|
Euskararen [[Hizkuntzaren prozesamendu|prozesamendu automatikoan]] [[Ikasketa automatiko|ikasketa automatikoko]] teknikak erabiltzen hasi zen lehenengo ikerlarietako bat izan zen, 2016an bere tesian egindako lanarekin.
Informatika Fakultate horretako idazkari ofiziala izan zen 2016 eta 2017an, geroago Adimen Artifiziala saileko idazkaria, eta [[e-makumeak]] bilguneko eragileetako bat, eta aitzindaria [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUn]] [[Euskarazko Wikipedia (webgunea)|Wikipediako]] jarduerak irakaskuntza ofizialean integratzen.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Informatika Fakultatea (EHU)|urtea=2022|izenburua=ETB "Biba zuek": Informatika Fakultatea eta Euskal Wikipedia|argitaletxea=UPV/EHU|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/eu/web/informatika-fakultatea/home/-/asset_publisher/4LVGsl9hjmyi/content/etb-biba-zuek-informatika-fakultatea-eta-euskal-wikipedia?_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_4LVGsl9hjmyi_assetEntryId=34611098&_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_4LVGsl9hjmyi_redirect=https%3A%2F%2Fwww.ehu.eus%2Fes%2Fweb%2Finformatika-fakultatea%2Fhome%3Fp_p_id%3Dcom_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_4LVGsl9hjmyi%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_4LVGsl9hjmyi_cur%3D0%26p_r_p_resetCur%3Dfalse%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_4LVGsl9hjmyi_assetEntryId%3D34611098}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wikiproiektu:Informatika|hizkuntza=eu|data=2022-03-28|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikiproiektu:Informatika&oldid=8893776|sartze-data=2022-04-22|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref>[[Fitxategi:Optimizazioa Liburuaren azala.png|thumb|398x398px|"[[Optimizazioa, programazio lineala]]" liburuaren azala ([[1995]])<ref>{{Erreferentzia|izena=Victoria|abizena=Fernandez Gonzalez|urtea=1995|izenburua=Optimizazioa. Programazio lineala|argitaletxea=UEU|hizkuntza=eu|abizena2=Jauregi|izena2=Ana Zelaia|data=1995|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/optimizazioa-programazio-lineala|isbn=978-84-86967-65-9|sartze-data=2022-04-22}}</ref>]]
== Irakaslea ==
1995etik irakasle agregatua da eta 2022an bere saileko idazkari akademikoaren karguan aritzen da. Hainbat irakasgaitan izan da irakaslea, batez ere [[Informatikaren oinarri matematikoak|informatikaren oinarri matematikoei]], [[Optimizazio (matematika)|optimizazioari]] eta [[Ikasketa automatiko|ikasketa automatikoari]] buruzkoetan: [[Matematika diskretu|Matematika Diskretua]], [[Ikerkuntza eragilea|Ikerkuntza Eragilea]], [[Datu-meatzaritza|Datu-Meatzaritza]], etab. Beste lan hauetan ere aritzen da: irakaskuntzarako materialaren sorkuntzan ([[OpenCourseWare]]), euskararen normalizazioan terminologiaren garapenean eta finkapenean (TSE), informatikaren dibulgazioan eta [[STEM]] alorrean emakumezkoen presentzia bistaratzeko egitasmoetan ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]] eta [[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea|Wikipediaren]] arteko Hezkuntza proiektuan, dibulgazioan [[Gaur8|GAUR8]] aldizkarian).
== Ikerlaria ==
[[2016|2016an]] defenditu zuen doktore-tesian lehen urratsak egin zituen berak euskararako hizkuntzaren prozesamendua eta Ikasketa automatikoa uztartzeko. Tesiaren zuzendariak [[Olatz Arregi]] eta [[Basilio Sierra]] irakasleak izan ziren. Tesiaren izenburu osoa hau izan zen: "''Latent semantic indexing eta ikasketa automatikoa hizkuntzaren prozesamenduaren arloan: testu-sailkatzea, hitzen adiera-desanbiguatzea eta korreferentzia-ebaztea svd bidezko dimentsio murrizketa eta multi-sailkatzailea konbinatuz''".<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tesis / Tesia: Latent semantic indexing eta ikasketa automatikoa… (A. Zelaia, 2016/01/25)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehusfera/ifbloga/2016/01/21/tesis-tesia-latent-semantic-indexing-eta-ikasketa-automatikoa-a-zelaia-20160125/|aldizkaria=DIFusio@, EHUko Informatika|sartze-data=2022-04-23}}</ref>
Ordurako [[Ezkutuko semantikaren analisia|LSI]] teknikak (''Latent semantic indexing'', [[Ezkutuko semantikaren analisia]]) hitzen eta testuen semantika jasotzeko erakutsitako trebezia ikusita, hark kalkulatutako adierazpen matematikoa [[Ikasketa automatiko|Ikasketa Automatikoko]] metodoekin uztartuz, [[Hizkuntzaren prozesamendu|Hizkuntzaren Prozesamenduaren]] hainbat atazaren ebazpenerako prozedura bat diseinatu zuten, haren portaera eta ekar zezakeen onura aztertzeko.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Ana|abizena=Zelaia Jauregi|urtea=2016|izenburua=Latent semantic indexing eta ikasketa automatikoa hizkuntzaren prozesamenduaren arloan: testu-sailkatzea, hitzen adiera-desanbiguatzea eta korreferentzia-ebaztea svd bidezko dimentsio murrizketa eta multi-sailkatzailea konbinatuz|argitaletxea=TESIKER, euskarazko tesiak (euskadi.eus)|hizkuntza=eu|url=https://www.euskadi.eus/web01-apdoktes/eu/w10aTesDocWar/tesisDoctoralJSP/w10aVerFichaTesisDoctoralLookUpDispath.do}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ana|abizena=Zelaia Jauregi|urtea=2016|izenburua=Latent semantic indexing eta ikasketa automatikoa hizkuntzaren prozesamenduaren arloan: testu-sailkatzea, hitzen adiera-desanbiguatzea eta korreferentzia-ebaztea svd bidezko dimentsio murrizketa eta multi-sailkatzailea konbinatuz|argitaletxea=UPV/EHU|hizkuntza=eu|url=https://www.educacion.gob.es/teseo/mostrarRef.do?ref=1344708|aldizkaria=www.educacion.gob.es|sartze-data=2022-04-22}}</ref> [[Ezkutuko semantikaren analisia]] (LSI) testuen semantika jasotzeko gaitasuna duen tresna bat da. Oinarri matematikoa du, eta bi teknika konbinatzen ditu, [[Aljebra lineal|aljebra linealeko]] [[Bektore espazio|bektore-espazioak]], batetik, eta matrize-deskonposaketarako [[Singular Value Decomposition]] (SVD) metodoa, bestetik. Testu multzo (corpus) batetik abiatuta sortzen da espazio semantikoa eta bertan kokatzen dira hitzak eta testu zatiak adierazten dituzten bektoreak. Espazioaren [[Matrizen dimentsio-murrizte|dimentsioa murriztean]] hitzen eta testu-zatien arteko erlazio semantikoak hobeto erakustea lortzen da. Bektoreen arteko angeluaren kosinua erabiltzen da haien arteko konparaketa semantikoak egiteko; horrela, hitzek edo testuek duten antzekotasun semantikoa neur daiteke. Konputagailuek ikasteko gaitasuna garatzea helburu duen informatikaren alorra da [[Ikasketa automatiko|Ikasketa Automatikoa]], makinak ere giza adituek erakusten duten trebeziarekin problemak ebazteko eta erabakiak hartzeko gai izan daitezen. Ikasketa automatikoko metodoak azken urteotan Hizkuntzaren Prozesamenduaren hainbat atazatan oso lagungarriak gertatzen ari dira. Adibidez, izaera oso ezberdineko hiru hauetan lan egin zuten tesian: [[Testu Sailkatze|Testu Sailkatzea]] (dokumentu bilduma handietan antzeko gai lantzen duten dutenekin azpimultzoak osatzea), [[Hitzen adiera-desanbiguazioa|Hitzen Adiera Desanbiguatzea]] (polisemikoak diren hitz-adierak desanbiguatzeko, hitzen agerpenen testuinguruaz baliatuta) eta [[Korreferentzia|Korreferentzia Ebaztea]] pertsona edo entitate berari erreferentzia egiten dioten testu-zati desberdin posibleak haien artean erlazionatzea).<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ana Zelaia Jauregi :: Uztaro aldizkari elektronikoa|url=https://www.uztaro.eus/egilea/ana-zelaia-jauregi/1031|aldizkaria=www.uztaro.eus|sartze-data=2022-04-23}}</ref>
== UEUkidea ==
[[Fitxategi:Optimizazioa Liburuaren azala.png|thumb|398x398px|"[[Optimizazioa, programazio lineala]]" liburuaren azala ([[1995]])<ref>{{Erreferentzia|izena=Victoria|abizena=Fernandez Gonzalez|urtea=1995|izenburua=Optimizazioa. Programazio lineala|argitaletxea=UEU|hizkuntza=eu|abizena2=Jauregi|izena2=Ana Zelaia|data=1995|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/optimizazioa-programazio-lineala|isbn=978-84-86967-65-9|sartze-data=2022-04-22}}</ref>]]
[[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUkidea]] da ikasle zenetik eta "''[[Optimizazio (matematika)|Optimizazioa]]. [[Programazio lineal]]"'' izenburuko liburua argitaratu zuen [[Victoria Fernández]]-ekin 1995ean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Victoria|abizena=Fernandez Gonzalez|urtea=1995|izenburua=Optimizazioa. Programazio lineala|argitaletxea=UEU|hizkuntza=eu|abizena2=Jauregi|izena2=Ana Zelaia|data=1995|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/optimizazioa-programazio-lineala|isbn=978-84-86967-65-9|sartze-data=2022-04-22}}</ref>
== On-line ikastaroak ==
1995eko liburuaren euskarazko eta gaztelerazko bertsio berrituak argitaratu zituen geroago, 2011n, [[OpenCourseWare]] plataforman. euskaraz eta gaztelaniaz, berriro Victoria Fernándezen lankidetzarekin.
* ''Ikerkuntza Operatiboa. Programazio Lineala'' (2011, OpenCourseWare, UPV/EHU).<ref>{{erreferentzia|izena=Victoria|abizena=Fernandez|urtea=2011|izenburua=Ikerkuntza operatiboa. Programazio lineala|argitaletxea=Open CourseWare. UPV/EHU|orrialdea=|orrialdeak=|hizkuntza=eu|data=|url=https://ocw.ehu.eus/course/view.php?id=15|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref>
* ''Investigación Operativa. Programación Lineal'', (2011, OpenCourseWare, UPV/EHU). <ref>{{erreferentzia|izena=Victoria|abizena=Fernandez|urtea=2011|izenburua=Investigación operativa. Programación lineal|argitaletxea=Open CourseWare. UPV/EHU|orrialdea=|orrialdeak=|hizkuntza=eu|data=|url=http://ocw.ehu.es/course/view.php?id=19|artxibo-url=|bilduma=|egunkaria=|aldizkaria=|lana=|liburukia=|zenbakia=|non=|atala=|edizioa=|lekua=|editorea=|formatua=|isbn=|issn=|oclc=|pmid=|pmc=|bibcode=|doi=|sartze-data=}}</ref>
== Emakumeak zientzian eta e-makumeak ==
Informatikako Ingeniaritzan emakumeek duten egoeraz informazioa biltzeko eta zabaltzeko [[e-makumeak]] bilguneko partaidea izan da hainbat urtez. <ref>[http://www.ehu.es/e-makumeak/partaideak/ e-makumeak] Informatikako Ingeniaritzan emakumeek duten egoeraz informazioa biltzeko eta zabaltzeko bilgunea.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sobre ingenieras, inventoras, informáticas y tecnólogas {{!}} En la red|hizkuntza=es|data=2018-12-05|url=https://mujeresconciencia.com/2018/12/05/sobre-ingenieras-inventoras-informaticas-y-tecnologas/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2019-04-19}}</ref> Informatika Fakultatean XXI mendea hasi zenean jaitsiera nabarmena egon zen neska ikasleen portzentajean. Aurretik neska eta mutilen proportzioa parekidea izaten zen, baina geroago %12ra ere jaitsi zen nesken portzentajea. e-makumeak taldearen arabera arrazoi nagusietako bat izan daiteke informatika zer den ez dela ondo ezagutzen, "informatikariaren" estereotipoaren arabera hainbatentzat informatikaria mutil azkar "friki" eta asoziala da. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emakume eta Neska Zientzialariaren eguna|hizkuntza=eu|data=2022-02-14|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/norteko-ferrokarrila/audioak/osoa/8651588/emakume-eta-neska-zientzialariaren-eguna/|aldizkaria=EITB Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2022-03-08}}</ref>
[[Emakumeak zientzian|''Emakumeak zientzian'']] taldearekin ere hainbat ekarpen egin ditu Zelaiak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=GAUR8koak|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehusfera/e-makumeak/gaur8koak/|aldizkaria=e-makumeak|sartze-data=2022-04-22}}</ref> Horien artean daude 2022ko otsailean ''Emakumeak Zientzian'' programaren barruan, "Informatika: mezuak ezkutatu kriptografia erabiliz" tailerrerako prestatutako bideoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kriptografia|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=ViKfI1_xO-c|sartze-data=2022-03-08}}</ref> 2021ekoan ipuin bat eta magia joko bat erabili zuten zenbaketa bitarraren kontzeptua azaltzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Informatika Ipuin eta magia bidez: zenbaketa bitarra|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=xEzVmSBPYrM|sartze-data=2022-03-08}}</ref> Sistema bitar horretan kontatzeko modua lore eurizaleen ipuinaren bidez ere azaldu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lore eurizaleak (bitarra azaltzeko ipuina)|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=PUGq5xZvOBg|sartze-data=2022-03-08}}</ref> Lehen Hezkuntzako ikasleei algoritmoak azaltzeko grabatutako ipuinak plazaratu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Banatzaile despistatuak (algoritmoak azaltzeko ipuina)|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=5hxMKkr_xjY|sartze-data=2022-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Informatika ipuin eta magia bidez: algoritmoak|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=IiE2-SHLAzk|sartze-data=2022-03-08}}</ref>
Gaur8 astekariko e-makumeak taldeak osatzen duen atalean gutxienez lau artikulu idatzi ditu:
* ''Berdea da Internet? Eta Adimen Artifiziala?'' (2020)<ref>{{Erreferentzia|izena=Herritar Berri|abizena=SLU|izenburua=Berdea da Internet? Eta adimen artifiziala?|hizkuntza=eu|data=2020-02-13|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2020-02-15-06-00/hemeroteca_articles/berdea-da-internet-eta-adimen-artifiziala|aldizkaria=GAUR8|sartze-data=2022-04-22}}</ref>
* ''“[[Bloke-kate|Blockchain]]”: interneten hurrengo belaunaldia ekar dezakeen teknologia'' (2019)<ref>{{Erreferentzia|izena=Herritar Berri|abizena=SLU|izenburua=«Blockchain»: Interneten hurrengo belaunaldia ekar dezakeen teknologia|hizkuntza=eu|data=2019-02-28|url=https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2019-03-02-06-00/hemeroteca_articles/blockchain-interneten-hurrengo-belaunaldia-ekar-dezakeen-teknologia|aldizkaria=GAUR8|sartze-data=2022-04-22}}</ref>
* ''Ulertzen al du [[Google|Googlek]] zer aurkitu nahi dugun? Eta, zer erakusten digu?'' (2018)<ref>{{Erreferentzia|izena=Herritar Berri|abizena=SLU|izenburua=Ulertzen al du Googlek zer aurkitu nahi dugun? Eta, zer erakusten digu?|hizkuntza=eu|data=2018-02-15|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2018-02-17-06-00/hemeroteca_articles/ulertzen-al-du-googlek-zer-aurkitu-nahi-dugun-eta-zer-erakusten-digu|aldizkaria=GAUR8|sartze-data=2022-04-22}}</ref>
* ''[[Kriptografia]]: komunikazioen pribatutasuna babesten''.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ana Zelaia|abizena=|urtea=2016|izenburua=Kriptografia: komunikazioen pribatutasuna babesten|argitaletxea=Gaur8 naiz.eus|hizkuntza=eu|data=2016-11-17|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gaur8/editions/gaur8_2016-11-19-06-00/hemeroteca_articles/kriptografia-komunikazioen-pribatutasuna-babesten|aldizkaria=GAUR8|sartze-data=2022-04-22}}</ref>
== Errekonozimenduak ==
* [[Fitxategi:Korrika_2022_EHU_Gipuzkoa.jpg|thumb|270x270px|Korrika 2022. EHUko Gipuzkoako campusa. Itziar Zubia ingeniaria eta [[Ana Zelaia]] informatikaria.]] [[2022]]: Euskararen aldeko Korrikan [[Euskal Herriko Unibertsitatearen Gipuzkoako campusa|EHUko Gipuzkoako Campusaren]] kilometroan (2.527.a) lekukoa eraman zuen [[Itziar Zubia]] ingeniariarekin batera, biek aurreko urteetan [[Euskarazko Wikipedia (webgunea)|Wikipediako]] jarduerak irakaskuntzan integratzen egindako lanaren aitortza gisa.<ref name=":1" />
{{clear}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
| 