Herri: berrikuspenen arteko aldeak

Herria termino anbiguoa da, biztanleria izenda dezakeena (toki, eskualde edo herrialde bateko pertsonen multzoa); gobernu independentea duen herrialdearen kontzeptuarekin parekatu edo asimilatu daiteke. «Herria edozein herri izendatzeko aplika daiteke, batez ere landa-eremuko biztanleria izendatzeko; edo gizarteko kide xumeenetara mugatu daiteke (herri xehea, komuna edo behe-mailakoa) .» Soziologian, «Herria giza talde bat da, erlijio-talde bat, giza talde bat, kultura bat.

 

Mendebaldeko sistema juridikoen eta pentsamendu politikoaren testuinguruan, "Herriaren" definizioa, sorreratik, oso anbiguoa da, oso konplexua, nahasgarria eta polemikoa:

 

Erromako herriak Aita Santu berri bakoitzari gorazarre eginez berresteko beharra Habemus Papam formularekin egiten da gaur egun ere. Formula hori San Pedro plazan bildutako jendetzaren aurrean adierazi behar da, honek bere lehen ekitaldi ofiziala egin aurretik (Urbi et Orbi hitzaldia eta bedeinkapena).

 

Antzinako Grezian, demoa (grezieraz «μος») subiranotasunaren subjektua zen polisa (hiri-estatua) «demo-kratikoa» bazen (demokrazia grekoa edo atenastarra). Demo horren adierazpen politikoan ez zuen biztanlerik gehienak esku hartzen: ez adin txikikoak, ez emakumeak, ez atzerritarrak (metekoak), ez esklaboak (lan-indarraren funtsezko zatia ekoizpen esklabistaren moduan). Demoa aristoiek gobernatutako polis aristokratikoetako erabaki politikoetatik kanpo zegoen ("onenek" itzultzekoa), hau da, militarki eta ekonomikoki boteretsuenak ziren familietatik, "Gutxi" (oligo) zirenez oligarkia bat osatzen zutenak (polis oligarkikoak). Armadaren konfigurazioak berak adierazten zuen hori: armamentu garestia (gerra-gurdiak) ordaintzeko gai diren txapeldunen banakako borroka (Iliadan deskribatutakoa) edo borroka kolektiboa (hoplitaz osatutako falangea). Demoak gobernurako sarbideak, askotan, herriaren babesaren bidez legitimatzen ziren legez kanpoko gobernariak boterera igotzea izan zuen mekanismo: tiranoak.

 

Aro Garaikidea, historiografiak beste batzuetan baino herriaren protagonismo nabariagoa ikusi nahi izan duen aro historikoa, Ilustrazioak aurretik garatutako kontzepzio intelektualak politikoki aplikatzen dituzten iraultza liberalen zikloarekin hasten da; horien artean, Rousseau bezalako pentsalariengan "Herria" kontzeptua nabarmentzen zen, baita Hirugarren Estatua herri eta nazioarekin identifikatzea ere, Frantziako Iraultzatik abiatuta (Sieyès). Legegintza hori hainbat testutan islatu zen, hala nola Estatu Batuen Independentzia Adierazpenean (1776), Gizakiaren eta Herritarraren Eskubideen Adierazpenean (1789) eta nazio-estatuen idatzizko lehen Konstituzioetan.

 

 

Herria, teoria politikoan eta konstituzio-zuzenbidean, subiranotasun nazionalaren subjektua da, herri-subiranotasun gisa ulertuta. Tratadista batzuentzat nazio eta herri terminoen arteko ezberdintasunak garrantzirik gabekoak edo ñabardura hutsak diren arren, ohikoagoa da bi terminoen eta Estatuarenaren arteko harreman dinamikoa ezartzea: "Nazioa da estatu bat menderatzen duen herria", "Herri baten gorakadaren emaitza inkontzientzia historikotik kontzientzia historikora, beharretik autodeterminaziora, arrazoiengatiko jarduketatik arrazoiengatiko jardunera eta helburu planeatuen araberako jarduerara", "Bere talde politiko baten emaitza da bere kidetasun politikoa, bere kidetasunarena. "

 

Justizia administraziorako herri-epaimahaia zuzenbide prozesaleko hainbat sistematan erabiltzen den erakundea da, tradizio anglosaxoian batez ere.

 

Nazioarteko zuzenbide publikoan, herriak dira determinazio askeko eskubidearen subjektu.

 

Herriek beren existentziarako duten eskubidea

 

Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Nazioarteko Zuzenbideak genozidio-delitua tipifikatu zuen, eta horrek esan nahi du herriei existentziarako eskubide bat esleitzen zaiela, hainbat urraketa-motak mehatxatu dezaketena.

 

Sobietar Batasun zaharrak eta Ekialdeko Europan eta munduko beste leku batzuetan (Txinatik hasi eta Kubaraino) beren eraginpean sortu edo berregituratzen diren estatuek herri-errepublika (errepublika demokratikoa edo herri-demokraziak – Popularismoa –) izendapena jaso zuten.

 

Ikus gainera: Estatu sozialista eta Zuzenbide sozialista.

 

Espainiako Bigarren Errepublikak, 1931ko Konstituzioak mota guztietako langileen errepublika gisa definitu zuenean, subiranotasunaren osagai herrikoia areagotzen zuen (herri xehearen edo herri langilearen zentzuan).

 

Nazismoak alemaniar herriaren teoria etnizista bat garatu zuen (Volk deutscheen kontzeptu erromantikotik Volksdeutsche kontzeptu berez nazira igarotzen dena), barnerako (arraza-garbitasuna) zein kanporako (Lebensraum baten beharra edo bere hedapena justifikatuko lukeen bizi-espazioa) baztertzailea, herriaren komunitateak (Volkgemeinschaft) Lehen Mundu Gerraren ordez, nazioarteko Gizartea eta Gizartea ordezkatuko lituzkeelako.

 

Bigarren Mundu Gerrako aliatuen garaipenak alderdi demokristauen loraldirako aukera ekarri zuen, Europako berreraikitze eta batasun prozesuarekin (hein handi batean protagonistak izan ziren – Konrad Adenauer, Robert Schuman, Jean Monnet, Alcide De Gasperi –) Europako Alderdi Popularrean federatu baitziren. Frantzian, errepublikar tradizio laikoaren eta gerra garaiko erresistentziaren berezitasunak, Vichyren erregimena klerikazko faxismo batekin identifikatzeak eta De Gaulle jeneralaren nortasunak, alderdi laiko argi bat sortu zuten honen inguruan, hasiera batean Rassemblement du Peuple Français (Frantziako Herriaren berrelkartzea) deitu zena eta izen eta konposizio desberdinekin gaullismoaren etiketa jaso duena.

 

Ez da nahastu behar herriaren kontzeptua Spinozak bultzatutako jendetzaren nozioarekin, ezta Hobbesek bultzatutako eta gaur egun arte nagusi den herri eta jendetzaren bereizketarekin ere. Oinarrizko ezberdintasuna da Hobbes-en bereizketaren pean hiritar guztiak sinplifikatuta geratzen direla batasun batean, borondate bakarreko gorputz bakar gisa (kontratu soziala), eta jendetza soila bada ere, herri gisa kontsideratua izateko beharrezko baldintzak betetzen dituela; aldiz, batasun horretatik aldendutako jendetzaren kontzeptuak, bere izaera anizkoitzari eutsiz. Bereizketa horretatik abiatuta, etimologikoki, demokrazia herriaren gobernua da, zeinak, borondate orokorrarekin batera, botereari legezkoa den jendetza.

 

XIX. mendearen amaieratik masa kontzeptuaren erabilera zabaltzen da, inplikazio politiko edo intelektual hori gabe, masa-ekoizpenekoekin, masa-kulturarekin, masa-komunikabideekin eta abarrekin. José Ortega y Gasset-en La rebelión de las masas lana XX. mendeko hogeita hamarreko hamarkadan eragin handiena izan zuenetako bat izan zen.

 

Demagogo eta demagogia (agein, gidatzea) esamoldeak antzinate klasikotik erabiltzen ziren herriaren gaineko manipulazio-trebetasuna zuen politikaria izendatzeko, sofista baten antzera (Gorgias bezala) argudio okerren bidez konbentzitzeko gaitasuna zuelarik, logografo batek (Atenasko Antifontek bezala) auzitegi bat konbentzitzeko gaitasuna zuen auzi batean, edo auditorium batek, Demostio batek bezala. Frineri egindako epaiketa ospetsua, non Hipérides defendatzaileak biluztera jo zuen arrakasta lortzeko, adibide garbia da. Magistratura erromatarretarako hautagaiak ere fisikoki biluzten ziren hautesleen aurrean, gerrako zaurien orbainak erakusteko. Panem et circenses (ogia eta zirkua) esamoldea erromatar politikariek herriaren babesa bermatzeko erabiltzen zituzten mekanismo demagogikoetako batzuen erakusle da (azken garaietan ere erabiltzen eta kritikatzen direnak: ogia eta zezenak edo ogia eta hilkutxa).