Judaismo kontserbadore: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
aurreko edizioetan galdutako sarrera berreskuratu
1. lerroa:
[[Fitxategi:Kotel_masorti.JPG|thumb|250px|Zeremonia kontserbadore bat [[Erosten harresia]]n.]]
'''Judaismo kontserbadorea''' edo '''judaismo masorti''' egungo [[judaismo]]aren adar nagusienetariko bat da, [[judaismo erreformista]] eta [[judaismo ortodoxo]]rekin batera. Beste bien arteko batezbestekoa bilatzen ditu, [[Halakha]] eta [[masoret]]i atxikimendua bultzatzen du baina beti ikuspegi moderno batetik, [[demokrazia]] eta [[sionismo]]arena hain zuzen ere. XIX. mendearen erdialdeko [[Alemania]]n sortu zen eta jarraitzaile asko ditu [[Estatu Batu]]etan.
 
 
Masortí judaismoa edo kontserbadorea Alemanian sortu zen XIX. mendearen erdialdean, judaismo erreformistaren aurkako erreakzio gisa, eta azken horren eta judaismo ortodoxoaren arteko sintesi gisa kokatu zen. Bi horiekin batera, judaismo kontserbadorea judaismoaren hiru korronte erlijioso handienetako bat da. Judaismo kontserbadorea Estatu Batuetan instituzionalizatu zen. 1900 inguruan.
 
4 ⟶ 8 lerroa:
 
Judaismo Kontserbadorearen printzipioek honako hauek biltzen dituzte:
*"Halajari dedikatzea gure bizitzetarako gida gisa".
 
"Halajari dedikatzea gure bizitzetarako gida gisa".
 
* Fede juduaren printzipioen irakaskuntza ez-fundamentalista.
 
* Kultura modernoarekiko jarrera positiboa.
 
* Metodo tradizional-errabinikoak nahiz akademikoak eta kritikoak onartzea, judaismoaren erlijio-testuak aztertzeari dagokionez.
 
17. lerroa:
Terminoak gonbidatzen dituen nahasteak saihesteko, AEBetan dituen errabinoetako batzuk Ameriketako Estatu Batuek eta Kanadak Masortí terminoa erabiltzea proposatzen dute, mugimenduaren Israelgo eta munduko dibisioek hartu duten izena. Hebreeraz masortí hitzak tradizionala esan nahi du.
 
=== Printzipoak ===
[[Fitxategi:Kotel_masorti.JPG|thumb|250px|Zeremonia kontserbadore bat [[Erosten harresia]]n.]]Bere historiaren zati handi batean, Judaismo Kontserbadoreak Judaismoaren printzipioei buruzko azalpenak sistematikoki argitaratzea saihestu zuen, koalizio zabal bati eusteko ahalegin kontzienteen zati gisa.
 
1988an Judaismo Kontserbadorearen lidergoa Estatu Batuetan. AEBk printzipioen adierazpen bat argitaratu zuen, Emet Ve-Emunah: statement of Principles of Conservative Judaism izenekoa (Emet Ve-Ehunah: Judaismo Kontserbadorearen Printzipioen Adierazpena). Dokumentu hori lan-prozesu luze baten emaitza izan zen, mugimenduko hainbat sektore tartean sartu zituena, pertsona bakar baten iritzia ez, baizik eta komunitate osoaren adostasuna islatzen zuen dokumentu bat sortzeko ahaleginean.
24. lerroa:
EMET Ve-Emunah-k Jainkoarengan eta Toraren inspirazio jainkotiarrean sinestea baieztatzen du, aldi berean gai hauei buruzko interpretazio aniztasunaren legitimitatea baieztatuz. Ateismoaren, politeismoaren eta hirutasunaren ideiak erabat baztertzen dira, erlatibismoarekin, eskrituren hitzez hitzeko interpretazioarekin eta fundamentalismoarekin batera.
 
==== Jainkoa ====
Judaismo Kontserbadoreak monoteismoaren ideia baieztatzen du, bere kideek Jainkoaren izaerari buruzko sinesmen ezberdinak mantentzen dituzten arren, bat bereziki inposatu gabe. Sostengatzen diren perspektiben artean honako hauek daude:
 
36. lerroa:
Naturalismo erlijiosoaren ideiek, Mordejai Kaplanek adierazitako Judaismo Berreraikitzailearen korrontean islatuak, eragin handia izan zuten mugimendu kontserbadorean, berreraikuntza mugimendu independente batean eratu zen arte. Batzar Rabinikoaren Conservative Judaism (Winter 1999) argitalpenaren edizio berezi batean, editoreak adierazi zuen Kaplanen naturalismoa etorkizun kontserbadoretik desagertu zela.
 
==== Errebelazioa ====
Judaismo Kontserbadoreak errebelazioaren kontzeptuari buruzko ikuspegi desberdinak hartzeko aukera ematen die bere atxikitzaileei. Mugimenduko kide gehienek uko egiten diote Jainkoak Moisesi Sinai mendian Tora hitzezko edukia hitzez hitz diktatu ziola dioen ideia tradizionalari, baina Jainkoak profeta berantiarrak Tanaj ibaiaren gainerakoa idazteko inspiratu zituela dioen sinesmen tradizionalari eusten diote. Jainkoak Moises inspiratu zuelako usteak – Profeta berantiarrak bezala – Ere onarpen handia du mugimenduko kideen artean.
 
Judaismo Kontserbadoreak kritika biblikoaren postulatuak onartzen ditu, hipotesi dokumentarioa barne, hau da, Torá aurreko iturri ezberdinetatik idatzi zela dioen teoria. Mugimenduaren autoritate errabinikoek eta Torá-ri buruzko bere iruzkin ofizialak (Etz Hayim: a Torah Commentary) diote juduek analisi literario eta historiko modernoak erabili behar dituztela Biblia nola garatu zen ulertzeko.
 
==== Lege Judua ====
Judaismo Kontserbadoreak lege judua (Halajá) nahitaezko lotura ezartzen duen arau-esparru gisa ikusten du. Historia judua eta literatura errabinikoa kritika akademikoaren prismen bidez aztertuz, kontserbadorismoak dio halajak etengabe eboluzionatu zuela bizitza juduaren errealitateetara egokitzeko, eta bilakaera horrek bizitza modernoan jarraitu behar duela.
 
48. lerroa:
Halajari dagokionez, mugimenduaren dinamikak interpretazio guztiz kontrajarriak sortzen ditu kasu batzuetan, eta aukera guztiak dira baliozkoak mugimendurako. Dinamika horren emaitzen adibide argi eta berri bat bistakoak dira mugimenduak homosexualitateari buruz hartu berri dituen ebazpenetan.
 
=== Judaismoaren beste korronteei buruzko ikuspegiak ===
Judaismo Kontserbadoreak kontrastea egiten du beste korronteekin, batez ere bi arlotan:
 
==== Toraren errebelazioa ====
Toraren errebelazioaren ideiari dagokionez, Judaismo Kontserbadoreak onartzen du ortodoxiak ahozko errebelazio zuzenaren ideiari eusten diola, nahiz eta filosofo ortodoxo asko ez dauden ados karakterizazio horrekin (ikus Breuer, Berkovits, Soloveitchik, Kook edo Fox). Bestalde, Judaismo Kontserbadoreak uko egiten dio jarrera erreformistari, zeinaren arabera Torá jainkotasunez inspiratua baizik ez baitzen agertu. Jarrera kontserbadore nagusia ez dator bat aurrekoekin, hitzezkoa ez den errebelazio jainkotiarraren benetakotasuna baieztatzen baitu. Ikuspegi horren arabera, Ahozko Toraren inspirazioa Tora Idatzian dago, baina ez du nahitaez jatorri jainkotiarra.
 
==== Halajaren interpretazioa ====
Juduen lege-tradizioaren ondorioz, judaismoaren korronte modernoen arteko desberdintasunek juduen legearen eta tradizioaren garrantzia, interpretazioa eta aplikazioa barne hartzen dituzte. Judaismo Kontserbadoreak dio halajari buruz egiten duen lana dela Judaismoaren adierazpenik benetakoena, tradizioz egin izan den bezala. Kontserbadorismoak uste du bere ezkerreko mugimenduak, erreformismoa edo berreraikuntza kasu, oker zeudela halajaren autoritate tradizionala arbuiatzean. Era berean, uste du eskuin teologikoaren ordezkari ortodoxiak huts egin zuela Lege Juduaren garapen historikoa atzeratzean edo gelditzean: «Judaismo Kontserbadoreak uste du juduen testuen azterketa akademikoak adierazten duela Judutartasuna etengabeko bilakaeran aurkitu zela, Herri Juduaren beharrak egoera anitzetan konpontzeko, eta agintaritza halaxiko zentral batek jarrai dezakeela gaur egungo bilakaera halaxikoa. Culture. Jewish Usenet Newsgroup FAQ).
 
Mugimendu kontserbadoreak nahita erabiltzen ditu iturri historikoak, juduen tradizioan zer nolako aldaketak egin ziren, noiz eta nola gertatu ziren eta zein testuinguru historikotan.
 
==== Emakumea judaismo kontserbadorean ====
Komunitate guztiak modu berean moldatzen ez diren arren eta beren politiketan autonomia duten arren, oro har judaismo kontserbadorean emakumeak, ortodoxoak ez bezala, Toraren biribilkiak dauden pulpitura igo daiteke). Haien presentzia kontuan hartzen da miniana osatzeko orduan, hau da, gutxienez hamar pertsona erlijio-zerbitzu bat hasteko ezinbestekoak direnak. Emakumea ez da gizonarengandik bereizita sentitzen sinagogetan. Gainera, toraren eta talkaren irakasteko ahalmena du, talita gizon batek bezala erabil dezake eta, ondorioz, Tefilinen edo filakterien agindua bete eta garrantzitsuena rabina bezala kontsakratu daitekeela da.
 
Emakumea ez dago behartuta gizonak obligazioa duen mitzvot (aginduak) horiek betetzera, hala nola, tzitzitak (kardeno-hariak) eta tfilinak (filakteriak) erabiltzea, behin erabiltzen dituenean, bere gain hartzen du eguneroko erabileraren betebeharra, gizonak bezala.{{autoritate kontrola}}
 
== Kanpo estekak ==
{{erlijio zirriborroa}}
{{autoritate kontrola}}
 
[[Kategoria:Judaismoaren adarrak]]