|
==Erdi Aroa==
===Erromanikoa===
<!------
{{sakontzeko|Arkitektura erromaniko}}
"[[Erromaniko]]" hitzak XIX. mendean du jatorria, X. eta XII. mendeen artean Europan eraikitako [[Erdi Aro]]ko elizak deskribatzeko sortu zenean, arku zorrotzak, ostikoak eta beste elementu gotiko batzuk sortu aurretik. XIX. mendeko kritikoentzat, erromanikoak [[hargin]]en arkitektura islatzen zuen, argiantzinako etaerromatarren garbikapitelak miresten baitzituzteneta [[kanoi-ganga]]k astunakmiresten eta antzinako erromatarren kapitel zizelkatu korapilatsuak,baitzituzten baina haien arkitektura bera eratorritzat eta endekatutzat jotzen zen, haien eredu klasikoen sofistikaziorik gabe.
KatedralEliza erromanikoak gotikoetatik eta bizantziarretatik nahiko erraz bereiz daitezke, pilarearkitektura etaguztian zutabeerabiltzen lodien,baititu [[erdi-puntuko arkuen eta zorroztasunaren erabilera zabalagatik bereizten baitira. Hemenarku]]ak, erdi-puntuko arkuteriaren aukerak, bai egiturari dagokionez, bai espazioari dagokionez, berriro ere ahalikhorma eta gehien[[zutabe]] ustiatu ziren. Gotiko berantiarreko ojiba-arkuak ez bezalalodiak, erdi-puntuko arku erromanikoak pilare eta zutabe trinkoen euskarria behar zuen[[hormabular]]rak. Bizantziar elizekin alderatuta, erromanikoek apaindura konplexurik ez izateko joera dute, bai kanpoaldean, bai barnealdean. Horren adibide da Périgueuxeko[[Périgueuxko katedrala ]] (Périgueux, Frantzia), XII. mendearen hasieran eraikia eta Veneziako [[San MarkosMarko Basilikarenbasilika]]ren ereduaren gainean diseinatua, baina mosaikorik[[mosaiko]]rik gabe, barnealdea oso soila eta minimalista utziz. ----->▼XXI. mendeko akademikoek joera gutxiago dute garai horretako arkitektura iraganeko lorpenen erreprodukzioan "porrot" gisa ulertzeko, eta askoz ere errazagoa da forma esperimentalen ugaritasuna onartzea, sormen-asmakizun berrien sail gisa. Une horretan, ordea, ikerketak zalantzan jarri du erromanikoaren balioa termino estilistiko gisa. Gainazalean, zirkuluerdiko arkuen eta harri lodiko harlangaitz-hormen hiztegi komuna partekatzen duten eraikinetarako izendapen egokia ematen du, eta IX. mendeko antzinate klasikoaren berpizkunde karolingiarraren eta XII. mendeko bigarren erdialdearen ondorengo arkitektura gotikoaren bilakaera azkarraren artean agertzen dira. Hala ere, arazo bat da terminoak eskualde-aldaketa ugari hartzen dituela, batzuk Erromarekin beste batzuk baino lotura estuagoekin. Era berean, arkitektura erromanikoaren eta aurrekoen eta hurbileko jarraitzaileen arteko bereizketa ez dago batere argi. Ebidentzia gutxi dago Erdi Aroko ikusleak kezkatuta zeudela gaur egun ikusten ditugun bereizketa estilistikoengatik, eta, ondorioz, Erdi Aroko arkitekturaren bilakaera motela zaila da kategoria kronologiko argietan bereiztea. Hala ere, erromanikoak hitz erabilgarria izaten jarraitzen du, bere mugak gorabehera, iragan klasikoarekin nolabaiteko jarraitutasuna izan zuen eraikuntza jarduera biziko aldi bat islatzen duelako, baina forma zaharrak modu berri eta bereizgarri batean libreki berrinterpretatu zituen. [3]
▲Katedral erromanikoak gotikoetatik eta bizantziarretatik nahiko erraz bereiz daitezke, pilare eta zutabe lodien, erdi-puntuko arkuen eta zorroztasunaren erabilera zabalagatik bereizten baitira. Hemen, erdi-puntuko arkuteriaren aukerak, bai egiturari dagokionez, bai espazioari dagokionez, berriro ere ahalik eta gehien ustiatu ziren. Gotiko berantiarreko ojiba-arkuak ez bezala, erdi-puntuko arku erromanikoak pilare eta zutabe trinkoen euskarria behar zuen. Bizantziar elizekin alderatuta, erromanikoek apaindura konplexurik ez izateko joera dute, bai kanpoaldean, bai barnealdean. Horren adibide da Périgueuxeko katedrala (Périgueux, Frantzia), XII. mendearen hasieran eraikia eta Veneziako San Markos Basilikaren ereduaren gainean diseinatua, baina mosaikorik gabe, barnealdea oso soila eta minimalista utziz.----->
<gallery mode="packed" heights="150">
|
