Kalkulagailu: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
apur bat gehiago osatuta Etiketak: Ikusizko edizioa Disambiguation links |
||
1. lerroa:
== Kalkulagailua ==
'''Kalkulagailu elektronikoa''' [[Kalkulua|kalkuluak]] egiteko erabiltzen den gailu [[Elektronika|elektroniko]] eramangarriak dira, oinarrizko [[Aritmetika|aritmetikatik]] [[matematika]] konplexura doaztinak.
[[Fitxategi:Casio_fx-85WA_20050529.jpg|thumb|[[Casio]] markako kalkulagailu zientifikoa.]]
Estatu solidoko lehen kalkulagailu elektronikoa 60ko hamarkadaren hasieran sortu zen. Gailu eramangarriak 1970eko hamarkadan jarri ziren eskuragarri, batez ere [[Intel 4004]] [[Mikroprozesadore|mikroprozesadorea]], [[Intel|Intelek]] [[Busicom]] kalkulagailu enpresa japoniarrarentzat garatu ondoren<ref>{{Erreferentzia|izena=Martin|abizena=Hilbert|izenburua=The World’s Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information|orrialdeak=60–65|abizena2=López|izena2=Priscila|data=2011-04|url=http://dx.doi.org/10.1126/science.1200970|aldizkaria=Science|alea=6025|zenbakia=332|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1200970|sartze-data=2022-11-28}}</ref>. Kalkulagailu modernoak askotan helburu orokorreko [[ordenagailu]] batean sartu ohi badira ere, eragiketa jakin batzuk egiteko diseinatzen dira, malguagoak izan daitezen. Adibidez, [[kalkulagailu grafiko]] espezializatuak daude eremu matematiko grafikoetan, hala nola [[Trigonometria|trigonometrian]] eta [[Estatistika|estatistikan]]. Ordenagailu gehienak baino eramangarriagoak ere izaten dira, nahiz eta [[PDA|sakelako]] batzuek kalkulagailuaren eredu tipikoen antzeko neurriak izan.
Iraganean, [[Abako|abakoak]], [[Konptometroa|konptometroak]], [[Abako nepertarra|abako nepertarrak]], taula matematikoak, [[Kalkulu-araua|kalkulu-arauak]] eta [[Batzeko makina|batzeko makinak]] erabiltzen ziren zenbakizko lanean laguntzeko. "Kalkulatzailea" terminoa erabiltzen zen lan hori egiten zuen pertsona aipatzeko, papera eta arkatza ere erabiliz. Kalkulu-prozesu hori aspergarria zen, eta akatsetarako joera zuen. Gaur egun, kalkulagailuak elektronikoak dira eta enpresa ugarik fabrikatzen dituzte, tamaina eta forma desberdinetan. [[Kreditu-txartel]] baten tamainako modelo oso merkeetatik inprimagailu bat duten modelo garestiagoetara.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Calculadora|hizkuntza=es|data=2022-11-08|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Calculadora&oldid=147194454|sartze-data=2022-11-28|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Erabilera orokorreko kalkulagailuez gain, badira merkatu zehatzetarako diseinatutakoak ere. Adibidez, [[Kalkulagailu zientifiko|kalkulagailu zientifikoak]] daude, kalkulu [[Trigonometria|trigonometrikoak]] eta [[Estatistika|estatistikoak]] dituztenak. Kalkulagailu batzuek [[algebra informatikoa]] egiteko gaitasuna ere badute. [[Kalkulagailu grafikoa|Kalkulagailu grafikoak]], adibidez, lerro errealean definitutako funtzioak edo [[Euklidear dimentsioa|euklidear dimentsiotsuagokoak]] irudikatzeko erabil daitezke. 2016an, kalkulagailuen prezioa merketu da, baina kalkulagailu zientifikoa eta grafikoen prezioa oraindik ere altua da.
[[Telefono adimendun|Telefono adimendunak]], [[Tableta (ordenagailua)|tabletak]] eta [[Ordenagailu pertsonal|ordenagailu pertsonalen]] erabileragatik, kalkulagailuak, oso erabiliak izan arren, ez dira lehen bezain ohikoak. 1986an, kalkulagailuek munduko hardwarearen % 41 osatzen zuten, informazioa kalkulatzeko. 2007. urterako, % 0,05 baino txikiagoa zen.
== Historia ==
Kalkulu aritmetikoak egiteko erabili ziren lehen tresna ezagunak honako hauek izan ziren: hezurrak (zizelkatzeko erabiltzen zirenak), harri-koskorrak[[Zenbaketa-taulak|,zenbaketa-taulak]], eta [[Abako|abakoa]], [[Sumer|sumertarrek]] eta [[Antzinako Egipto|egiptoarrek]] 2000 BC-ren aurretik erabiltia zutena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Georges|abizena=Ifrah|izenburua=The universal history of computing : from the abacus to the quantum computer|argitaletxea=John Wiley|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/45129307|isbn=0-471-39671-0|pmc=45129307|sartze-data=2022-11-29}}</ref> [[Antiziterako mekanismoa|Antiziterako mekanismoaren]] sorrera ez ezik (tresna [[Astronomia|astronomiko]] bat "garaitik kanpo" sortua), tresna informatikoen garapena XVII. mendearen hasieran sortu zen: iparrorratz geometriko-militarra ([[Galileo Galilei|Galileo]]), [[Logaritmo|logaritmoak]], Napier hezurrak ([[John Napier|Napier]]), eta kalkulo erregelak ([[Edmund Gunter]]) honen eredu izanik.
1642an, [[Pizkundea|Errenazimentuak]] [[Kalkulagailu mekanikoa|kalkulagailu mekanikoaren]] asmakuntza ikusi zuen ([[Wilhelm Schickard]]-ena eta zenbait hamarkada geroago [[Blaise Pascal]]-ena).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Gentleman's Magazine, and Historical Chronicle, for the Year ...|argitaletxea=Edw. Cave, 1736-[1868]|hizkuntza=en|data=1857|url=https://books.google.es/books?id=Rf0IAAAAIAAJ&pg=PA100&q=arithmometer&redir_esc=y#v=snippet&q=arithmometer&f=false|sartze-data=2022-11-29}}</ref> [[Pascalen kalkulagailua|Pascalen kalkulagailuak]] bi zenbaki gehitu eta ken zitzakeen zuzenean, eta horrela, asperdura jasan ahal izanez gero, biderkatu eta zatitu egiten zuen errepikapenaren bidez. Schickarden makinak, zenbait hamarkada lehenago eraikiak, biderketa taula mekanizatuen multzo azkarra erabili zuen biderketa prozesua arintzeko eta eragiketa hauek amaitzeko. Eztabaida dago ea Pascal edo Shickard kalkulagailu baten asmatzaile ezaguna dela egiaztatu behar den, bi asmakizunen ezberdintasunengatik(helburu ezberdinak bezala). <ref>{{erreferentzia|url=https://web.archive.org/web/20140408215848/http://metastudies.net/pmwiki/pmwiki.php?n=Site.SchicardvsPascal}}</ref>Schickard eta Pascalen atzetik [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Gottfried Leibniz]] etorri zen. Berrogei urte eman zituen lau operazioko kalkulagailu mekaniko bat diseinatzen, [[Leibnizen kalkulagailua|oin-kontagailua]], prozesuan bere [[leibniz gurpila]] asmatuz, baina ezin izan zuen makina guztiz operatibo bat diseinatu. XVII. mendeko erloju kalkulatzaile bat diseinatzeko bost saiakera ere izan ziren.
[[Fitxategi:Liebniz-rechenmaschine_hg.jpg|thumb|Liebnizen kalkulagailuaren eredua.]]
XVIII. mendean hobekuntza nabarmenak gertatu ziren, [[Giovanni Poleni|Poleniren]] eskutik lehenengo erloju kalkulatzaile erabat funtzionalarekin eta lau operazioko makinarekin, baina makina horiek ia beti mota batekoak izaten ziren. [[Luigi Torchi|Luigi Torchik]] 1834an asmatu zuen lehen biderketa zuzeneko makina: hura izan zen, halaber, teklez eragindako munduko bigarren makina, James Whiteren (1822) ondoren. Lau funtzio aritmetikoak egiteko gai ziren makinak XIX. mendea baino lehen bazeuden ere, [[Industria Iraultza|industria-iraultzaren]] bezperan fabrikazio- eta fabrikazio-prozesuak findu izanak unitate trinkoagoak eta modernoagoak sortzea ahalbidetu zuen eskala handian. [[Aritmometroa]], 1820an kalkulagailu mekaniko gisa asmatua, 1851n ekoiztu zen gehikuntza-makina gisa, eta komertzialki arrakasta izan zuen lehen unitatea bihurtu zen; berrogei urte geroago, 1890ean, 2.500 aritmometro inguru saldu ziren,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.arithmometre.org|url=https://arithmometre.org/NumerosSerie/PageNumerosSeriePayen.html|aldizkaria=arithmometre.org|sartze-data=2022-11-29}}</ref> gehi ehundaka gehiago bi aritmometro klonatzailetatik (Burkhardt, Alemania, 1878 eta Layton, Erresuma Batua, 1883) eta Felt eta Tarrant, benetako ekoizpenean lehiakide bakarrak, 100 [[Konptometroa|konptometro]] saldu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=D. E. (Dorr Eugene)|abizena=Felt|izenburua=Mechanical arithmetic, or The history of the counting machine|argitaletxea=[Chicago, Washington Institute|orrialdea=4|data=1916|url=http://archive.org/details/mechanicalarithm00feltrich|sartze-data=2022-11-29}}</ref>
1902ra arte ez zen garatu botoidun erabiltzailearen interfaze ezaguna, James L. Daltonek [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] garatutako Dalton Add Machine sartu zenean.
[[Fitxategi:Mechanical-calculator-Brunsviga-15-01.jpg|thumb|1930. hamarkadako kalkulagailu mekanikoa.]]
1921ean, [[Edith Clarke|Edith Clarkek]] "Clarke kalkulagailua" asmatu zuen, funtzio hiperbolikoak dituzten lineako ekuazioak ebazteko grafikoan oinarritutako kalkulagailu sinple bat. Horri esker, ingeniari elektrikoek elektrizitatearen transmisio-lineetan [[induktantzia]] eta [[Kondentsazio|kondentsaziorako]] kalkuluak sinplifikatu ahal izan zituzten.
Curta kalkulagailua 1948an garatu zen eta, garestia izan arren, ezaguna egin zen eramangarritasunagatik. Tresna mekaniko huts horrek batuketa, kenketa, biderketa eta zatiketa egin lezake. 70eko hamarkadaren hasieran, poltsikoko kalkulagailu elektronikoek kalkulagailu mekanikoen fabrikazioa amaitu zuten, nahiz eta Curta bilgarri ezaguna izan.
=== Kalkulagailu elektronikoen sorrera ===
Lehenengo ''[[Konputagailu nagusi|mainframe]]'' konputagailuak, hasieran [[Balbula termoioniko|hutseko balbulak]] eta gero zirkuitu logikoetan [[Transistore|transistoreak]] erabiliz, 1940ko eta 1950eko hamarkaden amaieran agertu ziren. Teknologia hau kalkulagailu elektronikoen garapenean oztopo izango litzateke. Transistoreen garapena eta Maximino Rodríguez Vidal irakasleak Cambridgeko Unibertsitatean egindako lana (Diseño lógica de una máquina de cálculo electrónica ") funtsezkoak izan ziren kalkuluak egiteko lehen makinak sortzeko.
1954an, [[IBM|IBMk]] transistoreekin egindako kalkulagailu handi bat aurkeztu zuen Estatu Batuetan, eta, 1957an, konpainiak mota horretako lehen kalkulagailu «komertziala» atera zuen, [[IBM 608]] izenekoa, hainbat armairu okupatzen zituena eta 80 000 $ inguru balio zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IBM Archives: IBM 608 calculator|hizkuntza=en-US|data=2003-01-23|url=https://www.ibm.com/ibm/history/exhibits/vintage/vintage_4506VV2214.html|aldizkaria=www.ibm.com|sartze-data=2022-11-30}}</ref> Japoniako [[Casio|Casio Computer Co., Ltd.]] delakoak 14-A Eredua kaleratu zuen 1957an, munduko lehen kalkulagailu "trinko" erabat elektrikotzat jot zen dena. Ez zuen logika elektronikorik erabiltzen, [[Errele|erreleetan]] oinarritzen zen eta idazmahai baten barruan eraikitzen zen.
[[Fitxategi:ANITA-tischrechner--Museum-Enter-6094806.jpg|thumb|ANITA kalkulagailua.]]
1961eko urrian, munduko mahaigaineko lehen kalkulagailu guztiz elektronikoa iragarri zen, Bell Punch/Sumlock Comptometer [[ANITA]] (A New Inspiration To Arithmetic/Accounting, aritmetika/kontabilitaterako inspirazio berri bat) . Britainia Handian diseinatu eta eraikitako makina honek hutseko hodiak, katodo hotzeko hodiak eta [[Dekatroi|dekatroiak]] erabiltzen zituen bere zirkuiterian, eta [[Nixie]] motako katogorrizko hamabi hodi zituen emaitzak erakusteko. Bi eredu aurkeztu ziren: Mk VII Europa kontinentalerako eta Mk VIII Britainia Handirako eta mundu osorako, biak 1962ko hasieran merkaturatuak. Mk VII diseinu apur bat zaharkituagoa zen, biderkatze modu konplexuagoarekin, eta laster utzi zuten bertan behera Mk VIII bertsio sinpleenaren mesedetan. ANITAk teklatu oso bat zuen, garai hartako konpaktometro mekanikoen antzekoa, eta ezaugarri hori eredu horretan eta ondorengo [[Sharp Corporation|Sharp]] CS-10An soilik zegoen kalkulagailu elektronikoen artean. Bell Punchek Plus eta Sumlock izenez egin zituen [[konptometro]] motako kalkulagailu mekanikoak, eta 1950eko hamarkadaren erdialdean konturatu zen kalkulagailuen etorkizuna elektronikan zegoela. Norbert Kitz graduatu gaztea kontratatu zuten, [[Pilot ACE]] proiektu britainiar aitzindarian lan egin zuena, garapena zuzentzeko. [[ANITA]] ondo saldu zen, mahaigain elektronikoko kalkulagailu bakarra baitzen, eta, gainera, isila eta azkarra zen.
ANITAren hodien teknologia 1963ko ekainean gainditu zuen Estatu Batuetako Friden EC-130ak. Transistoreetan oinarritutako diseinua zuen, 5 hazbeteko [[CRT]] pantaila batean 13 digitu erakusteko gaitasuna, eta [[Alderantzizko poloniar notazio|alderantzizko poloniar notazioa]] sartu zuen kalkulagailuen merkatuan 2200 $-ko prezioan, garaiko kalkulagailu elektromekaniko baten kostuaren hirukoitza gutxi gorabehera. Bell Punch bezala, Friden kalkulagailu mekanikoen fabrikatzaile bat zen, etorkizuna elektronikan zegoela erabaki zuena. 1964an, guztiz elektronikoak ziren kalkulagailu gehiago aurkeztu ziren: Sharpek [[CS-10A]] aurkeztu zuen, 25 kg pisatzen zuena eta 500 000 yen balio zuena (garai hartako 2500 $inguru), eta Macchine Elettroniche Italiako Industriak IME 84 aurkeztu zuen, zeinari hainbat teklatu eta pantaila estra konekta zekizkiokeen, hainbat pertsonak erabili ahal izateko (baina itxuraz ez aldi berean).
Aurrekoekin batera, fabrikatzaile horien eta beste batzuen kalkulagailu elektronikoen eredu batzuk etorri ziren, hala nola Canon, Mathatronics, Olivetti, SCM (Smith-Corona-Marchant), Sony, Toshiba. eta 1965eko urtarrilean Loci-2 [[Wang laborategi|Wang laborategien]] lehen [[Kalkulagailu programagarri|kalkulagailu programagarria]] merkaturatu zen. Lehenengo kalkulagailuek ehunka [[Germanio|germaniar]] transistore erabiltzen zituzten, [[Silizio|siliziokoak]] baino merkeagoak zirelako zirkuitu-plaka askotan. Erabilitako pantaila-motak [[CRT]], katodo hotzeko [[Nixie hodi|Nixie hodiak]] eta [[Goritasun-lanpara|goritasun-lanparak]] ziren. Biltegiratzeko [[atzerapen-lerroaren memoria]] edo [[nukleo magnetikozko memoria]] erabili ohi zen, nahiz eta Toshiba Toscalek (BC-1411) osagai diskretuetatik eraikitako [[RAM dinamikoa|RAM dinamikoaren]] forma primitibo bat erabili zuen. Ordurako baziren makina txikiagoak eta kontsumo elektriko txikiagokoak.
[[Monroe Epic]] kalkulagailu programagarria 1967an merkaturatu zen. Inprimagailudun mahaigaineko unitate handi batez eta horri lotutako lurzoruko dorre logiko batez osatua, ordenagailu baten funtzio tipiko asko egiteko programatzeko gai zen. Hala ere, zuen fluxu-instrukzio bakarra zen eragiketa-pila baten amaieran zegoen baldintzarik gabeko jauzi inplizitu bat (GOTO), programa hasierako instrukziora itzuliz. Horregatik, ezinezkoa zen [[Baldintzapeko jauzia|baldintzapeko jauziaren]] logikarik sartzea. Garai hartan, baldintzapeko jauzirik eza kalkulagailu programagarri bat eta ordenagailu bat bereizteko erabiltzen zen batzuetan.
=== 1970. hamarkadatik 1980. hamarkadako erdialderarte eginiko aurrerapenak. ===
1960ko hamarkadaren erdialdeko kalkulagailu elektronikoak mahaigaineko makina handi eta astunak ziren, zirkuituetako plaketan ehunka [[transistore]] erabiltzen zirelako, eta kontsumo elektriko handia zegoenez, elikadura [[Korronte aldizkatzaile|aldizkatzailea]] behar zen. Ahalegin handiak egin ziren gero eta [[zirkuitu integratu]] gutxiagotan kalkulagailu baterako beharrezkoa zen logika murrizteko, eta kalkulagailuen elektronika punta-puntako lerroetako bat izan zen [[Erdieroale|erdieroaleen]] garapenean. Erdieroaleen fabrikatzaile estatubatuarrek gidatu zuten [[LSI corporation|LSI]] ltoen mundu mailako garapena, zirkuitu integratu bakar batean funtzio gehiago eta gehiago pilatuz. Horrek aliantzak ekarri zituen kalkulagailu japoniarren fabrikatzaileen eta erdieroale estatubatuarren artean: [[Canon|Canon Inc]]. [[Texas Instruments|Texas Instrumentsekin]], [[Sharp Corporation]] (orduan Hayakawa Electric deitua) North-American Rockwell Microelectronicsekin, [[Busicom]] [[Mostek]] eta [[Intel|Intelekin]], eta [[General Instrument]] [[Sanyo|Sanyorekin]].
==== Sakeleko kalkulagailuak. ====
1970erako kalkulagailu bat kontsumo minimoko txip gutxi batzuk erabiliz egin zitekeen, modelo eramangarriak bateriekin elikatzea ahalbidetuz. Lehen kalkulagailu elektroniko eramangarriak 1970ean agertu ziren Japonian, eta laster merkaturatu zituzten mundu osoan. Horien artean zeuden Sanyo ICC-0081 Mini Calculator, Canon Pocketronic eta Sharp QT-8B micro Compet. Canon Pocketronic [[Texas Instrumentsen]] 1965ean hasitako Cal-Tech proiektuaren garapena izan zen, kalkulagailu eramangarri bat fabrikatzeko ikerketa proiektu gisa. Pocketronic-ek ez zuen pantaila tradizional bat, emaitzak paper termiko batean inprimatzen zituen. Cal-Tech Texas Instruments proiektuaren ondorioz, kalkulagailu eramangarriei buruzko funtsezko patenteak lortu zituen.
Sharpek ahalegin handiak egin zituen tamaina eta kontsumoa murrizteko, eta 1971ko urtarrilean Sharp EL-8 aurkeztu zuen, Facit 1111 bezala ere merkaturatua, poltsikoko kalkulagailu bat izatetik oso gertu zegoena. Kilo erdi baino zertxobait gutxiago pisatzen zuen, hutsezko pantaila fluoreszentea zuen, [[Nikel kadmio|nikel kadmiozko]] bateria kargagarriak, eta hasierako prezioa 395 $izan zen.
Hala ere, zirkuitu integratuak garatzeko ahaleginak 1971. urtearen hasieran lehenengo «kalkulagailua txip batean» sartzearekin amaitu ziren: [[Mostek|Mosteken]] MK6010, 8 eta Texas Instruments urte horretan bertan. Poltsikoko lehen kalkulagailu horiek oso garestiak ziren arren, elektronikako aurrerapen horiek eta [[Ikuskailu|ikuskailuen]] teknologiako garapenek (hala nola [[hutseko bistaratzaile fluoreszenteak]], [[LED|LEDak]] eta [[LCD|LCDak]]) urte gutxi batzuetan poltsikoko kalkulagailu merkeak komertzialki bideragarriak izatea ekarri zuten.
Benetako poltsikoko lehen kalkulagailu elektronikoa Busicom LE-120A HANDY izan zen, 1971. urtearen hasieran merkaturatua. Japonian fabrikatua, LED pantaila erabiltzen lehena ere izan zen, zirkuitu integratu bakarra erabiltzen lehena, lehen aipatutako Mostek, eta erabili eta botatzeko pilekin elikatzen lehena. AA tamainako lau pila erabiliz, LE-120A ontziak 124 × 72 × 24 mm neurtzen zuen.
Kostu txikiko lehen kalkulagailuetako bat [[Sinclair Cambridge]] izan zen, 1973ko abuztuan kaleratua. 29,95 eta 5 gutxiago saldu zen kit formatuan. Sinclair kalkulagailuek arrakasta handia izan zuten lehiakideenak baino askoz merkeagoak zirelako, baina haien diseinuak akatsak zituen eta funtzio batzuen zehaztasuna zalantzagarria zen. Eredu zientifiko programagarriak bereziki pobreak ziren arlo horretan.
Sakeleko kalkulagailuetara eraman zituzten garapen guztiak bata bestearen atzetik zetozen bitartean, [[Hewlett-Packard|Hewlett Packard]] bere modelo propioa garatzen aritu zen. 1972aren hasieran abiarazia, orduan erabilgarri zeuden lau funtzio aritmetikoekin poltsikoko beste kalkulagailu batzuk ez bezala, [[kalkulu-erregela]] ordezka zezakeen funtzio «zientifikoak» zituen lehena izan zen. 395 $-ko [[HP-35]]<nowiki/>ak, ingeniaritzara bideratutako ondorengo HP ereduekin batera, [[alderantzizko notazio poloniarra]] edo postfinkoa erabiltzen zuen. «8 más 5» bezalako kalkulu bat «8», «Enter ↑», «5» eta «+» sakatuz egiten zen, «8», «+», «5» eta «=» [[artizki notazio]] aljebraikoarekin egin beharrean.
[[Fitxategi:HP_9100A_Calculator_1968_front.jpg|thumb]]
Sakeleko lehen kalkulagailu programagarria [[HP-65]] izan zen, 1974an abiarazia. 100 jarraibidetarako gaitasuna zuen, eta txartel magnetikoen irakurgailu batekin programak idatzi eta irakurtzeko aukera zuen. Urtebete geroago, [[HP-25C|HP-25Ck]] «memoria jarraitua» sartu zuen, hau da, [[CMOS]] memoria bat, kalkulagailua itzaltzen zenean programak eta datuak atxikitzen zituena. 1979an, HPk lehen kalkulagailu «[[alfanumeriko]]» programagarri eta zabalgarria atera zuen, HP-41C izenekoa. RAM (memoria) eta ROM (softwarea) moduluekin handitu zitekeen, baita periferikoekin ere, hala nola barra-kodeen irakurgailuekin, mikrokaseteekin eta disko malguaren unitateekin, biribilkiaren inprimagailu termikoarekin eta hainbat komunikazio-interfazerekin (RS-232, HP-IL, HP-IB).
Kalkulagailu mekanikoak saltzen jarraitu zuten, nahiz eta salmentek azkar egin zuten behera 1970eko lehen urteetan, eta fabrikatzaile ospetsu asko itxi edo erosi egin ziren. Comptometro motako kalkulagailuak luzaroan gorde ziren, batuketan eta zerrendatzean zuten komenigarritasunagatik, bereziki kontabilitatean, behar bezala esperimentatutako operadore batek mugimendu bakarreko zenbaki baten digitu guztiak sar zitzakeelako, «serieko» kalkulagailu bat baino azkarrago. Comptometroen ordez, kalkulagailu hobeak baino gehiago ordenagailuak sartu ziren. Garai berean, kalkulu-arauen erabilerak ere behera egin zuen, kalkulagailuen mesedetan.
==== Tekniken hobekuntza. ====
1970eko hamarkadan, patrika elektronikoko kalkulagailuak garapen azkarra izan zuen. LED gorriko eta huts fluoreszente urdineko edo berdeko pantailek elektrizitate gehiegi kontsumitzen zuten, kalkulagailuak autonomia gutxi izan zezan (ordu-ordenakoa, eta, beraz, bateria kargagarriak arruntak ziren) edo tamaina eta edukiera handiko bateriak onartzeko bezain handiak izan zitezen. Hamarkadaren hasieran, kristal likidozko pantailak (LCDak) haurtzaroan zeuden, eta oso kezkatuta zeuden bizitza operatibo laburra izan zezaten. Busicom oso konpainia berritzailea izan zen, eta LE-120A HANDY modeloa aurkeztu zuenean, patrikako lehen kalkulagailua eta LED pantailadun lehena, LC modeloa ere iragarri zuen, LCD pantailarekin. Hala ere, pantaila horrekin arazoak izan ziren eta kalkulagailua ez zen inoiz salgai jarri. LCD bideragarria zuen lehen kalkulagailua [[Rockwell International|Rockwell Internationalek]] fabrikatu zuen, eta 1972tik beste konpainia batzuek merkaturatu zuten Dataking LC-800, Harden DT/12, Ibico 086, Lloyds 40, Lloyds 100, Prismatic 500 (edo P500) eta Rapid Data Rapidman 1208LC izenekin. Garai hartako LCD primitiboek zilar koloreko zenbakiak erakusten zituzten hondo ilun baten kontra. Kontraste handia lortzeko, eredu horiek kristalezko pantaila argiztatzen zuten lanpara gori edo antzeko bat erabiliz, eta horrek LCDaren kontsumo baxuaren onurak ezabatzen zituen. Modelo hauek urtebete edo bi urtez baino ez ziren saldu.
LCD pantaila gogoetatsuak erabiliz askoz arrakasta handiagoa izan zuten kalkulagailuak 1972an kaleratu zituen Sharp Corporationek EL-805 modeloarekin, poltsiko meheko kalkulagailua. Honek eta antzeko beste eredu batzuek Sharpen COS (Crystal on Substrate) teknologia erabiltzen zuten, LCDaren zati integrala zen kristal baten antzeko zirkuitu-plaka bat erabiltzen zuena. Eragiketa egitean, erabiltzaileak plaka horren bidez erakutsitako zenbakiak ikusten zituen. COS teknologia garestiegia izan behar zen, eta modelo gutxi batzuetan baino ez zen erabili Sharp ohiko zirkuituetara itzuli aurretik; hala ere, LCD pantaila gogoetatsuak dituzten modelo guztiei «COS» deitzen zaie askotan.
[[Fitxategi:Casio_calculator_SL-763_in_201807.jpg|thumb|Kreditu txartel baten tamainako [[Casio]] kalkulagailua]]
1970eko hamarkadaren erdialdean agertu ziren egungo LCD pantaila «normalak» zituzten lehen kalkulagailuak, digitu ilunekin hondo gris baten kontra, nahiz eta lehenengoek sarritan haien gainean iragazki horia izan [[Ultramore|izpi ultramore]] kaltegarriak ezabatzeko. LCDaren abantaila nagusia da pasiboa dela eta argia islatzen duela, eta horrek askoz energia gutxiago eskatzen du argia sortzea baino. Horrek [[kreditu-txartel]] baten tamainako lehen kalkulagailuetarako bidea ireki zuen, hala nola 1978ko Casio Mini Card LC-78, hilabeteak [[botoi-pila]] pare batekin funtziona zezakeena.
Kalkulagailuen barne-elektronikan ere etengabeko aurrerapena egon zen. Kalkulagailu baten funtzio logiko guztiak zirkuitu integratu bakar batean sartu ziren 1971n, baina orduan puntako teknologia zen, eta kostuak debekagarriak ziren. Kalkulagailu askok bi zirkuitu integratu edo gehiago erabiltzen jarraitu zuten, batez ere zientifikoak eta programagarriak, hamarkadaren amaierara arte.
Zirkuitu integratuen energia-kontsumoa ere txikia izan zen, batez ere [[CMOS]] teknologia sartu zenean. 1972ko "EL-801" sharp-ean debutatuz, CMOS txipetako gelaxka logikoetako [[Transistore|transistoreek]] egoera aldatzen zutenean bakarrik kontsumitzen zuten energia nabarmen bat. LED eta VFD pantailek sarritan transistore edo zirkuitu gehigarriak eskatu zituzten, baina LCD pantailak kalkulagailuaren beraren zirkuituetatik zuzenean erabiltzeko errazagoak ziren.
Energia murriztuaren kontsumo honekin [[Eguzki plaka|eguzki-zelulak]] elektrizitate iturri gisa erabiltzea posible egin zen, 1978an Royal Solar 1, Sharp EL-8026 eta Teal Photon bezalako kalkulagailuen bidez lortu zena.
==== Sakelako kalkulagailuak guztiontzat. ====
1970eko hamarkadaren hasieran, eskuko kalkulagailu elektronikoak oso garestiak ziren batez besteko soldatarekiko, eta luxuzko artikuluak atera ziren. Prezio altu hori eraikitzeko hainbat osagai mekaniko eta elektroniko behar zirelako zen, ekoizteko garestiak eta nahiko urriak. Konpainia handi eta txiki askok irabazi onak aurreikusi zituzten kalkulagailuen negozioan, marjinak altuak baitziren. Hala ere, kalkulagailuen kostua ezinbestean jaitsi zen osagaiak eta ekoizpen-teknikak merkatzen ziren heinean, eta eskala-ekonomien eragina sentitu egin zen.
1976rako, poltsikoko kalkulagailu sinpleenen kostua dolar gutxi batzuetara jaitsi zen, 5 urte lehenagokoaren hogeirena. Erorketa horren ondorioak izan ziren, lehenik eta behin, poltsiko-kalkulagailuak eskuragarriak zirela ia edonorentzat, eta, gero, fabrikatzaileentzat zaila zela etekinak lortzea, eta, horren ondorioz, konpainia askok merkatua utzi edo itxi egin zuten. Bizirik iraun zutenak kalitate handieneko kalkulagailuen salmenta handienak edo gama altuko eredu zientifiko eta programagarriak ekoizten zituztenak izan ziren.
=== 80.hamarkadatik orain arte. ===
Kalkulu sinbolikoak egiteko gai zen lehen kalkulagailua [[HP-28]] izan zen, [[1987|1987an]] abiarazia. Adibidez, [[Ekuazio koadratiko|ekuazio koadratikoak]] sinbolikoki ebazteko gai zen. Lehen kalkulagailu grafikoa 1985ean abiarazitako Casio fx7000G izan zen.
Bi fabrikatzaile nagusiek, [[HP Inc.|HPk]] eta [[Texas Instruments|TIk]], gero eta ezaugarri gehiago zituzten modeloak plazaratu zituzten [[1980]] eta [[1990]] urteetan. Mendearen amaieran, [[kalkulagailu grafiko]] baten eta PDA edo [[ordenagailu eramangarri]] baten arteko lerroa ez zegoen argi, kalkulagailu aurreratu asko, hala nola [[TI-89]] eta [[HP-49G]], funtzioak [[deribatu]] eta [[Integral|integra]] baitzitzaketen, [[Testu-prozesadorea|testu-prozesadoreak]] eta PIM softwarea korritu, eta kable edo [[Infragorri|IR]] bidez konektatu beste ekipo batzuetara.
2002ko martxoan, HPk iragarri zuen kalkulagailuak fabrikatzeari uzten ziola, eta hori onartzea zaila izan zen konpainiaren produktuen zale batzuentzat, bereziki [[HP-48]] gama bezero-base oso fidela izanik. HPk 2003. urtearen amaieran ekin zion berriro kalkulagailuen ekoizpenari, baina modelo berriek ez zuten aurreko kalkulagailuen kalitate mekanikoa eta diseinu soila, behin ospetsu egin baitzituzten, konpainiak estilo «gazteagoa» hartzea erabaki baitzuen, TI lehiakidearen ereduena bezalakoa. Kalkulagailuen lehen egunetan, HPko saltzaileak ezagunak ziren beren produktuen erakustaldiak kalkulagailua lurrera botaz hasten zirelako, baina egungo ereduak tresna merkeak eta erabili eta botatzeko modukoak dira.
Interneten iraultzarekin, erabiltzaileek beren kalkulagailuak sortu dituzte, eta programatzaile askok mundu osoan parte hartzea ahalbidetu dute, kalkulu-sistema osoak garatzeko, [[PDA]], [[Pocket PC]] eta [[Nintendo DS]] eskuko gailuak erabiliz.
Gaur egun, «lineako» kalkulagailuak daude, normalak bezala funtzionatzeko diseinatuak, baina Interneti esker ohiko kalkuluak egitea ezinezkoa da, hala nola moneta-aldaketak, interes-tasak eta estatistikak denbora errealean.
== Informazio iturriak ==
<references />
== Ikus, gainera ==
12 ⟶ 93 lerroa:
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Matematika-tresnak]]
| |||