Urdu: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Luistxo (eztabaida | ekarpenak)
Luistxo (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
12. lerroa:
| iso1 = ur | iso2b = urd | iso2t = urd | iso3 = urd
}}
'''Urdua'''<ref>{{Web erref|izenburua=38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-23}}</ref> edo '''urduera''' (urduz: {{lang|ur|اُردُو}}; ''lashkari zaban''<ref name = "Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language">{{erreferentzia | hizkuntza=en | izenburua=The International Arab Journal of Information Technology | url = https://iajit.org/PDF/vol.12,no.2/5951.pdf | egilea=Sajjad Khan, Waqas Anwar, Usama Bajwa eta Xuan Wang | orrialdea=146 | argitaratze-data=2015eko martxoa | artikulua=Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language | liburukia=12}}</ref> edo ''lashkari zuban''<ref name = "An efficient stop word elimination algorithm for Urdu language">{{Erreferentzia | hizkuntza=en | izena=K. S.|abizena=Dar|izenburua=An efficient stop word elimination algorithm for Urdu language|orrialdeak=911–914|abizena2=Shafat|abizena3=Hassan|izena2=A. B.|izena3=M. U.|data=2017-6|url=https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/8096386|aldizkaria=2017 14th International Conference on Electrical Engineering/Electronics, Computer, Telecommunications and Information Technology (ECTI-CON)|doi=10.1109/ECTICon.2017.8096386|sartze-data=2019-03-08}}</ref> —«Armadaren hizkuntza»—<ref name = "Template Based Affix Stemmer for a Morphologically Rich Language" /><ref name = "An efficient stop word elimination algorithm for Urdu language" /> izenez ere ezaguna) [[India]]n eta [[Pakistan]]en mintzatzen den [[Indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntza]] bat da. Pakistanen, estatuko hizkuntzatzat dute; Indian, berriz, herrialdeko 24 hizkuntza ofizialetako bat da. [[Delhi]] hirian du sorrera: hiri hartan, [[Bihar (India)|Bihar]], [[Jammu eta Kaxmir]], [[Uttar Pradesh]] eta [[Telangana]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdu is second official language in Telangana as state passes Bill|hizkuntza=en|data=2017-11-17|url=https://www.thenewsminute.com/article/urdu-second-official-language-telangana-state-passes-bill-71742|aldizkaria=The News Minute|sartze-data=2022-05-16}}</ref> estatuetan ofiziala da.
 
== Ofizialtasuna ==
Pakistango herritar gehienek bigarren edo hirugarren hizkuntza gisa erabiltzen dute.[[Fitxategi:Urdu official-language areas.png|thumb|Urduaren ofizialtasun mapa|erdian|300x300px]]Urdu eta [[hindi]] (Indiako hizkuntza) mintzatuak ia ezin dira bereizi, baina haien arteko berezitasun nagusia idazkera da: urdua [[persiar alfabeto]]ren bitartez idazten da; eta hindia, [[devanagari]] alfabetoaz.
Pakistanen, estatuko hizkuntzatzat dute; Indian, berriz, herrialdeko 24 hizkuntza ofizialetako bat da. [[Delhi]] hirian eta [[Bihar (India)|Bihar]], [[Jammu eta Kaxmir]], [[Uttar Pradesh]] eta [[Telangana]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Urdu is second official language in Telangana as state passes Bill|hizkuntza=en|data=2017-11-17|url=https://www.thenewsminute.com/article/urdu-second-official-language-telangana-state-passes-bill-71742|aldizkaria=The News Minute|sartze-data=2022-05-16}}</ref> estatuetan ofiziala da.
 
Pakistango herritar gehienek bigarren edo hirugarren hizkuntza gisa erabiltzen dute.[[Fitxategi:Urdu official-language areas.png|thumb|Urduaren ofizialtasun mapa|erdian|300x300px]]Urdu eta [[hindi]] (Indiako hizkuntza) mintzatuakgertuko ia ezinhizkuntzak dira, forma mintzatuan bereizibereziki, bainalingua haienfranca artekoorokor berezitasunbat nagusiaosatzen idazkeradutelarik da:India urduaeta Pakistango lurralde askotan: [[persiarHindustanera|Hindustani alfabetoedo hindustanera]]ren bitartezterminoa idaztenerabili ohi da; etahizkuntza hindia,hedatu [[devanagari]]handi hori alfabetoazizendatzeko.
 
Berezitasun nagusia idazkera da: urdua [[persiar alfabeto]]ren bitartez idazten da; eta hindia, [[devanagari]] alfabetoaz.
 
1925. urtean [[Indiako Kongresu Nazionala|Indiako Kongresu Nazionalak]] ''hindustani'' hizkuntza Indiako independenteko lingua franca izango zela erabaki zuen, hindi eta urdu hizkuntzen artean aukeratu beharrik gabe. Gero, Kongresua zatitu zen erlijio-lerroen arabera, eta azkenean Independentziarekin, baita lurraldea ere Pakistan eta Indiaren artean. Bi estatuetan hindustanera hizkuntza mintzatuena dela esan daiteke 21. mendean, baina urduera da ofiziala Pakistanen, eta Indian hindiera administrazioaren hizkuntza ofiziala, ezen ez nazionala<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Hindi Diwas: Journey of Hindi from pre-Partition India to post-independence language politics|hizkuntza=en|data=2017-09-15|url=https://indianexpress.com/article/india/hindi-diwas-2017-journey-of-hindi-from-pre-partition-india-to-post-independence-language-politics-4843807/|aldizkaria=The Indian Express|sartze-data=2022-05-30}}</ref>.
 
== Historia ==
Indiako parterik gehienak [[Indiako konkista musulmana|dinastia musulmanek]] konkistatu zutelarik, zenbait mendez [[persiera]] izan zen administrazioaren eta agintarien hizkuntza; baina [[lingua franca]] gisa hindia garatu zen. Honen aldaera bat, hego-erdialdeko [[Dekkan]] eskualdean, ''dekkani'' izenaz zen ezaguna, eta garatu zen batez ere [[Hyderabad (estatua)|Hyderabad]] hiriaren eskualdean, [[Nizam|Nizamen]] gortean. Bertan ''[[ghazal]]'' izeneko [[Olerkigintza|poesia]] forma bat garatu zen 1700 urtearen geroztik, hasieran persieraz idazten zena, baina pixkanaka hindiera islatzera pasatu zena: mailegu persiarrekin, eta idazkera arabiar-persiarra erabiltzen zuena. Forma berri honek 1780. urtearen inguruan urdu izena jaso zuen<ref>Mohan (2022). 5. atala.</ref>.
 
== Erreferentziak ==