Joanes I.a Nafarroakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary
No edit summary
1. lerroa:
{{Agintari infotaula
'''Joanes I.a''' [[Frantzia]] eta [[Nafarroa]]ko erregea izan zen [[1316]]an.
| izena = Joanes I.a Nafarroakoa eta Frantziakoa
| irudia = John I of France.jpg
| tamaina = 150px
| irudioina = Joanes I.a Nafarroakoa eta Frantziakoa
| armarria = Blason Royaume de France (1289-1316).svg
| hasiera = [[1316]]
| bukaera = [[1316]]
| kargua = [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako erregea]]
| aurrekoa = [[Luis I.a Nafarroakoa|Luis I.a]]
| ondorengoa = [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe II.a]]
| kargua2 = [[Frantzia]]ko erregea
| hasiera2 = [[1316]]
| bukaera2 = [[1316]]
| aurrekoa2 = [[Luis I.a Nafarroakoa|Luis X.a]]
| ondorengoa2 = [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe V.a]]
| jaiodata = [[1316]]ko [[azaroaren 15]]
| jaiolekua = [[Paris]] {{FRA}}
| hildata = [[1316]]ko [[azaroaren 19]]
| hillekua = [[Paris]] {{FRA}}
| egoitza = [[Paris]] {{FRA}}
| erlijioa = [[Kristautasuna|Kristaua]]
}}
'''Joanes I.a Nafarroakoa eta Frantziakoa''' ([[Paris]], [[1316]]ko [[azaroaren 15]] - [[Paris]], [[1316]]ko [[azaroaren 19]]), ''Joanes aita hil-ondokoa'' ezizenaz ezaguna, [[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]] eta [[Frantzia]]ko erregea zen.
 
Aita [[Luis I.a Nafarroakoa]], bera jaio baino 5 hilabete aurrerago hil zena, eta ama [[Klementzia Hungariakoa]] zituen. [[1316]]ko [[azaroaren 14]]tik [[azaroaren 15|15erako]] gauan jaioa, 5 egun baino ez zen bizi. [[Joana II.a Nafarroakoa|Joana]] bere sasi-arrebaren legitimitatea dudatan zegoenez, oinordekoa orduko erregeordea zen [[Poitiers]]eko kondea izan zuen: [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe osaba]] hain zuzen ere. [[Saint-Dennis]] auzoko basilikan lurperatu zuten.
Luis erregea hil zen [[1316]]ko [[ekainaren 5]]ean, Klementzia emaztea haurdun zegoela.
 
[[Azaroaren 15]]ean jaio zen Joanes I.a. Bainan oso ahul zen eta laister hil zen, [[azaroaren 19]]an.
5 egunekoa bazen ere bere erreinaldia eskubide osokotzat hartzen da eta, [[Nafarroa]]ko erregeen artean, erreinaldi laburrena zuen. [[Frantzia]]n, hala ere, [[Louis XIX.a Frantziakoa]]rena izan zen (hogei minutu).
Nahiz eta egun guttiko bizitza izan, Nafarroa eta Frantziako estatuek eskubide osoko erregetzat jo zuten.
 
== Oinordetza ==
Bere oinordekoa [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe V.a]] osaba zen. Beste erregegaia orduan lau urte zituen [[Joana II.a Nafarroakoa|Joana]] bere sasi-arreba zen, [[Luis I.a Nafarroakoa|Luis I.a]] eta bere lehendabiziko emaztea zen [[Margarita Borgoinakoa]]ren alaba.
 
Eztabaida konpontzeko aurrez [[Frantzia]]n [[Lege Saliko]]a indarrean zegoenetz erabaki behar zen.
 
Joanak, emakumea zenez, [[Frantzia]]ko koroa edukitzeko uzi zalantzakoa zuen: [[Lege Saliko]]a zela eta emakume bat ezin zen Frantziako tronuaren oinordekoa izan; hala ere, lege [[Feudalismo|feudala]] jarraituz (orduko [[Frantzia]]ko ia titulu guztiak ondozkatzeko erabilia), Joana hurrengo erregina izan behar zen. (Horrexegatik, Joanak [[Nafarroako Erresuma]] ondozkatu zuen. Baina bere eskubideak ahaztuak izan ziren [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipe]] eta [[Karlos IV.a Frantziakoa|Karlos]] osabak hil arte). [[Borgoina]]ko dukea Joanaren alderdiaren buruzagi nagusia zen.
 
Gainera, Joana amaren adulterioaren alaba izan zitekeen zurrumurrua eztabaida juridikoan sartu zen. Filiperen aldeko interpretazioak zurrumurruaren laguntza izan zuen, bere erret-jaiotza ahaztuz.
 
== Erregearen "bizirik gelditzea" ==
[[Irudi:Jean Dassier (1676-1763) - Jean Ier le Posthume roy de France (1316).jpg|thumb|200px|left|«Jean I roy de France » Jean Dassierrekoa ([[1676]]-[[1763]]). Frantziako Liburutegi Nazionala.]]
Joanes heriotzari buruzko zenbait kondaira asmatuak ziren, [[XX. mendea]]n [[Maurice Druon]] ''[[Les Rois maudits]]'' bere liburuetan erabiliak.
 
Batzuen ustez, osaba [[Filipe II.a Nafarroakoa|Filipek]] agindu zuen umetxoa hiltzea (beste iturriek ume ahula zela esaten dute).
 
Beste kondaira xelebrea urte batzuk geroago zabaldu zen: istorio honek zioen errege berria ez zela hildakoa, erreginaren inudearen semea [[Giannino Baglioni]] baino. Sehaskan zegoela, umetxoak aldatu eta osabak Giannino hil zuen. Giannino ohorez lurperatu zuten [[Saint-Dennis]]en, eta erregea, inudearen semea zelakoan, [[Ile-de-France]]n bizi eta umatu zen.
 
[[Joanes II.a Frantziakoa]] gatibua zela ([[1356]]-[[1360]]), ''[[Giannino Baglioni]]'' izena zuela esan zuen gizon bat Joanes I.a eta, beraz, benetako erregea zelaren uzian zebilen. Bere eskubideak aldarrikatu eta [[Proventza]]n atxilotu eta preso hil zen [[1363]]. urtean.
 
Liburu moderno batek honako hipotesi azaltzen du: [[Cola di Rienzo]]k [[Giannino Baglioni]] Joanes I.a zenaren zurrumurrua asmatu zuen, [[Frantzia]]ko erregea [[Erroma]]ren menpean izateko. [[1354]]an elkarrizketa izan eta gero Cola di Rienzo hil zuten, eta, [[Giannino Baglioni|Gianninok]] urte bi itxaron zituen bere eskubideak aldarrikatzeko. Hori zela eta, [[Hungaria]] aldera joan zen, non [[Luis I.a Hungariakoa]]k, [[Klementzia Hungariakoa]]ren iloba zena, Luis X.a eta Klementziaren semetzat aintzat hartu zuen. [[1360]]ean, [[Giannino Baglioni |Giannino]] [[Avignon]]era joan baina [[Inozentzio VI.a]] [[aita santua]]k ez zuen harrera egin. Saiakera batzuen ondoren, atxilotu eta [[Napoli]] izan zuten preso, non [[1363]]an hil zen.
 
== Familia ==
10 ⟶ 54 lerroa:
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Irudi:Blason pays fr FranceAncien.svg|35px]] [[Frantziako Filipe IV.a|Filipe IV.a]]<br /> Frantziako errege
|width="25%" align="center"| '''Amona'''<br />[[Irudi:Armoiries Navarre-Champagne.png|35px]] [[Nafarroako Joana I.a|Joana I.a]]<br />Nafarroako erregina
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Irudi:Armoiries Charles-Martel Hongrie.png|35px]] [[Hungriako Karlos Martel I.a Hungariakoa|Karlos Martel I.a]]<br /> HungriakoHungariako errege
| width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Irudi:Armoiries empereur Rodolphe Ier.png|35px]] [[Habsburgoko Klementzia Habsburgokoa|Klementzia <br />Habsburgokoa]]
|-
| colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Irudi:Armoiries France-Navarre.png|35px]] [[Frantziako Luis X.a|Luis I.a / X.a]]<br /> Nafarroako errege <br />Frantziako errege
18 ⟶ 62 lerroa:
| colspan="4" align="center"| [[Irudi:Armoiries France-Navarre.png|35px]] Joanes I.a<br />Frantziako errege<br />Nafarroako errege
|}
 
== Bibliografia ==
*{{it}} Tommaso di Carpegna Falconieri, ''L'uomo che si credeva re di Francia. Una storia medievale'', [[Erroma]]-[[Bari]], [[2005]], ISBN 88-420-7619-8
*{{fr}} Eric Le Nabour, ''Les Rois maudits, l'enquête historique'', [[2005]], ISBN 2-262-02396-4
*{{fr}} Gilles Lecuppre, ''L’imposture politique au Moyen Âge. La seconde vie des rois'', [[Paris]], PUF, [[2005]].
 
== Kanpo loturak ==
{{Commonskat|John I of France}}
* {{de}} [http://www.mittelalter-genealogie.de/mittelalter/koenige/frankreich/johann_1_koenig_von_frankreich_+_1316.html genealogie-mittelalter.de]
*{{fr}} [http://www.floriansports.info/Histoire/Rois/Capetiens/Jean_Ier.php Biografia]
 
<br />