Afro-asiar hizkuntzak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
19. lerroa:
[[Fitxategi:Expansion of Afroasiatic.svg|thumb|Proposaturiko hizkuntza Afroasiarren sorkuntza gunea eta migrazio bideak, jatorri-modelo Afrikar (Itsaso Gorri) indigenaren arabera.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=R.|abizena=Blench|izenburua=Archaeology, language, and the African past|argitaletxea=AltaMira Press|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/62281704|isbn=0-7591-0465-4|pmc=62281704|sartze-data=2022-05-07}}</ref>|256x256px]]''[[Urheimat]] Afroasiarra'', hizkuntza proto-afroasiarraren hizlarien jatorrizko leku hipotetikoa da, non hizlariak komunitate linguistiko bar edo komunitate konplexuen talde bezala bizi ziren geografikoki zabaldu eta hizkuntza ezberdinetan eboluzionatu aurretik.
Leku hipotetiko hau, egun ezezaguna da; baina batzuek [[Levanteko itsasoa|Levanteko]] lehen [[Nekazari|nekazariekin]] erlazionatzen dute, ostera [[Iparraldeko Afrika|Ipar]] eta [[Ekialdeko Afrika|Ekialdeko Afrikara]] migratu zutenak hizkuntza haiekin zabalduz.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Jared|abizena=Diamond|izenburua=Farmers and Their Languages: The First Expansions|orrialdeak=597–603|hizkuntza=en|abizena2=Bellwood|izena2=Peter|data=2003-04-25|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.1078208|aldizkaria=Science|alea=5619|zenbakia=300|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1078208|sartze-data=2022-05-07}}</ref> Beste proposamen batzuek, jatorria nekazaritzaren aurretiazko Ipar-ekialdeko Afrikako hizlari [[Ehiztari-biltzaileak|ehiztari-biltzaileetara]] lotzen dute.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Transition to modernity : essays on power, wealth, and belief|argitaletxea=Cambridge University Press|data=1992|url=https://www.worldcat.org/oclc/708568946|isbn=978-0-511-62809-2|pmc=708568946|sartze-data=2022-05-07}}</ref><ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=N.|abizena=Shirai|izenburua=The Archaeology of the First Farmer-Herders in Egypt : New insights into the Fayum Epipalaeolithic and Neolithic.|argitaletxea=Leiden University Press|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/818867323|isbn=978-90-485-1269-0|pmc=818867323|sartze-data=2022-05-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jason A.|abizena=Hodgson|izenburua=Early Back-to-Africa Migration into the Horn of Africa|orrialdeak=e1004393|hizkuntza=en|abizena2=Mulligan|abizena3=Al-Meeri|abizena4=Raaum|izena2=Connie J.|izena3=Ali|izena4=Ryan L.|data=2014-06-12|url=https://dx.plos.org/10.1371/journal.pgen.1004393|aldizkaria=PLoS Genetics|alea=6|zenbakia=10|editore-abizena=Williams|editore-izena=Scott M.|issn=1553-7404|pmid=24921250|pmc=PMC4055572|doi=10.1371/journal.pgen.1004393|sartze-data=2022-05-07}}</ref>
* '''Levanteko hipotesia'''. Jatorri ez-afrikarreko defendatzaileek "nekazaritza-hizkuntza zabalkuntza hipotesi" arkeologikoa jarraitzen dute, non hizkuntza talde nagusiak nekazaritza goiztiarreko teknologiarekin batera zabaldu ziren [[Neolitoa|Neolitoan]]. Alexander Militarev linguistak proposatu zuen ideia hau, nekazaritzarekin erlazionaturiko hitzak proto-afroasiar hizkuntzan berreraiki zitezkeela defendatuz. Hipotesi honek Levante izena hartzen du, nekazaritzako teknologia Levanten ([[Natufian kultura|Natufian kulturan]]) sortu eta Ipar Afrikan zehar zabaldu zela onarturik dagoelako.<ref name=":5" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Peter S.|abizena=Bellwood|izenburua=Examining the farming/language dispersal hypothesis|argitaletxea=McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge|abizena2=Renfrew|izena2=Colin|data=2002|url=https://openlibrary.org/books/OL3363965M/Examining_the_farming_language_dispersal_hypothesis|isbn=978-1-902937-20-5|sartze-data=2022-05-07}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Natufian Foragers in the Levant: Terminal Pleistocene Social Changes in Western Asia|argitaletxea=Berghahn Books|data=2013-12-01|url=http://www.jstor.org/stable/10.2307/j.ctv8bt33h|edizioa=1|editore-abizena=Bar-Yosef|editore-izena=Ofer|isbn=978-1-78920-157-4|doi=10.2307/j.ctv8bt33h|sartze-data=2022-05-07}}</ref>
* '''Ipar-ekialdeko Afrikako hipotesia'''. Ipar-ekialdeko Afrika (Etiopia eta Eritrea, zehazki) hizkuntza familia honen jatorri gune bezala proposatu da, gune geografiko txiki batean dibertsitate handiko taldeak biltzen dituelako. Hipotesi honen baren moldaera ezberdinak daude:<ref>{{Erreferentzia|izena=Lyle|abizena=Campbell|izenburua=Historical linguistics : an introduction|data=2020|url=https://www.worldcat.org/oclc/1198218551|edizioa=Fourth edition|isbn=978-0-262-54218-0|pmc=1198218551|sartze-data=2022-05-07}}</ref>
** '''Itsaso Gorriko hipotesia'''. Christopher Ehret linguistak jatorria Itsaso Gorriko mendebaldeko kostaldean eman zela proposatu zuen, Eritrea eta hego-ekialdeko Egiptoranzko norabidean zabalduz. Bere ustetan, hizkuntza afroasiarrak Etiopia eta Sudango janari bilketa intentsibo goiztiarrean erabiltzen ziren, Militarev-ren datazioa duela 15.000 urtetara atzeratuz.<ref name=":3" /><ref>Ehret C (2002). "Language Family Expansions: Broadening our Understandings of Cause from an African Perspective". In Bellwood P, Renfrew C (eds.). ''Examining the farming/language dispersal hypothesis''. Cambridge: McDonald Institute for Archaeological Research.
</ref> Horrez gain, zakur, arku eta gezi termino linguistikoak [[K.a. X. mendea|K.a. 9.500]] urtean datatzen ditu, nahiz eta zakurren datazio arkeologiko zaharrena [[K.a. 1200eko hamarkada|K.a. 1.200]] urtea izan Ekialde Hurbilean, eta gezi-puntena K.a. 9.500 urtean Ipar Afrikan eta Afrikako adarrean.<ref name=":3" /><ref name=":7" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The domestic dog : its evolution, behaviour, and interactions with people|argitaletxea=Cambridge University Press|data=1995|url=https://www.worldcat.org/oclc/32272650|isbn=0-521-41529-2|pmc=32272650|sartze-data=2022-05-07}}</ref>
** '''Etiopiako hipotesia'''.<ref name=":3" />
** '''Saharako hipotesia'''.<ref>Bender ML (1997). "Upside Down Afrasian". ''Afrikanistische Arbeitspapiere 50''. pp. 19–34.</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Martin|abizena=Bernal|izenburua=Black Athena : the Afroasiatic roots of classical civilization|argitaletxea=Rutgers University Press|data=1987-<c2006>|url=https://www.worldcat.org/oclc/16081700|isbn=0-8135-1276-X|pmc=16081700|sartze-data=2022-05-07}}</ref>
216. lerroa:
=== Lexikoa ===
Ehret (1995) eta Orel y Stolbovaren (1995) hiztegi etimologikoen artean
{| class="wikitable"
|+
| |||