Historia unibertsala: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Etiketak: 2017 wikitestu editorearekin Disambiguation links
343. lerroa:
Bigarren Mundu Gerran [[arma nuklear]]rak garatu zirenean, eta ondoren ugaldu zirenean, bi superpotentzien arteko [[gerra nuklear]]raren arriskupean egon zen gizadi osoa, gertakari askok erakutsi zuten bezala, horien artean [[Kubako Krisialdia|Kubako misilen krisia]] 1962ko urrian. Gerra hau ez zen oso praktikoa, eta superpotentziek [[zeharkako gerra]]k hasi zituzten arma nuklearrik gabeko Hirugarren Munduko herrialdeetan, [[Koreako Gerra]] eta [[Vietnamgo Gerra]] izan ziren bezala. Txinan, [[Mao Zedong]]ek industrializazio eta kolektibizazio erreformak aplikatu zituen [[Aurrerako Jauzi Handia|Adelante salto handiaren]] zati gisa (1958-1962), eta horrek hamarnaka milioi pertsona [[Txinako Gosete Handia|gosez hiltzea eragin zuen]] (1959-1961). [[Gosete]]ak, hala ere, ohikoak izan ziren Hirugarren Munduan, [[1983-1985eko Etiopiako gosetea]] edo [[Nigeriako Gerra Zibila]]ren baitan [[Biafra]]n gertatutakoak kasu.
 
1960 eta 1970ko hamarkadetan bitartean, Gerra Hotzeko [[Espazioko lasterketa|Espazio Lasterketaren]] barruan, [[satelite artifizial]]en eta zunden jaurtiketak izan ziren. ''[[Sputnik]]'' satelitea aireratu zuen SESBek, eta AEBk hamabi astronauta [[Ilargia]]n lurreratu eta onik itzuli ziren Lurrera, [[Apollo programa]]ren baitan. Lehen zundak iritsi ziren [[Marte]] eta [[Artizar]]rera, eta [[Voyager programa]]ren bidez [[Eguzki-sistema]]tik kanpora bidali ziren lehen objektuak jaurti ziren. Gerra Hotzaren prestaketek, hirugarren mundu-gerra bat eragozteko edo borrokatzeko, teknologietan egindako aurrerapenak bizkortu zituzten, Bigarren Mundu Gerra baino lehen kontzeptualizatu baziren ere, gerra horren eskakizunetarako ezarri baitziren, hala nola [[erreakzio-hegazkin]]etarako, [[kohete]]etarako eta [[ordenagailu]]etarako. Bigarren Mundu Gerraren ondorengo hamarkadetan, aurrerapen horien ondorioz, [[hegazkin]]etako bidaiak ugaritu ziren, aplikazio kontaezineko satelite artifizialak erabili zituzten, [[Posizionamendu Sistema Globala]] (GPS) eta [[Internet]] barne. Asmakizun hauek pertsonen, ideien eta informazioaren zirkulazioa irauli dute, [[Informazioaren Aroa]] deitzen den eremuan sartuz. Bestetik, [[Plastiko|plastikoan]] eta [[Petrolio|petrolioan]] oinarritutako ekonomia garatu zen, kotxeen erabilera orokortu zen, eta horrek arazo ugari ekarri zituen baliabideen aldetik. [[1973ko petrolioaren krisia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milestones: 1969–1976 - Office of the Historian|url=https://history.state.gov/milestones/1969-1976/oil-embargo|aldizkaria=history.state.gov|sartze-data=2022-01-26}}</ref>, edo [[Golkoko Gerra|Golkoko gerra]] baliabide eskas horren inguruan garatutako gertakariak dira.
 
Gerra Hotza modu baketsuan amaitu zen 1991n, [[Picnic Paneuroparra]]ren ondoren, [[Altzairuzko Teloia]]ren eta [[Berlingo Harresia]]ren erorketaren ondoren, eta [[Ekialdeko Blokea]]ren eta [[Varsoviako Ituna]]ren kolapsoaren ondoren. [[Sobietar Batasunaren desegitea|Sobietar Batasuna desegin]] zen, neurri batean Estatu Batuekin eta [[Mendebaldeko Europa]]rekin ekonomikoki lehiatzeko gai ez zelako. Hala ere, Estatu Batuak ere eragin geopolitikoaren galeraren zantzuak erakusten hasi ziren, nahiz eta [[sektore pribatu]]ak, [[sektore publiko]]aren aldarrikapenek orain gutxiago inhibituak, onura pribatua gero eta gehiago bilatzen zuen, ondasun publikoaren kaltetan.