Homeopatia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
|||
2. lerroa:
'''Homeopatia''' (grezieratik ὅμοιος [hómoios], ‘berdin’, eta πάθος [páthos], ‘sufrikario’) [[medikuntza alternatibo]]ko sistema [[Sasizientifiko|sasizientifikoa]] da<ref>{{Erreferentzia|izena=Raimo|abizena=Tuomela|izenburua=Science, Protoscience, and Pseudoscience|argitaletxea=Springer Netherlands|orrialdeak=83–101|hizkuntza=en|data=1987|url=https://doi.org/10.1007/978-94-009-3779-6_4|aldizkaria=Rational Changes in Science: Essays on Scientific Reasoning|editore-abizena=Pitt|editore-izena=Joseph C.|isbn=978-94-009-3779-6|doi=10.1007/978-94-009-3779-6_4|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Nikil|abizena=Mukerji|izenburua=Why homoeopathy is pseudoscience|orrialdeak=394|hizkuntza=en|abizena2=Ernst|izena2=Edzard|data=2022-09-14|url=https://doi.org/10.1007/s11229-022-03882-w|aldizkaria=Synthese|alea=5|zenbakia=200|issn=1573-0964|doi=10.1007/s11229-022-03882-w|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=George R.|abizena=Baran|izenburua=Science, Pseudoscience, and Not Science: How Do They Differ?|argitaletxea=Springer|orrialdeak=19–57|hizkuntza=en|abizena2=Kiani|abizena3=Samuel|izena2=Mohammad F.|izena3=Solomon Praveen|data=2014|url=https://doi.org/10.1007/978-1-4614-8541-4_2|aldizkaria=Healthcare and Biomedical Technology in the 21st Century: An Introduction for Non-Science Majors|editore-abizena=Baran|editore-izena=George R.|isbn=978-1-4614-8541-4|doi=10.1007/978-1-4614-8541-4_2|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Philosophy of pseudoscience : reconsidering the demarcation problem|data=2013|url=https://www.worldcat.org/oclc/852896293|isbn=978-0-226-05182-6|pmc=852896293|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. [[1796]]an sortu zuen [[Samuel Hahnemann]] mediku alemaniarrak. Haren praktikatzaileek, homeopatek, uste dute pertsona osasuntsuengan [[gaixotasun]] baten sintomak eragiten dituen substantzia batek antzeko sintomak senda ditzakeela gaixoengan; doktrina horri ''similia similibus curentur'' esaten zaio, edo "antzekoak antzekoa sendatzen du". Prestakin homeopatikoei erremedio esaten zaie eta [[diluzio homeopatiko]] bidez egiten dira. Prozesu horretan, hautatutako substantzia behin eta berriz [[Diluzio|diluitzen]] da, harik eta azken produktua diluitzailetik kimikoki bereizi ezin den arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homeopathy|url=https://www.rpharms.com/resources/pharmacy-guides/homeopathy|aldizkaria=www.rpharms.com|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Askotan, jatorrizko substantziaren [[molekula]] bakar bat ere ez da geratzen produktuan. Diluzio bakoitzaren artean, homeopatek produktua kolpatu eta/edo astindu dezakete, diluitzaileak ezabatu ondoren jatorrizko substantzia gogoraraztea eragiten duela argudiatuta. Homeopatek esaten dute ahotik hartutako prestakin horiek gaixotasunak tratatu edo senda ditzaketela<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homeopathy|hizkuntza=en|data=2017-10-18|url=https://www.nhs.uk/conditions/homeopathy/|aldizkaria=nhs.uk|sartze-data=2023-02-13}}</ref>.
Fisikari, kimikari, biokimikari eta biologiari buruzko ezagutza zientifiko egoki guztiak homeopatiaren aurkakoak dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Aijing|abizena=Shang|izenburua=Are the clinical effects of homoeopathy placebo effects? Comparative study of placebo-controlled trials of homoeopathy and allopathy|orrialdeak=726–732|hizkuntza=English|abizena2=Huwiler-Müntener|abizena3=Nartey|abizena4=Jüni|abizena5=Dörig|abizena6=Sterne|abizena7=Pewsner|abizena8=Egger|izena2=Karin|izena3=Linda|izena4=Peter|izena5=Stephan|izena6=Jonathan AC|izena7=Daniel|izena8=Matthias|data=2005-08-27|url=https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(05)67177-2/fulltext|aldizkaria=The Lancet|alea=9487|zenbakia=366|issn=0140-6736|pmid=16125589|doi=10.1016/S0140-6736(05)67177-2|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marc|abizena=kreidler|izenburua=Homeopathy: A Critique of Current Clinical Research {{!}} Skeptical Inquirer|hizkuntza=en-US|data=2012-11-01|url=https://skepticalinquirer.org/2012/11/homeopathy-a-critique-of-current-clinical-research/|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Complementary and Integrative Medicine {{!}} American Cancer Society|hizkuntza=en|url=https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/complementary-and-integrative-medicine.html|aldizkaria=www.cancer.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=David Robert|abizena=Grimes|izenburua=Proposed mechanisms for homeopathy are physically impossible: Original Article|orrialdeak=149–155|hizkuntza=en|data=2012-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x|aldizkaria=Focus on Alternative and Complementary Therapies|alea=3|zenbakia=17|doi=10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=the InterAcademy|abizena=Partnership (IAP)|izenburua=EASAC statement on: Homeopathic products and practices: assessing the evidence and ensuring consistency in regulating medical claims in the EU|hizkuntza=en|url=https://www.interacademies.org/publication/easac-statement-homeopathic-products-and-practices-assessing-evidence-and-ensuring|aldizkaria=www.interacademies.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Wesselhoeft|izenburua=Some remarks on Dr. O.W. Holmes's lectures on homoeopathy and its kindred delusions : communicated to a friend|argitaletxea=Boston : Clapp|abizena2=Holmes|izena2=Oliver Wendell|data=1842|url=http://archive.org/details/64340260R.nlm.nih.gov|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Oliver Wendell Holmes|abizena=Sr|izenburua=Currents and counter-currents in medical science: With other addresses and essays|argitaletxea=Ticknor and Fields|data=1861|url=https://openlibrary.org/books/OL14731800M/Currents_and_counter-currents_in_medical_science|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Sendabide homeopatikoak [[biokimika|biokimikoki]] geldoak izaten dira, eta ez dute inolako gaixotasun ezagunetan eraginik<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=Ernst|izenburua=A systematic review of systematic reviews of homeopathy: A systematic review of systematic reviews of homeopathy|orrialdeak=577–582|hizkuntza=en|data=2002-12|url=http://doi.wiley.com/10.1046/j.1365-2125.2002.01699.x|aldizkaria=British Journal of Clinical Pharmacology|alea=6|zenbakia=54|pmid=12492603|pmc=PMC1874503|doi=10.1046/j.1365-2125.2002.01699.x|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Bere gaixotasunaren teoria, Hahnemannek ''miasma''k deitu zituen printzipioetan oinarritua, inkoherentea da ondoren [[birus]]ak edo [[bakterio]]ak [[Gaitzen teoria mikrobiarra|gaixotasunaren kausa]] gisa identifikatzearekin. Saiakuntza klinikoak egin dira, eta, oro har, ez da frogatu prestakin homeopatikoen eragin objektiborik<ref>{{Erreferentzia|izena=Timothy|abizena=Caulfield|izenburua=A systematic review of how homeopathy is represented in conventional and CAM peer reviewed journals|orrialdeak=12|abizena2=DeBow|izena2=Suzanne|data=2005-06-14|url=https://doi.org/10.1186/1472-6882-5-12|aldizkaria=BMC Complementary and Alternative Medicine|alea=1|zenbakia=5|issn=1472-6882|pmid=15955254|pmc=PMC1177924|doi=10.1186/1472-6882-5-12|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fun with homeopaths and meta-analyses of homeopathy trials|hizkuntza=en-US|data=2008-10-13|url=https://sciencebasedmedicine.org/fun-with-homeopaths-and-meta-analyses-of-homeopathy-trials/|aldizkaria=Science-Based Medicine|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Jay|abizena=Shelton|izenburua=Homeopathy : how it really works|argitaletxea=Prometheus Books|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/52258067|isbn=1-59102-109-X|pmc=52258067|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Edzard|abizena=Ernst|izenburua=Homeopathy: what does the “best” evidence tell us?|orrialdeak=458–460|hizkuntza=en|data=2010-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.5694/j.1326-5377.2010.tb03585.x|aldizkaria=Medical Journal of Australia|alea=8|zenbakia=192|issn=0025-729X|doi=10.5694/j.1326-5377.2010.tb03585.x|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Homeopatiaren funtsezko sinesgarritasunak eta egiazta daitekeen eraginkortasunik ezak eragin du komunitate zientifikoek eta medikuek [[txerpolari]]ekin eta [[iruzur]]rarekin lotzea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homeopathy is nonsense, says new chief scientist - Telegraph|data=2013-04-20|url=https://web.archive.org/web/20130420234704/http://www.telegraph.co.uk/health/healthnews/10003680/Homeopathy-is-nonsense-says-new-chief-scientist.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Oxford companion to United States history|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/44426920|edizioa=First edition|isbn=0-19-508209-5|pmc=44426920|sartze-data=2023-02-13}}</ref>.
Homeopatiak [[XIX. mende]]an izan zuen arrakastarik handiena. 1825ean sartu zen Estatu Batuetan, eta lehen eskola homeopatikoak 1835ean ireki zituen ateak. XIX. mendean zehar, dozenaka erakunde homeopatiko agertu ziren Europan eta Estatu Batuetan. Aldi horretan, homeopatia nahiko arrakastatsua izan zen, beste tratamendu-modu batzuk kaltegarriak eta ez-eraginkorrak izan zitezkeelako. Mendearen amaieran, praktika gainbehera hasi zen, eta Estatu Batuetako medikuntza soilik homeopatikoaren azken fakultatea 1920an itxi zen. [[1970eko hamarkada]]n, homeopatia indarrez berpiztu zen, eta zenbait produktu homeopatikoren salmentak hamar aldiz biderkatu ziren. Joera [[New Age]] mugimenduaren gorakadarekin bat etorri zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Simon|abizena=Singh|izenburua=Trick or treatment : the undeniable facts about alternative medicine|argitaletxea=W.W. Norton|data=2008|url=https://www.worldcat.org/oclc/181139440|edizioa=1st American ed|isbn=978-0-393-06661-6|pmc=181139440|sartze-data=2023-02-13}}</ref>, eta, neurri batean, [[kimiofobia]]ren, produktu "naturalen" aldeko zaletasun irrazionalaren eta mediku homeopatek eskaintzen zituzten kontsulta-denbora luzeagoen ondorio izan daiteke.
22. lerroa:
==== Miasmak eta gaixotasunak ====
''Organon'' linburuan Hahnemannek "[[Teoria miasmatiko|miasmak]]" kontzeptua gaixotasun kronikoen azpian dauden "printzipio infekziosoak"<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Clarke|izenburua=Homoeopathy Explained|argitaletxea=Nanopathy|hizkuntza=en|data=2017-02-19|url=https://books.google.com/books?id=ZUGIWuo4qc8C&pg=PA22|sartze-data=2023-02-13}}</ref> eta "bizi-indarraren nahaste morboso bereziak" bezala proposatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izena=David Robert|abizena=Grimes|izenburua=Proposed mechanisms for homeopathy are physically impossible: Original Article|orrialdeak=149–155|hizkuntza=en|data=2012-09|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x|aldizkaria=Focus on Alternative and Complementary Therapies|alea=3|zenbakia=17|doi=10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Hahnemannek miasma bakoitza gaixotasun espezifikoekin lotzen zuen, eta uste zuen hasieran miasmekiko esposizioak sintoma lokalak eragiten zituela, hala nola [[larruazal]]eko gaixotasunak edo [[Sexu-transmisiozko gaixotasun|gaixotasun benereoak]]. Bere baieztapenaren arabera, sintoma horiek medikazioaren bidez ezabatzen baziren, kausa sakondu egiten zen eta barne-organoen gaixotasun gisa agertzen hasi zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=MIASMS in homeopathy|data=2009-03-07|url=https://web.archive.org/web/20090307120146/http://homepage.ntlworld.com/homeopathy_advice/Theory/Intermediate/miasm.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Homeopatiaren arabera, gaixotasunak tratatzean [[Sendabide sintomatiko|sintomak zuzenean arintzen dira]], medikuntza konbentzionalean batzuetan egiten den bezala, eta hori ez da eraginkorra, "gaixotasun oro joera ezkutu, sakon errotutako, azpiko kroniko edo heredaturen batera igo daitekeelako"<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Taking the history of the case. Dr James William Ward|url=http://homeoint.org/cazalet/ward/historycase.htm|aldizkaria=homeoint.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Azpian dagoen miasma inputatuak bere horretan dirau oraindik, eta sakonki errotutako gaitzak zuzendu egin daitezke soilik bizi-indarraren asaldurarik sakonena ezabatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cause of disease|data=2009-12-31|url=https://web.archive.org/web/20091231160035/http://altmed.creighton.edu/Homeopathy/philosophy/cause.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-02-13}}</ref>.
Hahnemannen hipotesiek hiru sintoma lokal baino ez zituzten: ''psora'' (azkura), ''sifilia'' (gaixotasun benereoa) eta ''sikosia'' ([[kondiloma]]k)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Homoeopathy|url=https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Homoeopathy|zenbakia=Volume 13|sartze-data=2023-02-13|encyclopedia=1911 Encyclopædia Britannica}}</ref>. Larruazaleko edozein gaixotasunekin lotuta zegoen, azkura eragiten zuena, eta beste gaixotasun askoren oinarritzat jotzen zen. Hahnemannek [[epilepsia]], [[minbizi]]a, [[ikterizia]], [[gorreria]] eta [[Begi-lauso|kataratak]] bezalako gaixotasunen kausa zela uste zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Samuel|abizena=Hahnemann|izenburua=Die chronischen krankheiten...|argitaletxea=Arnold|hizkuntza=de|data=1828|url=https://books.google.com/books?id=Xfk3AAAAMAAJ|sartze-data=2023-02-13}}</ref>. Hahnemannen garaitik beste miasma batzuk proposatu dira, eta horietako batzuek lehenago ''psora''ri egotzitako gaixotasunak ordezkatu dituzte, [[tuberkulosi]]aren eta minbiziaren miasmak barne<ref name=":1" />.
Hahnemannen miasmen teoriak eztabaidatua izaten jarraitzen du homeopatiaren barruan, baita garai modernoetan ere. Miasmen teoria kritikatua izan da homeopatiaren sistema tratamenduen porroten aurrean babesteko garatutako azalpen gisa, eta desegokia izateagatik ehunka gaixotasun mota estaltzeko, baita gaixotasunarekiko aurreiritziak, [[genetika]], ingurumen-faktoreak eta paziente bakoitzaren gaixotasun bakarraren historia ez azaltzeagatik ere<ref name=":0" />.
== Homeopatiaren lege nagusiak ==
| |||