23:16, 19 urria 2021ko berrikusketa aldatu Lainobeltz (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 269.705 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		10:59, 22 maiatza 2022ko berrikusketa aldatu desegin Kamiruaga (eztabaida \| ekarpenak) 5.749 edits No edit summary Etiketa: Ikusizko edizioa Hurrengo ezberdintasuna →
2. lerroa: '''Doloa'''<ref>[[Euskalterm]]: [Hiztegi terminologikoa] [2007]</ref> [[delitu]] bat edo zigorra merezi duen ekintza bat egitearen ezagutza eta borondatea da. Doloa, beraz, bi elementuz osatuta egongo litzateke: bata, ezagutza elementua, eta, bestea, borondatea, delitua egitearen borondatea. [[Zuzenbide zibil]]ean, berriz, kontratu-adostasunaren akatsa: kontratugile batek, hitz edo [[iruzur\|azpijokoen]] bidez, beste kontratugilea bultzatzen du kontratua egitera; hitz edo azpijokorik izan ez balitz, kontratugileak ez zukeen kontratu hori egingo (Espainiako Kode Zibileko 1269. artikulua).<ref>[[Euskalterm]]: [Hiztegi terminologikoa] [2007]</ref> Hitzak [[latin]]ezko jatorria du: {{lang\|la\|«dolus»}} hitz klasikoa [[latin arrunt]]ez «dolo» bilakatu zen. [[Manuel Larramendi\|Manuel Larramendik]], "dolo" ordezteko, [[Hiztegi Hirukoitza\|bere hiztegian]] '''atzipe''' [[Nafar-lapurtera\|nafar-lapurtar]] hitza –"engainu" esan nahi duena, eta "atzipetu" aditzaren erro dena– erabili zuen, eta [[Euskaltzaindiaren Hiztegia\|''Euskaltzaindiaren Hiztegiak'']] ere jasotzen du.<ref>{{Erreferentzia\|izenburua=Euskaltzaindiaren Hiztegia\|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=atzipe&antzekoak=ez&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&layout=aurreratua&Itemid=410&lang=eu-ES&bila=bai\|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus\|sartze-data=2022-05-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia\|izenburua=atzipe - Hiztegia - EHHE\|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ehhe&task=hiztegia&Itemid=1193&lang=eu&mark=101-012901\|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus\|sartze-data=2022-05-22}}</ref><ref>{{erreferentzia\|urtea=2019\|izenburua=Lege-hizkera euskaraz: begiratu bat historian zeharrekoari eta zenbait gogoeta XXI. mendekoaz\|argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitatea\|orrialdea=28\|hizkuntza=eu\|abizena1=Azkarate\|abizena2=L. Basaguren\|izena1=Miren\|izena2=Alberto\|url=https://www.ehu.eus/ehg/salaburu/liburua/HitzakSarean02.pdf}}</ref> ~~Hitzak [[latin]]ezko jatorria du: {{lang\|la\|«dolus»}} hitz klasikoa [[latin arrunt]]ez «dolo» bilakatu zen.~~ == Definizioak == 22. lerroa: Honela, kausalismoarentzat, (klasikoa eta neoklasikoa), bere momentu gorena [[1870]] eta [[1930]] artean izan zuen eskola penal alemaniarra, doloaren jakintza elementuak, ekintzen jakintza, hau da, egiten ari den portaeraren jakintza, eta, izatez, justiziaz kontrakoa dela jakitea, hau da, egiten ari den portaera, zigor zuzenbideak debekatzen duela jakitea. Doloa, kausalismoan, erruduntasunaren elementu edo ezaugarri gisa pentsatua dago. Kategoria honetan neurtzen dira zigorra merezi duen ekintzaren alderdi subjektibo edo psikologikoak. Finalismoarentzat, bere momentu gorena [[1945]] eta [[1960]] artean izan zuen eskola penal alemaniarra, aldiz, doloaren jakintza elementuak, ekintzen ezagutza baino ez du bere barnean hartzen, hau da, egiten ari den portaeraren ezagutza. Doloa, finalismoan, ~~tipizitatearen~~tipikotasunaren elementu gisa kokatzen da, dolo-delituaren tipo subjektiboa delakoa eratuz. Justiziaz kontrakoa izatearen ezagutza, berriz, dolotik erabat aparte geratzen da eta erruduntasunaren elementu gisa hartzen da. == Doloaren elementuak == 29. lerroa: * Jakintzarena edo intelektuala. Hau, pertsonaren barnean ematen da, bere burua eta ingurua ezagutzen baitu, eta, beraz, badaki bere ekintzak, errealitatearen aldaketaren jatorri izan daitezkeela, baita arau kulturaletan ezarriak dauden eginbeharren bortxakeriena ere. * Borondatearena. Hau, pertsonaren nahietan dago giza kontingentziaren beharretan jatorria duten estimuluek motibaturik. Hemen dago nahia, zeinek inguruko mundua aldatzeko borondatea berresten duen, prozesu kausala sortuz, edo baita aldaketa hori onartzearena, ~~partehartzeaz~~parte hartzeaz at geraturik, berau gera dadin. Doloaren bi elementu hauen eratorriz, gizakiak, ezagutzen duen bere adimenaren bidez, bere borondatea nahi duenera bideratzen du, eta hau, fenomenoki, ekintza edo ez ekintzetan agertzen da, batak zein besteak, emaitza batzuk sortuz. 39. lerroa: * Doloa bere [[intentsitate]]aren arabera: Generikoa edo espezifikoa. Generikoa, edozein pertsonari zuzendutakoa da. Espezifikoa, pertsona konkretu bati zuzendutakoa. * Doloa bere zabalkuntzaren arabera: Zuzena edo ~~ebentuala~~inoizkakoa. Zuzena, emaitza zuzen bat lortzera bideratuta dagoenean izango da. ~~Ebentuala~~Inoizkakoa, emaitza zuzen hori bilatu ez denean, baina irudikatu denean, eta, biktimari, txarren bat egitea bilatu duenean izango da. * Baldintzatutako doloak edo ~~ebentualak~~inoizkakoak, hainbat kasu hartzen ditu, non, ez den batere erraza borondate elementua agertzen den edo ez erabakitzea. Toki zalantzatsu honek ezaugarri hau du: Bertan, egileak emaitza posiblea edo balizkoa bezala pentsatzen duela esaten da. ~~Dolo~~Inoizkako ~~ebentuala~~doloa, egileak, nahi ez duen emaitza baten posibilitatea irudikatzen duenean, baina, azkenean, berresten duenean gertatzen da. Beste batzuentzat, ~~ebentualitateak~~halabeharrak jasandako minarekin zerikusia izan behar du, eta, honela, ~~dolo~~inoizkako ~~ebentualaz~~doloaz, bakarrik, emaitza posible bezala aurreikusten denean, baina ez gertatzea nahi denean edo emaitzak berdin dionean hitz egin behar da. Kontutan hartu behar da, erruduntasun eskalan, doloa tokirik gorenean dagoela. Erruduntasunak hiru maila ditu, behekotik goikora: ustekabeko kasua (errurik ez), errua eta doloa. 51. lerroa: {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo -estekak == {{autoritate kontrola}}

Dolo (zuzenbidea): berrikuspenen arteko aldeak