817
edits
Atal bat gehitu
No edit summary |
(Atal bat gehitu) |
||
|
Monjeen dedikazioaren emaitza arte-mota bat izan zen: hasierako letra ederrak, ''kapitularrak'' edo ''bertsalak'' izenekoak, bertsoaren hasieran kokatuta zeudelako, eta ''iluminazio'' deituriko ilustrazio ñimiñoak.
== Kaligrafia modernoa ==
=== Berpizkundea ===
XV. mendetik aurrera inprenta leku guztietan zegoen zerbait bihurtu zela-eta, eskuizkribuen ekoizpena jaisten hasi zen. Hala ere, inprentaren gorakadak ez zuen kaligrafiaren amaiera ekarri.
Mendebaldeko kaligrafiaren berpizkundea XIX. mendearen amaieran hasi zen, [[William Morris|William Morrisen]] estetikak eta filosofiak eta Arts and Crafts mugimenduak eraginda. [[Edward Johnston]] kaligrafia modernoaren aitatzat hartzen da.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=The Legacy of Edward Johnston|url=http://www.ejf.org.uk/|aldizkaria=www.ejf.org.uk|sartze-data=2022-02-14}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=The Eric Gill Society: Edward Johnston (1872-1944)|data=2008-10-10|url=https://web.archive.org/web/20081010172820/http://www.ericgill.org.uk/associates/edward-johnston-1872-1944|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-02-14}}</ref> William Harrison Cowlishaw arkitektoaren eskuizkribuen kopia argitaratuak aztertu ondoren, William Lethaby ezagutu zuen 1898an, Arte eta Ofizioen Eskola Zentraleko zuzendaria, eta Britainiar Museoan eskuizkribuak aztertzea gomendatu zion.
Horrek Johnstonen interesa piztu zuen kaligrafiaren artean, aho zabaleko boligrafoa erabiliz. Southampton Row-eko (Londres) Central School-en kaligrafiako ikastaro bat hasi zuen [[1899|1899ko]] irailetik aurrera, eta bertan eragina izan zuen [[Eric Gill]] diseinatzaile tipografiko eta eskultorearengan. Frank Pick-ek agindu zion diseina zezala [[Londresko metroa|Londresko metro]]<nowiki/>rako letra-mota bat, eta gaur egun ere horixe erabiltzen da (moldaketa txiki batzuekin).<ref name=":0" />
Kaligrafiaren eta hizki modernoen artea inoren laguntzarik gabe berpizteko merezimendua eman zaio bere liburu eta irakaskuntzen bidez: gaiari buruzko bere eskuliburuak ''-Writing & Illuminating, & Lettering'' (1906)- eragin berezia izan zuen tipografo eta kaligrafo britainiarren belaunaldi batean, besteak beste, hauengan: Graily Hewitt, [[Stanley Morison]], Eric Gill, Alfred Fairbank eta Anna Simons. Johnstonek idazkera kaligrafiko biribila ere asmatu zuen: era soilean landua, luma zabal batekin idatzia, gaur egun Fundazio-eskua deitzen dena. Hasieran, Johnstonek angelu lauko arkatz bat erabiliz irakatsi zien ikasleei esku untziala, baina, gero, angelu inklinatuko arkatz bat erabiliz.<ref>Gilderdale 1999</ref> Lehenik, horri deitu zion "Fundazio esku", bere 1909ko argitalpenean (''Manuscript & Inscription Letters for Schools and Classes and for the Use of Craftsmen).''<ref>Baines & Dixon 2003: 81</ref>
=== Ondorengo garapenak ===
Graily Hewittek Arte eta Lanbideen Eskola Zentralean irakatsi zuen, eta Johnstonekin batera argitaratu zuen mendearen lehen erdian. Hewitt funtsezkoa izan zen kaligrafiaren berpizte oparoan, eta, era berean, diseinu tipografikoen ekoizpen oparoa izan zuen [[1915]] eta [[1943]] bitartean. Hewittek Eskribauen eta Irudiztatzaileen Elkartea (SSI) sortzen lagundu zuen [[1921|1921ean]]; munduko kaligrafia elkarterik garrantzitsuena izan liteke.
[[Fitxategi:Graily_Hewitt.JPG|ezkerrera|thumb|Kaligrafia adibide bat, Graily Hewittena.]]
Hewittek kritikoak<ref>Tresser 2006</ref> eta aldekoak<ref>Whitley 2000: 90</ref> izan zituen Cennino Cenniniren Erdi Aroko igeltsu-errezeten bere interpretazioari dagokionez.<ref>Herringham 1899</ref> Donald Jackson kaligrafo britainiarrak iragan mendeetako igeltsu-errezetak eskuratu ditu; horietako batzuk ez daude itzulita egun ingelesera.<ref>Jackson 1981: 81</ref> Graily Hewittek sortu zuen Felipe printzeari Edinburgoko duke titulua ematea iragartzen duen patentea, 1947ko azaroaren 19an, Isabel erreginarekin ezkondu baino egun bat lehenago.<ref>Hewitt 1944-1953</ref>
Johnstonen ikasle Anna Simons funtsezkoa izan zen Alemanian kaligrafiarekiko interesa pizteko, alemanera itzuli baitzuen 1910ean ''Writing and Illuminating, and Lettering''.<ref name=":1" /> [[Rudolf Larisch]] austriarrak sei letra-liburu argitaratu zituen, eta eragin handia izan zuen kaligrafo aleman hiztunengan. Larisch Vienako Arte Eskolako letra-irakaslea zen. Alemanez hitz egiten zuten herrialdeek utzi gabe zeukaten gotikoaren eskua inprimategian, eta gotikoak ere eragin handia izan zuen haien estiloetan.
Rudolf Koch Larischen lagun eta garaikidea zen (hura baino gazteagoa). Liburuen, diseinu tipografikoen eta irakaskuntzaren ondorioz, Koch XX. mendeko Europa iparraldeko eragin handieneko kaligrafoetako bat izan zen, eta, ondoren, AEBetakoa ere bai. Larisch eta Kochek asko irakatsi zieten Europako kaligrafo askori, bereziki [[Karlgeorg Hoefer|Karlgeorg Hoeferri]] eta [[Hermann Zapf|Hermann Zapfi]].<ref>Cinamon 2001; Kapr 1991</ref>
Gaur egungo ordenagailuek gehien erabiltzen dituzten letra-mota garaikideek (izan testu-prozesatzaileetan, adibidez, [[Microsoft Word]], Apple Pages, nahiz diseinu profesionaleko software-paketeetan, Adobe InDesign, esaterako) zor izugarria daukate iraganarekin eta gaur egungo letra-mota profesionalen diseinatzaile zenbaitekin.<ref>Mediaville, Claude (1996). ''Calligraphy: From Calligraphy to Abstract Painting''. Belgika: Scirpus-Publications. <small><nowiki>ISBN 978-90-803325-1-5</nowiki></small>.</ref><ref>Zapf, H. (2007). ''Alphabet Stories: A Chronicle of technical developments''. Rochester, NY: Cary Graphic Arts Press. <small><nowiki>ISBN 978-1-933360-22-5</nowiki></small>.</ref><ref>Henning, W.E. (2002). Melzer, P., arg. ''An Elegant Hand: The Golden Age of American Penmanship and Calligraphy''. New Castle, Delaware: Oak Knoll Press. <small><nowiki>ISBN 978-1-58456-067-8</nowiki></small>.</ref>
[[Unicode|Unicodek]] kaligrafiarako erabil daitezkeen "Script" eta "Faktur" alfabeto latindarrak eskaintzen ditu.
== Erreferentziak ==
| |||