Potentziometro: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
aurreko edizioan galdutakoak berreskuratu |
Hezkuntza programaren baitan aldaketan egin ditugu Etiketak: Ikusizko edizioa Disambiguation links |
||
1. lerroa:
{{Beste erabilpenak|osagai elektronikoari| neurtzeko tresna|Potentziometro (neurtzeko tresna)}}
'''Potentziometroa''' hiru terminaleko erresistenzia da, [[tentsio-zatitzaile]] doigarria eratzen duen kontaktu lerragarri edo birakaria duena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IEEE 100 : the authoritative dictionary of IEEE standards terms.|argitaletxea=Standards Information Network, IEEE Press|data=2000|url=https://www.worldcat.org/oclc/45162168|edizioa=7th ed|isbn=0-7381-2601-2|pmc=45162168|sartze-data=2022-12-01}}</ref>. Bi terminal bakarrik erabiltzen badira (mutur bat eta garbitzailea), [[erreostato]] edo [[erreostato aldakor]]<ref>{{erreferentzia|izena=Akki|abizena=Jhakki|urtea=2020|izenburua=Concise Physics Class IX (ICSE)|argitaletxea=New Delhi: Selina Publishers Pvt|orrialdea=189|ISBN=9789388594387}}</ref> gisa jokatzen du.
▲[[Fitxategi:Potentiometer.jpg|thumb|''Potentziometro birakaria, ohikoena'']]
[[Fitxategi:Potenciometre simbol.jpg|thumb|''Potentziometroaren [[
Potentziometroak [[Gailu elektriko|gailu elektrikoak]] kontrolatzeko erabili ohi dira, audio-ekipoen bolumen-kontrolak, esaterako. Mekanismo batek eragindako potentziometroak posizio-[[transduktore]] gisa erabil daitezke, adibidez, [[joystick]] batean. Potentziometroak gutxitan erabiltzen dira potentzia esanguratsu bat ([[watt]] bat baino gehiago) zuzenean kontrolatzeko, potentziometroan disipatutako potentzia karga kontrolatuko potentziarekin aldera baitaiteke.▼
▲Potentziometroa izeneko neurketa-tresna potentzial elektrikoa ([[tentsioa]]) neurtzeko erabiltzen den tentsio-zatitzailea da; osagaia printzipio beraren inplementazioa da, hortik datorkio bere izena.
▲Potentziometroak gailu elektrikoak kontrolatzeko erabili ohi dira, audio-ekipoen bolumen-kontrolak, esaterako. Mekanismo batek eragindako potentziometroak posizio-transduktore gisa erabil daitezke, adibidez, joystick batean. Potentziometroak gutxitan erabiltzen dira potentzia esanguratsu bat ([[watt]] bat baino gehiago) zuzenean kontrolatzeko, potentziometroan disipatutako potentzia karga kontrolatuko potentziarekin aldera baitaiteke.
== Eraikuntza ==
[[Fitxategi:Potentiometer cutaway drawing.png|thumb|''Potentziometro baten [[zatikako marrazkia]]<nowiki/>n,
Potentziometroek honako
Potentziometro gisa erabiltzeko aldaketa mekanikoko erresistentzia motak:
* '''Inprimatuak.'''
* '''Harilkatuak.'''
* '''Potentzia
Potentziometro inprimatuetan, erresistentzia pistaren zabalera aldatuz, erresistentzia-legea lortzen da. Potentziometro
▲Potentziometro inprimatuetan, erresistentzia pistaren zabalera aldatuz, erresistentzia-legea lortzen da. Potentziometro hariletan, berriz, kurba tarteetara doitzen da, lodiera desberdineko hariekin.
== Motak ==
Aplikazioaren arabera, mota ezberdinak bereizten dira:
* '''Aginte-potentziometroak'''. Gailu elektronikoei tentsioa kontrolatzeko elementu gisa erabili
* '''Doitzeko potentziometroak.''' Tentsioa aurrez doituta kontrolatzen dute, normalean
Gainera, potentziometro mota batzuk ere bereiz daitezke erresistentziaren
* '''Aldakuntza lineala'''. Erresistentzia biraketa-angeluarekiko zuzenki proportzionala da.
* '''Aldaketa logaritmikoa'''. Erresistentzia logaritmikoki biraketa-angeluaren mende dago.
* '''Aldaketa sinusoidala'''. Erresistentzia biraketa-angeluaren sinuarekiko proportzionala da. Bi potentziometro sinusoidal solidarioak eta 90º biratuak, biraketa-angeluaren sinua eta kosinua ematen dute. Karrera-amaierako mugak ezarri ditzakete edo ez.
* '''Aldaketa antilogaritmikoa'''. Erresistentzia 10 aldiz zuzenki proportzionala da angelu
* '''Balantze aldaketa'''. Batez ere audioan erabiltzen da, estereo konfigurazioan dauden bi kanaletan irteera bera lortzeko. Horretarako, potentziometro bikoitza erabiltzen da, potentziometroaren erdian bere erresistentzia-balio maximoa lortzeko eta muturretan bere erresistentzia minimoa lortzeko. Normalean, erdigunean blokeatze sistema bat darama, bere irteera simetrikoa izan dadin. Eskuarki,
[[Fitxategi:Potenciómetros "de precisión" sobre papel milimetrado.JPG|thumb|''Bira anitzeko potentziometroak'']]
'''Bira anitzeko
▲'''Bira anitzeko potentziometroak''' ere ardatz baten errotazioaren bidez funtzionatzen dute, baina bira oso bat baino gutxiago egin beharrean hainbat birarekin. Bira anitzeko potentziometro batzuek elementu erresistibo lineal bat dute, torloju batek mugitutako kontaktu irristakor batekin; beste batzuek elementu erresistibo helikoidal bat dute, eta kurtsore bat 10, 20 bira osoa edo gehiago ematen dituena, helizean zehar mugitzen dena bira egiten duen bitartean. Bira anitzeko potentziometroek, bai erabiltzailearentzat eskuragarri daudenek bai aurredoituek, doikuntza finagoak egiteko aukera ematen dute; angelu beraren bidezko biraketak, oro har, potentziometro birakari baten kasuan baino hamarren bat aldatzen du doikuntza.
▲=== Aginte araberako potentziometro motak ===
* '''Potentziometro birakariak'''. Ardatza biratuz kontrolatzen dira. Ohikoenak dira, iraupen luzekoak baitira eta leku gutxi hartzen baitute.
[[Fitxategi:
* '''Potentziometro irristagarriak'''. Erresistentzia-pista zuzena da, beraz, kurtsorearen ibilbidea ere zuzena da. Duela urte batzuk modan egon
[[Fitxategi:Playmobil RC module - potentiometer-7366.jpg|thumb|''Potentziometro anitzak'']]
* '''Potentziometro anitzak'''. Ardatz
Potentziometro mota hauetako bakoitzak, funtzionamendu-mekanismo desberdinak izan arren, edozein harguneren potentzia elektrikoa neurtu ahal izateko balio du, erabiliko den kokapena eta mota kontuan hartu gabe.
=== Potentziometro digitalak ===
Potentziometro digital deritzo potentziometro analogiko baten simulazioa egiten duen [[Txip|zirkuitu integratu]] bati. ''n+1'' erresistentziako [[Tentsio-zatitzaile|zatitzaile erresistibo]] batez osatuta daude, ''n'' tarteko puntuak irteera hautatzen duen [[multiplexadore]] analogiko batera konektatuta daude. Serieko interfaze bat erabiliz kontrolatzen dira ('''SPI''', I2C, '''Microwire''' edo antzekoa). % 20
Potentziometroaren balioa eta kurba aurkitzeko hainbat modu daude. Normalean, fabrikatzaileen eta
Adibidez, Amerikako edo Asiako potentziometroetan ohikoa da B10K edo B103 nomenklaturak aurkitzea. Kasu hauetan, B letrak kurba adierazten du eta letrari jarraitzen dioten zenbakiek
==
[[Fitxategi:Potentiometer with load.png|ezkerrera|thumb|''Karga erresistentea duen potentziometroa'']]
Potentziometroa tentsio-zatitzaile gisa erabil daiteke irristagailuan (kurtsorean) eskuz doitu daitekeen irteera-tentsio bat lortzeko, potentziometroaren bi muturretan aplikatutako sarrera-tentsio finkotik abiatuta. Hau da erabilerarik ohikoena.
R<sub>L</sub>ko tentsioa honela kalkula daiteke:
<math>{\displaystyle V_{\mathrm {L} }={R_{2}R_{\mathrm {L} } \over R_{1}R_{\mathrm {L} }+R_{2}R_{\mathrm {L} }+R_{1}R_{2}}\cdot V_{s}.}</math>
R<sub>L</sub> handia bada gainerako erresistentziekin konparatuz (anplifikadore operatibo baterako sarrera bezala), irteerako tentsioa ekuazio sinpleagoaren bidez hurbil daiteke:
<math>{\displaystyle V_{\mathrm {L} }={R_{2} \over R_{1}+R_{2}}\cdot V_{s}.}</math>
Adibidez, datu hauek hartuta: V<sub>S</sub> = 10 V, R<sub>1</sub> = 1kΩ, R<sub>2</sub> = 2kΩ eta R<sub>L</sub> = 100kΩ.
Kargaren erresistentzia beste erresistentzien aldean handia denez, irteerako V<sub>L</sub> tentsioa gutxi gorabehera hau izango da:
<math>{\displaystyle {2\ \mathrm {k\Omega } \over 1\ \mathrm {k\Omega } +2\ \mathrm {k\Omega } }\cdot 10\ \mathrm {V} ={2 \over 3}\cdot 10\ \mathrm {V} \approx 6.667\ \mathrm {V} .}</math>
Kargaren erresistentziagatik, ordea, txikiagoa izango da: ≈ 6.623 V.
Zatitzaile potentzialaren abantailetako bat, iturriarekiko serieko erresistentzia aldakor baten aldean, hauxe da: erresistentzia aldakorrek erresistentzia maximoa duten bitartean (non korronteren bat beti jariatuko den) zatitzaileak irteerako tentsioa maximotik (V<sub>S</sub>) lurrera (0 voltio) aldatzeko gai dira, kurtsorea potentziometroaren mutur batetik bestera mugitzen den bitartean. Hala ere, beti dago ukipen-erresistentzia txiki bat. Gainera, kargarekiko erresistentzia askotan ez da ezagutzen eta, beraz, kargarekiko erresistentzia aldakor bat seriean jartzeak eragin hutsala edo gehiegizkoa izan lezake, kargaren arabera.
== Ikus, gainera ==
* [[Joule efektua]]
* [[Ohmen legea|Ohm-en legea]]
* [[Erresistentzia elektriko|Erresistentzia elektrikoa]]
==
<references />
{{autoritate kontrola}}
| |||