Tarpan: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
Gorkaazk (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Etiketak: Mugikor edizioa Mugikor web edizioa Advanced mobile edit
11. lerroa:
''tarpan'' <small>[[Pidoplichko]], 1951</small>}}
'''Tarpana''' <ref> {{eu}} euskadi-eus web orrialdearen hiztegia. Definizioa: [http://www.euskara.euskadi.net/r59-738/eu/contenidos/termino/_c05561/eu_t_0314/t0314.html]</ref> ([[izen zientifiko]]a: ''Equus ferus ferus edo Equus ferus gmelini''), '''Eurasiako basa-zaldia''' ere deitua, egun desagertutako [[basazaldi]] mota bat izan zen<ref> {{en}} "The Natural History of Horses, with Memoir of Gesner"
Charles Hamilton Smith [https://books.google.es/books?id=xykBAAAAQAAJ&pg=PA160&source=gbs_toc_r&cad=4#v=onepage&q&f=false]</ref>. Nahasketa dago guzti honen inguruan gaur egungo zenbait aintzineko poni arrazak "tarpanak" deitzen dituztelako ere, [[konik poni]]en edo [[Heck zaldi]]en kasu<ref>https://www.britannica.com/animal/tarpan</ref>. Arraza hauen antzinatasuna edo tarpanen ezaugarriak berreskuratzeko egindako lana azpimarratzeko modu bat da.<ref>https://www.paleoliticovivo.org/el-safari/los-protagonistas/</ref>. Edozein moduanmodutan, nahiz eta aspaldiko arrazak izan eta garai bateko basazaldien ezaugarri asko gorde, poni hauek ez dira benetako tarpanak.
 
Tarpana (Equus ferus ferus) [[Equus ferus]]aren [[azpiespezie]]a zen. Harekin batera, etxeko zaldiek ([[Equus ferus caballus]]; neurri handi batean, haien arbasoa da tarpana, eta [[Przewalski zaldi]]ek (Equus ferus przewalskii) osatzen dute espeziea. Esan beharra dago hainbat adituk ezbaian jartzen dutela Przewalski zaldiaren [[taxonomia]], eta aparteko [[espezie]]tzat hartzen dute<ref> {{en}} Definizioa Britaniar entziklopedian. [https://ielc.libguides.com/sdzg/factsheets/przewalskishorse/taxonomy]</ref>.
23. lerroa:
Egun, munduan irauten duen jatorrizko [[Equus ferus|basa zaldi]] bakarra [[Przewalski zaldi]]a da, eta baditu zenbait antzekotasun antzinako tarpanekin. Tarpana eta Przewalski zaldiak garai bateko ''[[Equus ferus]]'' [[Europa]]ko basa zaldiaren [[azpiespezie]]tzat hartzen dira, baina dena den oraindik eztabaida handia dago zaldi horien [[taxonomia]]ren inguruan. Zenbait adituren ustez, Przewalski zaldia antzinako ''Equus ferus''en ondorengoa da, eta ez espezie bereizia.<ref>https://web.archive.org/web/20121006235626/http://grazers.wordpress.com/2010/11/12/dont-call-me-tarpan/</ref> Beste zenbait ikerlariren arabera, tarpana eta Przewalski zaldia duela 160.000 mila urte bereizi ziren.<ref> O A Ryder, A R Fisher, B Schultz, S Kosakovsky Pond, A Nekrutenko, K D Makova. (2011) "A massively parallel sequencing approach uncovers ancient origins and high genetic variability of endangered Przewalski's horses". Genome Biology and Evolution.</ref>
 
Joan den mendeko 30.hamarkadan [[hautespen artifizial]]aren bidez eta [[berreraikitako taxon-a|taxonen berreraiketaren]] bidez, hainbat ikerlari tarpana berreskuratzen saiatu zen. Saiakera horien ondorioz, [[Heck zaldi]]a arraza zein Hegardt edo [[Stroebel zaldi]]a sortu zituzten; aurrenekoak, neurri handi batean, [[Konik]] zaldien ondorengoak dira. Municheko zoologikoan hainbat saiakera egin dituzte hamarkadetan zaldi arraza ezberdinen hautaketen bidez tarpan bezalako abereak berreskuratzeko<ref>https://www.britannica.com/animal/tarpan</ref>.
 
== Tarpan motak eta azpiespezieak. Espeziearen historia eta hedapena ==