Newtonen legeak: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
|||
35. lerroa:
== Newtonen bigarren legea edo Indarraren legea ==
Newtonen bigarren legea formulatzeko era asko daude, objektu batean eragiten duten
{{esaera2|Objektu baten [[momentu lineal]]aren aldakuntza, gorputz horretan eragiten duten indarren erresultantearen proportzionala da, eta aldakuntza horrek indar erresultantearen noranzkoa izango du.|<ref group="oh">Lex II: Mutationem motus proportionalem esse vi motrici impressae, et fieri secundum lineam rectam qua vis illa imprimitur.</ref>}}
42. lerroa:
Lege hori indarraren kontzeptua kuantifikatzeaz arduratzen da. Gorputz batek jasaten duen azelerazioa, gorputz horren gain eragindako indar garbiarekiko proportzionala izango da. Proportzionaltasun konstantea gorputzaren masa da. Indarra, mugimendu aldaketaren indarraren, aplikatutako indarraren eta gorputz baten abiadura aldaketaren arteko proportzionaltasunaren eragina dela esan daiteke. Matematikoki honela adierazten da:
=== <math display="block">\boldsymbol F = \frac {\text{d}\boldsymbol p} {\text{d}t},</math>Masa konstantea bada ===
Gorputzaren masa konstantea bada, dinamikaren hurrengo ekuazioa aplikatu daiteke. Non ''m'' gorputzaren masa konstantea izan behar den.
58 ⟶ 56 lerroa:
* Osagai intrintsekoak: higidura ez bada zuzena azelerazio bat dagoelako izango da, beraz, indar normal bat ere egongo da ibilbidearekiko norabide perpendikularrean. Abiaduraren norabidean azelerazio bat badago, abiaduraren modulua aldatuko da.
* Indarra eta azelerazioa bektore paraleloak dira, horrek ez du esan nahi abiadura bektorea indarrarekiko paraleloa denik. Ibilbidea ez da zertan aplikatutako indarrarekiko tangentea izan.
* Ekuazio hori gorputz guztientzat bete behar da. Gorputz bat baino gehiago eta horien gain aplikatutako indar ezberdinak aztertzen direnean, gorputz bakoitzari eragiten
=== Masa konstantea ez bada ===
65 ⟶ 63 lerroa:
<math>p= m \cdot\ v (1)</math>
non <math>m</math> partikularen [[masa inertzial]]a eta <math>\boldsymbol v</math>
Newtonek bere legea orokortu egin zuen:
71 ⟶ 69 lerroa:
<math>F=\frac{d( m \cdot\ v )}{dt}</math>
Lege hori [[indar]] kontzeptuaren definizio operazionala da, [[azelerazio]]a bakarrik neur baitaiteke zuzenean. Era errazago batean eta mekanika newtondarretik irten gabe hurrengo hau esan daiteke:{{esaera2|Gorputz baten gain eragiten duen indarra, objektuaren masaren eta azelerazioaren arteko biderkadurarekiko zuzenki proportzionala da.}}
<math display="block">\boldsymbol F = m \boldsymbol a \qquad (\mbox{2a})</math>Bigarren formulazio honek inplizituki definizio bat darama (1) zeinaren arabera momentu lineala masa eta abiaduraren arteko biderkadura den. Baldintza hori ez denez betetzen Einsteinek garaturiko erlatibitate bereziaren teorian, indarraren adierazpenak azelerazioaren funtzioan ikuspegi desberdin bat hartzen du (3):
<math display="block">\boldsymbol F = m \boldsymbol a \left( 1-\frac{v^2}{c^2} \right )^{-\frac{3}{2}} \qquad (\mbox{3})</math>Kontuan hartu behar da erlatibitate berezian masa abiadurarekin aldatuz doala. Izan ere, bi masa desberdin definitzen dira: pausaguneko masa (edo masa mekanika newtondarrean) eta masa erlatibista. Hauxe da masa erlatibistaren formula:
▲Bigarren formulazio honek inplizituki definizio bat darama (1) zeinaren arabera momentu lineala masa eta abiaduraren arteko biderkadura den. Baldintza hori ez denez betetzen Einsteinek garaturiko erlatibitate bereziaren teorian, indarraren adierazpenak azelerazioaren funtzioan ikuspegi desberdin bat hartzen du (3): <br /><math display="block">\boldsymbol F = m \boldsymbol a \left( 1-\frac{v^2}{c^2} \right )^{-\frac{3}{2}} \qquad (\mbox{3})</math>Kontuan hartu behar da erlatibitate berezian masa abiadurarekin aldatuz doala. Izan ere, bi masa desberdin definitzen dira: pausaguneko masa (edo masa mekanika newtondarrean) eta masa erlatibista. Hauxe da masa erlatibistaren formula:
85 ⟶ 80 lerroa:
Newtonen bigarren legearen aplikazioen artean hurrengokoak nabarmentzen dira:
* [[Fitxategi:Caida-libre.svg|thumb|Erorketa askean azelerazioa grabitatearen araberakoa da.]]Erorketa askea: Altuera jakin batetik objektu bat erortzen uzten denean gertatzen den mugimendua da. Mugimendua aztertzeko koordenatu sistema bat aukeratu behar da. Beheko adibidean, objektu bat geldiunetik erortzen uzten da, baina izan liteke zero ez den beste hasierako abiadura batekin erortzea.
:[[Fitxategi:Moglfm1309_pendulosimple.jpg|thumb{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}]]
:* Pendulu sinplea: O puntutik l luzera duen hari batetik zintzilik ''m'' masa duen partikula bat dugu. Partikularen masa mespretxagarria izango da. Partikula θ<sub>0</sub> (hariak bertikalarekin eratzen duen angelua) posiziora desplazatzen bada, eta ondoren askatzen bada, pendulua oszilatzen hasiko da. Penduluak ibilbide zirkular bat deskribatzen du, ''l'' erradioa duen zirkunferentzia baten arkua irudikatuz. ''m'' masadun partikularen gain bi indarrek eragingo dute, pisuak eta hariaren ''T'' tentsioak.
Norabide erradialean Newtonen bigarren legea aplikatuz:
108 ⟶ 101 lerroa:
<math>m.a_t=-mg.sin\theta</math>
<math>a_t</math>ibilbidearen azelerazio tangentziala da.
== Newtonen hirugarren legea edo akzio-erreakzioaren legea ==
126 ⟶ 119 lerroa:
* Pertsona batek antzeko pisua duen beste pertsona bat bultzatzen badu, biak mugituko dira abiadura berarekin baina kontrako norantzan.
* Salto egitean lurra beherantz bultzatzen dugu, baina bere masa dela eta ez da mugitzen eta intentsitate berarekin bultzatzen gaitu
* Txalupa baten gainean doan pertsona batek arraunarekin ura norabide batean bultzatzen du eta urak, ordea, txalupa kontrako zentzuan bultzatuko du.
140 ⟶ 133 lerroa:
Einsteinen erlatibitatearen teoriaren arabera, ez dago erreferentzia-sistema pribilegiaturik. Fisikaren legeak erreferentzia-sistema guztietan betetzen dira, baina kasuan kasuko higidura erreferentzia-sistema batekiko neurtu behar da.
Lurreko gainazalean dagoen behatzaile batek ez luke desberdinduko Lurraren erakarpen grabitatorioaren eta suziri baten barruan 9,8 m/s²-ko azelerazioaz mugitzen ari denean pairatuko lukeen [[inertzia indar|inertzia-indarraren]] artean. Hori dela eta, Newtonen legeak
[[Mekanika kuantiko]]an indarra, momentu lineala eta posizioa moduko kontzeptuak, egoera kuantikoan eragiten duten eragile linealez definiturik daude; [[argiaren abiadura]] baino askoz abiadura txikiagoan; hortaz, eragile hauentzat, Newtonen legeak objektu klasikoentzat bezain zehatzak dira. Argiaren abiaduratik hurbil dauden abiadurarekin, bigarren legeak <math>\boldsymbol F= \frac {\text {d}\boldsymbol p} {\text {d}t}</math> forma mantentzen du, zeinak indarra momentu linealaren denborarekiko deribatuaren berdina den, baina, ez da <math>\boldsymbol F = m \boldsymbol a</math> betetzen.
| |||