Diru sarrera: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Ekonomia eta ekintzailetza}}
{{argitzeko|ekonomiari|Irabazi (argipena)}}
[[Mikroekonomia|Mikroekonomian]], '''irabazia''', '''irabazkina''' edo '''diru-sarrera''' erakunde batek epe jakin batean lortzen duen [[kontsumo]] edo [[aurrezki]]-aukera da. Normalean, [[Diru|dirutan]] adierazten da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Figura 4.5 Distribución de la carga del impuesto general sobre las ventas como una proporción de gastos de consumo por decil de ingresos|url=http://dx.doi.org/10.1787/888933545747|aldizkaria=dx.doi.org|sartze-data=2021-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gráfica 4.13. Tipos impositivos medios del impuesto individual sobre la renta por tramos de ingresos (En la relación con la mediana nacional de las rentas del trabajo)|url=http://dx.doi.org/10.1787/888932340758|aldizkaria=dx.doi.org|sartze-data=2021-12-09}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Elaine|abizena=Levine Leiter|izenburua=La Crisis del Estado del Bienestar. Varios autores|data=2013-01-22|url=http://dx.doi.org/10.22201/iiec.20078951e.1989.77.35320|aldizkaria=Problemas del Desarrollo. Revista Latinoamericana de Economía|alea=77|zenbakia=20|issn=2007-8951|doi=10.22201/iiec.20078951e.1989.77.35320|sartze-data=2021-12-09}}</ref>
[[Etxebizitza]] eta gizabanakoentzat, diru-sarrerak aldi jakin batean jasotako edozein [[soldata]], onura, [[Interes|interesen]] ordainketa, [[Alokairu|alokairua]] edo bestelako diru-sarrera dira ([[diru-sarrera gordina]] ere esaten zaie). Hortik abiatuta, [[Diru-sarrera garbi|diru-sarrera garbien]] kontzeptua azaltzen da, diru-sarrera gordinei [[Zerga|zergak]] eta bestelako kenkariak (adibidez, [[Pentsio|pentsioetarako]] nahitaezko kontribuzioak) kenduz lortzen dena. Oro har, diru-sarrera garbiak [[Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga|errentaren gaineko zergaren]] zenbatekoa kalkulatzeko oinarria dira.
[[Ekonomia publikoa|Ekonomia publikoaren]] esparruan, kontzeptuak diru-kontsumoa ere barne hartzen du, eta hori erabiliko da guztizko sarreraren ordezko gisa.
[[Enpresa|Enpresen]] kasuan, diru-sarrera gordinak saldutako ondasunen prezioa dira. Era berean, diru-sarrera garbiak honako kalkulua eginez lortzen dira:
Diru-sarrera garbiak = Diru-sarrera gordinak – (saldutako ondasunen kostua + [[Gastu|gastuak]] + [[Balio-galtze|balio-galerak]] + interesak + zergak).<ref name=":0" />
== Definizio ekonomikoak ==
Ekonomian, pertsona batek edo [[nazio]] batek metatutako itzulkina da "diru-sarrera faktoriala", "[[Ekoizpen-faktore|ekoizpen-faktoreetatik]]" eratortzen dena eta [[Errenta (finantzak)|errenta]], lanak sortutako soldatak, kapitalaren interesa eta enpresa ekintzaileen irabaziak barne hartzen dituena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Diana Milena|abizena=Carmona Muñoz|izenburua=Evaluación de los factores de riesgo en los activos de renta variable que conforman el índice S&P MILA 40: aplicación del modelo de tres factores de Fama y French en el periodo 2009-2013|orrialdeak=301–317|abizena2=Vera Leyton|izena2=Marcos|data=2017|url=http://dx.doi.org/10.14718/revfinanzpolitecon.2017.9.2.5|aldizkaria=Revista Finanzas y Política Económica|issn=2248-6046|doi=10.14718/revfinanzpolitecon.2017.9.2.5|sartze-data=2021-12-09}}</ref>
[[Kontsumitzaileen teoria|Kontsumitzaileen teorian]], diru-sarrera "[[aurrekontu-murrizketa]]” izendatzeko erabiltzen den beste termino bat da; hau da, hainbat ondasunen kopuruan eta prezioan gastatu behar den zenbatekoa. Hurrengoa da horretarako oinarrizko ekuazioa, non ''x'' eta ''y'' ondasunen kopurua diren eta ''Px'' eta ''Py'' ondasun horien prezioa:
[[Fitxategi:Supply-and-demand.svg|thumb|Eskari eta eskaintzaren legea adierazten duen grafika.]]
<math>Y =x\times P_x+y\times P_y</math>
Ekuazio honek bi gauza adierazten ditu. Alde batetik, ''x'' ondasunaren unitate bat gehiago erosteak Y ondasunaren <math>{Px \over Py}</math> unitate gutxiago erostea suposatuko du. Beste alde batetik, ''x'' ondasunaren prezioa jeisten bada ''y'' ondasunaren kopuru eta prezio finkoekiko, prezioa jaistea erlatiboa dela ikusten da. Izan ere, [[Eskaintza eta eskaria|eskari eta eskaintzaren lege]] orokorrak dioenez, ''X'' ondasunetik eskatutako kopurua handiagoa izango da prezioa txikiagoa den heinean. Ekuazio hau bi ondasun baino gehiagorekin erabili ahal izateko prestatua dago.
Ekuazioa periodo bat baino gehiagorako erabiltzerakoan, diru-sarrera orokorren hazkundea edo murrizketa ekar ditzake. Adibidez, gerta daiteke banako batek errentagarriagoak diren erabakiak hartuz diru-sarrera kopuru handiago bat lortzea, edo alderantziz.
== Diru-sarreren hazkundea ==
[[Errenta per-capitaren|Per-capita errentaren]] zenbatekoa era orokorrean hazi da herrialde guztietan. Diru-sarrera handiagoak izatearen arrazoien artean hezkuntza-maila hobetzea, [[Globalizazio|globalizazioa]], egoera politiko onuragarria, askatasun ekonomikoa eta bakea daude.<ref>{{Erreferentzia|izena=P. Ravi|abizena=Shankar|izenburua=Gapminder: Understanding Health through Interactive Statistics|data=2015-06-10|url=http://dx.doi.org/10.5959/eimj.v7i2.342|aldizkaria=Education in Medicine Journal|alea=2|zenbakia=7|issn=2180-1932|doi=10.5959/eimj.v7i2.342|sartze-data=2021-12-09}}</ref> Beraz, garapen handiagoa duten herrialdeetan handiagoak izaten dira diru-sarrerak'''.'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lista de los Objetivos de Desarrollo del Milenio y de las metas e indicadores del Objetivo 8|argitaletxea=UN|orrialdeak=9–10|data=2013-12-31|url=http://dx.doi.org/10.18356/8beccfc6-es|aldizkaria=Grupo de Tareas Sobre el Desfase en el Logro de los Objetivos de Desarrollo del Milenio Informe de 2013|sartze-data=2021-12-09}}</ref>
== Diru-sarreretan ezberdintasunak ==
Diru-sarreren ezberdintasunak diru-sarrera hauek modu desorekatu batean banatuak egoteari egiten dio erreferentzia. Desoreka hauek hainbat neurriren bitartez neur daitezke, baina, erabilienak [[Giniren koefiziente|Gini indizea]] eta [[Lorenzen kurba|Lorenz-en kurba]] dira.
Honekin erlazionaturik, hainbat ekonomialariren ustez, ezinbestekoa da diru-sarreren arteko ezberdintasunak egotea ekonomiaren funtzionamendurako; dena den, desoreka handiegi batek bidezkoa eta errentagarria ez den egoera sozioekonomiko batera eramango du ekonomia.<ref name=":0" /> Honakoa saihesteko, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] [[Garapen Jasangarrirako 10. helburua: desberdintasunak murriztea|Garapen Jasangarrirako 10. Helburua]]-n lan egiten du. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lista de los Objetivos de Desarrollo del Milenio y de las metas e indicadores del Objetivo 8|argitaletxea=UN|orrialdeak=9–10|data=2013-12-31|url=http://dx.doi.org/10.18356/8beccfc6-es|aldizkaria=Grupo de Tareas Sobre el Desfase en el Logro de los Objetivos de Desarrollo del Milenio Informe de 2013|sartze-data=2021-12-09}}</ref>
== Kontabilitatea ==
[[Nazioarteko kontabilitate arauen batzordea|Nazioarteko kontabilitate arauen batzordeak]], honako definizioa ematen die diru-sarrerei: "Diru-sarrerak [[Kontabilitate|kontabilitatean]] emandako mozkin ekonomikoen hazkundea dira. Haien artean kapital gehikuntzak eragiten dituzten aktiboen sarrera edo hobekuntzak, [[Pasibo|pasiboen]] murrizketak edo [[Kapital sozial (enpresa)|kapitalaren]] partaideen ekarpenak daude".
[[John Hicks]]-en definizioen arabera, diru-sarrera "denboraldi batean gehienez ere gastatu daitekeen zenbatekoa da, etorkizuneko diru-sarreren kapitalaren balioa (dirutan) bere horretan jarraitzea espero bada".<ref>{{Erreferentzia|izena=Manuel|abizena=Carmona García|izenburua=El objeto en el marco de la vida|orrialdeak=186|data=2017-11-20|url=http://dx.doi.org/10.20868/cn.2017.3607|aldizkaria=Cuaderno de Notas|alea=18|issn=1138-1590|doi=10.20868/cn.2017.3607|sartze-data=2021-12-09}}</ref>
== Terminologiaren historia ==
Hasieran, John Hicks-ek “I” hizkia erabili zuen diru-sarrerei erreferentzia egiteko. Ondoren, 1937.urtean, hainbat froga egin eta gero, [[John Maynard Keynes|Keynes]]-ek “Y” erabiltzea erabaki zuen. Terminologia horrek gaur egunera arte dirau.
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
| |||