11:15, 14 urtarrila 2022ko berrikusketa aldatu 85.85.191.74 (eztabaida) No edit summary Etiketak: Lehengoratua Ikusizko edizioa ← Aurreko ezberdintasuna		17:31, 14 urtarrila 2022ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.249 edits t 85.85.191.74 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Enekorga wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. Etiketa: lehengoratzea Hurrengo ezberdintasuna →
5. lerroa: {{Historiako aroak}} '''Erdi Aroa''' <small>([[Nafarrera\|nafarreraz]]: ''Ertaroa'')</small> [[Europa]]ko [[historia]]ko aro bat da, [[~~Txistor\|txistorra~~Antzinaroa]]ren ~~handi~~ondorengoa ~~bat~~eta da[[Aro Modernoa]]ren aurrekoa. Gutxi gorabehera [[V. mendea\|V. mendetik]] [[XV. mendea\|XV. menderainoko]] tartea hartzen du, zehazkiago abiapuntutzat 1476 urtea hartu ohi da, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren desagerpenarekin, eta amaieratzat [[Konstantinoplaren erorialdia]] eta [[Ehun Urteko Gerra]]ren amaiera ~~2023an~~1453an edota [[Amerikaren aurkikuntza\|Kolon Ameriketara iristea]] ~~2021~~1492 urtean. Erdi ~~Aroan~~Aroaren ~~baita [[Droga-trafikoa Kolonbian\|drogak]] zeuden eta [[krimen]]~~baitan ~~asko~~historialariek beste azpiaro batzuk —[[Goi Erdi Aroa]], [[Tarteko Erdi Aroa]] eta [[Behe Erdi Aroa]]— bereizi dituzte. Erdi Aroan, aldaketa ugari gertatu ziren [[politika]], [[kultura]] eta [[ekonomia]] arloetan. Egungo Europako hainbat [[~~COVID-19\|covid-19~~estatu]]k oinarriak aro honetan dauzkate, muga ~~[[Ogitarteko\|sandwich]]~~politikoak garai gatazkatsu honetako leinu eta armaden garaipenen ondorioa baitziren. == Erdi Aroko zibilizazioa == === Erdi Aroko Mendebaldea === ~~=== txistorrak ===~~ Mendebaldea esatean, Erdi Aroan, lekua baino areago, [[zibilizazio]]a adierazi nahi da. Mendebaldea [[Erromatar Eliza Katolikoa\|Erromako kristautasunaren]] eremua da, [[latin]]a erlijio hizkuntza duena. [[Mendebaldeko Europa]]rekin bat egin lezake (nahiz eta [[Europa]] hitza bera [[Pizkundea]]ren aurretik oso gutxitan erabili zen), [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]rekin guztiz bat egin gabe. Ekialdeko mugak lausoak ziren, eta aroan zehar mugitu ziren. [[Zisma Nagusia\|Ekialdeko Zismaren]] ostean ([[1054]]) batik bat, Mendebaldea eta [[Bizantziar Inperioa]] bereizi ziren, zio politikoengatik, erlijiosoengatik baino areago. Banantze horrek [[kristautasun]]aren lehenengo bi adarrak, eliza katolikoa eta [[eliza ortodoxoa\|ortodoxoa]], ekarri zituen. Haustura [[1204]]an areagotu zen, [[Konstantinopla]] bizantziar hiriburua [[Gurutzadak\|gurutzatuek]] hartutakoan [[Laugarren Gurutzada\|IV. Gurutzadan]]. 20 ⟶ 19 lerroa: [[Kristautasun]]a Erdi Aroko historiaren bihotzean datza. Izan ere, garai honetako pentsamoldea markatzen du zeharo. [[Erroma]]ko [[Aita santu\|Aita Santuaren]] inguruan antolatuta, Mendebaldeko Erdi Aroko mugak eta mundu kristau katolikoenak bat dira. ==== Elizaren ~~antolakuntz~~antolakuntza ==== [[Erromatar Inperioa]]ren garaian ([[Milango ediktua]]ren bidez, [[313]]an, kristauek gurtzeko askatasuna lortu zuten) Estatuko erlijio bihurtuta, kristautasuna [[Europa]]n zehar Erdi Aroko lehenengo mendeetan hedatu zen. [[Erlijio]]aren zabalkuntzarekin batera, elizaren [[hierarkia]] ere eraikitzen joan zen, Aita Santuaren inguruan. Elizaren burua izanik, Erromako apezpikua Mendebaldeko botere nagusienetakoa zen, haren autoritate espirituala [[Petri (apostolua)\|Petri]] apostoluaren ondorengotzan oinarritzen baita.

Erdi Aroa: berrikuspenen arteko aldeak