerra]] piztu ondoren, [[Iruñea eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko Gotzainagotzain]]a zen Olaechearekin[[Marcelino Olaetxea|Olaetxearekin]] batera, "Non licet" gotzain-agiria sinatu zuen [[abuztuaren 6an6]]an, eta bertan erasotako [[Espainiako Bigarren Errepublika|Errepublikari]] laguntzea ez zela zilegi adierazten zieten katolikoei[[katoliko]]ei. Baina haren hasierako eraspena desagertu egin zen altxatutakoek eginiko gehiegikeriak egiaztatu ahal izan zituenean, eta hauen aurka ere bi gotzain-agiri idatzi zituen.▼
▲1933ko apirilaren 12an itzultzeko baimena eman zioten.
 
== 2.Bigarren Erbestea ==▼
▲1936an gerra piztu ondoren, Iruñeko Gotzaina zen Olaechearekin batera, "Non licet" gotzain-agiria sinatu zuen abuztuaren 6an, eta bertan erasotako Errepublikari laguntzea ez zela zilegi adierazten zieten katolikoei. Baina haren hasierako eraspena desagertu egin zen altxatutakoek eginiko gehiegikeriak egiaztatu ahal izan zituenean, eta hauen aurka ere bi gotzain-agiri idatzi zituen.
[[Lizarrako Estatuta|Euskal Estatutuari]] eta abertzaletasunari[[abertzale]]tasunari zeharkako laguntza eman zien, izan ere Estatutuaren aldeko botoa ematea bekatua zela aldarrikatzen zuten eskuindar batzuen aurrean, berak, Estatutuari botoa ematea ez zela gaitzesgarria aitortu baitzuen. 1936ko[[1936]]ko [[urriaren 14ean14]]ean, Burgosko[[Burgos]]ko Defentsa Batzordeko [[Miguel Cabanellas|Cabanellas jeneralaren]] egozpen agindu batek Erromatik[[Erroma]]tik itzultzea eragotzi zion, hara batzar batera joana baitzen.▼
 
Mateo Muxikaren izena ez zen agertu, ez eta [[Francesc d'Assís Vidal yi Barraquer|Vidal i Barraquer]] eta Juan[[Javier IrastorzarenakIrastorza]]renak ere, 1937ko[[1937]]ko uztailean[[uztail]]ean, munduko apezpikuei [[Francisco Franco|Francori]] emandako laguntza azalduz Espainiako[[Espainia]]ko apezpikuek egin zuten talde-gutunaren oinaldean. Bere eliz barrutia utziarazi zioten Cinnakoaren truke, eta Lapurdiko[[Lapurdi]]ko Kanbon[[Kanbo]]n kokatu zen, 1945ean[[1945]]ean bere ''"Imperativos de mi conciencia"'' ospetsua argitaratuz; bertan apaiz abertzaleen[[abertzale]]en defentsa sutsua egiten du, "bidegabeki jazarri, laidoztatu, zigortu, ebatsi eta iraindutako" apaizak izan zirelako.▼
▲== 2. Erbestea ==
 
== 2.Bigarren Itzulera ==▼
▲Euskal Estatutuari eta abertzaletasunari zeharkako laguntza eman zien, izan ere Estatutuaren aldeko botoa ematea bekatua zela aldarrikatzen zuten eskuindar batzuen aurrean, berak, Estatutuari botoa ematea ez zela gaitzesgarria aitortu baitzuen. 1936ko urriaren 14ean, Burgosko Defentsa Batzordeko [[Miguel Cabanellas|Cabanellas jeneralaren]] egozpen agindu batek Erromatik itzultzea eragotzi zion, hara batzar batera joana baitzen.
Behar ziren eginbide eta zereginak bete ondoren, 1947ko[[1947]]ko [[maiatzaren 22an22]]an itzuli eta Zarautzen[[Zarautz]]en kokatu zen Mateo polizia baten zaintzapean. Han bizi izan zen, irudi agurgarri bat bailitzan, 1968ko[[1968]]ko [[urriaren 27an27]]an, 98 urte zituela, itsu hil zen arte. Beasaingo[[Beasain]]go Udala, [[Loinaz AbesbatzakoAbesbatza]]ko kideak eta beste beasaindar batzuk bertan zirela hiletak egin ondoren, haren gorpua Gasteiza[[Gasteiz]]a eraman eta han [[Gasteizko Andre Mariaren katedrala|Andre Mariaren KatedraleaKatedralean]]n ehortzi zuten.▼
 
▲Mateo Muxikaren izena ez zen agertu, ez eta Vidal y Barraquer eta Juan Irastorzarenak ere, 1937ko uztailean, munduko apezpikuei Francori emandako laguntza azalduz Espainiako apezpikuek egin zuten talde-gutunaren oinaldean. Bere eliz barrutia utziarazi zioten Cinnakoaren truke, eta Lapurdiko Kanbon kokatu zen, 1945ean bere "Imperativos de mi conciencia" ospetsua argitaratuz; bertan apaiz abertzaleen defentsa sutsua egiten du, "bidegabeki jazarri, laidoztatu, zigortu, ebatsi eta iraindutako" apaizak izan zirelako.
 
▲== 2. Itzulera ==
 
▲Behar ziren eginbide eta zereginak bete ondoren, 1947ko maiatzaren 22an itzuli eta Zarautzen kokatu zen Mateo polizia baten zaintzapean. Han bizi izan zen, irudi agurgarri bat bailitzan, 1968ko urriaren 27an, 98 urte zituela, itsu hil zen arte. Beasaingo Udala, Loinaz Abesbatzako kideak eta beste beasaindar batzuk bertan zirela hiletak egin ondoren, haren gorpua Gasteiza eraman eta han [[Andre Mariaren Katedralea]]n ehortzi zuten.
 
== Beasainekin harremana ==
Mateok beti maitatu izan zituen Beasaingo[[Beasain]]go herria eta Loinazko [[San Martin Loinazkoa]]. Ez zuen inoiz hutsik egin ekitaldi aipagarrienetara, 1924ko[[1924]]ko Udaletxe eta Eskola berrien bedeinkapenera esate baterako, ez eta era guztietako erlijiozko egintza garrantzitsuenetara ere. 1962an[[1962]]an, Loinazko [[San Martin Loinazkoa]] santu egin zuteneko I. Mendeurrena zela eta, Loinaztarraren Jubileo-urtearen hasiera eta Eskualdeko Batzar Eukaristikoaren buru izan zen.▼
 
Manilan[[Manila]]n zuzen-zuzeneko azterketak egin zituen, Loinaz deituraz eta San Martinen beasaindar jatorriaz frogak eskainiz. [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko eliz-barrutiko]] Gotzain zenez, [[Eliza Katolikoa|Elizaren]] erabakiak bete arazibetearazi egin behar izan zizkien Bergarako[[Bergara]]ko herriari eta hango apaizei, eta hori zela medio atsekabe handi samarra izan zuen herri hartara egin zuen hurrengo gotzain ikustaldian.▼
▲Mateok beti maitatu izan zituen Beasaingo herria eta Loinazko San Martin. Ez zuen inoiz hutsik egin ekitaldi aipagarrienetara, 1924ko Udaletxe eta Eskola berrien bedeinkapenera esate baterako, ez eta era guztietako erlijiozko egintza garrantzitsuenetara ere. 1962an, Loinazko San Martin santu egin zuteneko I. Mendeurrena zela eta, Loinaztarraren Jubileo-urtearen hasiera eta Eskualdeko Batzar Eukaristikoaren buru izan zen.
 
▲Manilan zuzen-zuzeneko azterketak egin zituen, Loinaz deituraz eta San Martinen beasaindar jatorriaz frogak eskainiz. Gasteizko eliz-barrutiko Gotzain zenez, Elizaren erabakiak bete arazi egin behar izan zizkien Bergarako herriari eta hango apaizei, eta hori zela medio atsekabe handi samarra izan zuen herri hartara egin zuen hurrengo gotzain ikustaldian.
 
Erbestetik itzuli eta hurrengo urtean hasita, 21 urte geroago hil zen arte, urtero parte hartu zuen Beasain Jaietan aldizkarian, gaixo egon zen urte pare batean izan ezik.
 
{{oinordekotza
| titulua = [[Iruñea eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko apezpikua]]
| epea = [[1923]] - [[1928]]
| aurrekoa = [[José López Mendoza|José López Mendoza y García]]
| ondorengoa = [[Tomás Muñiz|Tomás Muñiz Pablos]]
}}
{{oinordekotza
| titulua = [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko apezpikua]]
| epea = [[1928]] - [[1937]]
| aurrekoa = [[Zacarias Martínez|Zacarias Martínez Nuñez]]
| ondorengoa = [[Francisco Javier Lauzurika|Francisco Javier Lauzurika Torralba]]
}}
 
[[Kategoria:Iruñeko apezpikuak|Muxika, Mateo]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Mateo_Muxika"(e)tik eskuratuta