Pagus: berrikuspenen arteko aldeak

'''''Pagus''''' bat (''pagi'' plurala) administrazio-termino erromatar bat zen, eta tribu-lurralde bateko landa-azpizatiketa bat izendatzen zuen. Etxaldeak, herrixkak (''vici'') eta herri gotortuak (''[[Oppidum|oppida]]'') hartzen zituen. Goi Erdi Aroko termino geografikoa ere izan zen.<ref>{{CiteGalsterer, aldizkari|Hartmut (2006), “Pagus”, hemen: Hubert Cancik eta Helmuth Schneider: Brill’s New Pauly, Antiquity volumes. Bonn. <<nowiki>http://dx.doi=.org/10.1163/1574-9347_bnp_e903730|author=Galsterer|first=Hartmut|title=Pagus}}</nowiki>></ref> <ref>{{Erreferentziaerreferentzia|isbnizena=978-1-4443-3838-6|doi=10.1002/9781444338386Alfred M.wbeah06236|authorabizena=Hirt|firsturtea=Alfred M.2012|titleizenburua=Pagus|publisherhizkuntza=Willey-Blackwellen|workentziklopedia=The Encyclopedia of Ancient History}}</ref> Dioklezianoren erregealditik (k. a. 284-305) aurrera, ''pagusapagus-a'' [[Erromatar Inperioko probintziak|probintzia]] bateko administrazio-unitate txikiena zen. Unitate geografiko horiek [[Merovingiar leinua|Merovingiar]] eta Carolingiar garaian lurraldeak zatitzeko eta antolatzeko erabili ziren, esanahi politiko edo administratiborik gabe.

Pagus [[latindar]] hitza da, [[indoeuropar]] pāg- erro batetik eratorria, zeina "lotu" esan nahi duen aditza baita. eta hitzez hitz honela adieraz daiteke: "lurrean metatutako muga".<ref>Watkins, Calvert (1992). "Indo-European Roots". pag-. ''The American Heritage Dictionary of the English Language'' (Third3. ed.). Boston: Houghton Mifflin Company.</ref>

Hipotesi berriagoek aditzera eman zutenez, ''pagus'' hitza, ''πέγθοpége'' (herriko putzu) edo ''πάγος-orr,'' "(mendiko gotorlekua") hitzaren mailegua grekoa da. William Smithek horren aurka egin zuen, ez putzua, ez mendi-gotorlekua, ez baitira ageri ''pagus'' hitzaren esanahian.<ref name="smith_pagus">Smith, William; Wayte, William; eta Marindin, George Eden (1891). "Pagus". ''A Dictionary of Greek and Roman Antiquities''. Volume 2 li. (Third3. ed.). London: John Murray. pp309–311. 309–311orr.</ref>

[[Latin klasiko|Latin klasikoan]], ''pagus,'' eremu administratibo edo erakunde etniko edo politiko zabalgo baten barruan zegoen barruti edo komunitate bat izendatzeko erabiltzen zen; [[Julio Zesar|Julius Zesar]], adibidez, [[Helvetii]] zeltei buruz hitz egiten duenean, pagi-ak aipatzen ditu.<ref>''[[Oxford Latin Dictionary]]'' (Oxford: Clarendon Press 1982, 19851985en printinginprimatua), entry on ''pagus sarrera'', p1.283. 1283orrian.</ref><ref>''[[Commentarii de Bello Gallico]]'' 1.12.4: ''nam omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa est'' ("forHelvetien thehirien Helvetianmultzoa nation aslau apagi-etan wholebanaduta wasdago"). dividedKasu intohorretan, four [[Canton (country subdivision)|cantons]]"). ''Paguspagus'' in this"leinu" senseesanahia isdu; sometimes translated "tribekantoi"; thehitza choiceerabili ofizan "canton"da maytestu behori influenceditzultzeko, bybaina laterhori, usagegeroago ofegon thezen worderabileren ineraginaren regardondorio toizan [[Helvetia]]daiteke.</ref>

Peter Brown, kristautasunaren historialariak, adierazi du bere jatorrizko ''paganus'' hitzaren adieran, plebeio bat zen, boteretik kanpo geratzen zen herritar bat, eta beraz, garrantzi txikikotzat jotzen zena. Zentro administratibotik urrun, gotzain baten egoitza zena, hiri harresitu bat izan edo, besterik gabe, herrixka gotortu bat izan. Lurralde periferikoetako biztanlea haiek, beren ohitura zaharrei atxiki zitzaien, eta horren ondorioz, denboraren poderioz, mendebalde erromatartua kristauan, hitz hori modu gutxiesgarrian erabiliko zen, euren antzinako sinemenei uko egin ez zietelako.<ref>[[Peter Brown, "Pagan" hitzaren sarrera. G.W. Bowersock, (historian)|Peter Brown]], entryand onOleg "Pagan,"Grabar (1999): ''Late Antiquity: A Guide to the Postclassical World'', edited by [[G.W. Bowersock]], Peter Brown, and [[Oleg Grabar]] (Harvard University Press,. 1999), p625 or. 625 [https://books.google.com/books?id=c788wWR_bLwC&pg=PA625&dq=pagus+paganus&lr=&as_drrb_is=q&as_minm_is=0&as_miny_is=&as_maxm_is=0&as_maxy_is=&num=100&as_brr=3&as_pt=ALLTYPES online]: "TheKristau adoptionlatindarrek ofpoliteistentzat ''paganus''paganusa bytermino Latingutxiesgarri Christianseta asmerkatzaile angisa all-embracing,hartzea pejorativeezusteko termgaraipena forda, polytheistseta representsbereziki aniraunkorra, unforeseenerlijio-talde andbatentzat. singularly long-lastingAzken victoryfinean, within a religious grouppagus, ofargot alatindarreko wordhitz ofbat Latin slang originallyzen, devoidjatorriz ofesanahi religiouserlijiosorik meaninggabea. TheMendebaldeko evolutionlatinitatean occurredbaino onlyez inzen theizan Latinbilakaera westhori, andeliza inlatinoarekin connectionlotuta withdago thegertaera. LatinBeste church.leku Elsewherebatzuetan, '"Hellene'" oredo 'gentile'"jentil" (''ethnikos'') remainederabiltzen thejarraitu wordzen for"pagano" 'pagan'hitzaren ordez; andeta ''paganos''pagano continuedhitza asbera, atermino purelyerabat secularsekular termizaten jarraitu zuen, withjende overtonesarrunta ofedo thebeheko inferiorklasekoentzat and theerabiltzen commonplacezena."</ref>

== Erromatarren osteko ''pagusapagus-a'' ==

Pagus kontzeptua Mendebaldeko Inperioaren kolapsoaren ondoren bizirik iraun zuen. VIII. eta IX. mendeetako [[Frankoen Erresuma|erresuma]] frankoetan, ordea, pagus-ak tokiko izen geografiko gisa balio izan zuen, eta ez administrazio-unitate gisa. Sarritan, dokumentuetan, herri bera pagus ezberdinen barruan kokatzen zen, are gehiago, zenbaitetan, atribuzio bikoitz hori dokumentu berdinean egiten zen. Historialariek uste izan dute, [[Inperio Karolingioa|Karolingiar Inperioko]] ''pagusa'' konde baten menpeko lurraldea zela, baina iturri karolingiarrak ez dute inoiz aipatzen ''pagus'' jakin bateko konderik. X. mendetik aurrera, "konderriko" edo ''comitatus''-ean, batzuetan, esplizituki alderatzen da pagusekin''pagi''-ekin. Horrek esan nahi du ez zutela kontzeptu berdina adierazten. ''Comitatien'', sarritan kodearen zentrua zen herri bat zegoen. Herriek, aldiz, ez zuten esanahi politiko berezirik eta ez ziren erabili ''pagi''-en zentro gisa.

<references />