Satelite artifizial: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz, poliki-poliki.
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz, poliki-poliki.
24. lerroa:
 
Nolanahi ere, satelite artifizialak [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuen]] eta [[Sobietar batasuna|Sobietan Batasunaren]] arteko [[Gerra Hotza|Gerra Hotzean]] bultzaturiko proiektuak izan ziren, biek ala biek espazioa menderatu nahi baitzuten.
 
=== Estatu Batuen proiektuak ===
Jadanik, 1946ko maiatzean, RAND proiektuaren barnean, gobernu amerikarrak ''Preliminary Design of an Experimental World-Circling Spaceship'' (Orbitan jartzeko ontzi espazial esperimental baten aurretiazko diseinua) izeneko txostena bultzatu zuen, honako helburu honekin:<blockquote>«''Instrumentazio egokia duen satelite bat, [[XX. mendea|XX. mendeko]] gailu zientifiko boteretsuena izan daiteke. Satelite-ontzi batek [[bonba atomikoa]]<nowiki/>rekin alderagarria den ondorioa eragingo luke''»</blockquote>[[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuek]] Armadako Aeronautika bulegoaren menpe satelite orbitalak jaurtitzea kontsideratzean, RAND proiektuaren txostena aurkeztu zuenean esan zuen sateliteak ez zirela arma potentzial gisa ikusten, baizik eta erreminta zientifiko, politiko eta propaganda gisa. Baina defentsa-idazkariak honakoa adierazi zuen 1954. urtean: «Ez dut inongo satelite-programa amerikarren propagandarik ezagutzen».
 
[[Amerikar Suziri Elkartearen]], [[Zientzien Fundazio Nazionala|Zientzien Fundazio Nazionalaren (NSF)]] eta [[Urte Geofisiko Internazionalaren]] presioaren ondoren interes militarra handitu egin zen, eta hori dela eta, 1955. urtearen hasierarako Aireko Indarrak eta Armada [[Orbiter proiektua|Orbiter Proiektuan]] lanean hari ziren. Proiektu honek [[Jupiter-C suziria|Jupiter-C]] suziria eboluzionatu zuen. Suziri honek 1958. urteko urtarrilaren 31ean [[Explorer 1]] izeneko satelitea jaurtiko zuen.
 
[[Etxe Zuria]]k, 1955eko Uztailaren 29an, Ameriketako Estatu Batuak 1958ko udaberritik aurrera sateliteak jaurtitzen saiatuko zela iragarri zuen. Iragarpen hau, aurrerago, [[Vanguar proiektua|Vanguar]] izeneko proiektuan bilakatu zen. [[Sobietar Batasunak]] bestalde, 1955.urteko uztailaren 31ean, 1957.urteko udazkenean satelite bat jaurtitzeko asmoa zuela adierazi zuen.
 
=== Lehenengo satelite artifiziala ===
Ez daukagu informazio zehatzik ordura arte sobietarrek eginiko lanei  buruz, baina kontua  da eurak aurreratu zirela lehenengo satelitea orbitan jartzen. Hain zuzen, lehenengo satelite artifiziala —'''[[Sputnik|Sputnik 1]]''' izenekoa— SESBk jaurti zuen 1957ko urriaren 4an, eta horixe izan zen SESBren eta Estatu Batuen arteko espazioko lasterketaren abiapuntua da.
 
Lehenengo satelitea azterketa zientifikoetarako erabili zen. Kasurako, Sputnik 1en orbitaren aldaketei esker, hobeto ezagutu zen goiko geruza atmosferikoen dentsitatea.
 
=== Mundua aldatu zuen Sobietar Mugarria ===
[[Fitxategi:Sputnik satelitea.jpg|thumb|360x360px337x337px|Sputnik programako lehenengo satelitea.]]
[[Sobietar Batasunak|Sobietar batasunak]] 1957. urteko urriaren 4an gizakiak sortutako lehenengo satelite artifiziala jaurti zuen espaziora [[Baikonur kosmodromoa|Baikonur kosmodromotik]]; Honela lasterketa espazialari hasiera eman zitzaion, eta lasterketa honetan Ameriketako Estatu Batuei aurre hartu zioten. Satelite artifizial hau barneratzen zuen programari [[Sputnik]] deitu zitzaion. Satelite honek, orbitan kokatu ostean [[irrati seinale]] batzuk bidali zituen txistu modura, eta honela Sobietar Batasuneko zientzialariek egindako lanaren arrakasta frogatu zuten.
 
Programa honen ondoren, arrakasta izan zuten beste programa errusiar batzuk egon ziren: [[Sputnik 2|Sputnik 2 eta 3]]. Azpimarratu beharra dago, Sputnik 2 programan Sobietan Batasunak lehenengo animalia orbitan jartzea lortu zuela. [[Laika]] izeneko txakurra. Sputnik programekin, Sobietar Batasunak Ameriketako Estatu Batuetan ziurtasun eza sortu zuen, errusiarrek irismen handiko misilak izango ote zituzten beldurrak eraginda. Izan ere, errusiarrek orbitara iristeko gaitasuna jadanik eskuratuta zutela frogatu zuten etabaitzuten.
 
[[NuevaNew York]]-en kokatuta dagoen [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen]] eraikinaren atarian, [[ErrusiarSobietar Errepublika SozialistaSozialisten Federatibo SobietarrakBatasuna]]-k sortutako Sputnik famatuaren erreplika bat dago gizakiak lortutako garapen teknologikoaren ikur gisa.
 
=== Estatu Batuen proiektuak ===
52 ⟶ 47 lerroa:
Ameriketako Estatu Batuek lehenengo komunikazio satelitea jaurti zuten 1960. urtean. [[Echo I satelitea|Echo I]] satelite pasibo bat zen, islatzaile modura lan egiten zuena ez zuelako bi noranzkoko sistemarik instalatuta. Baina, 1962. urtean Ameriketako Estatu Batuek lehenengo komunikazio aktiboko satelitea jaurti zuen, [[Telstar|Telstar I]] -a, eta lehen telebista lotura internazionala sortu zuten.
 
[[Espazioko Zainketa sarea]] (SNN), 1957. urtetik gaur egun arte espazioko objektuak arakatzen egon da. Zehazki, [[Sputnik|Sputnik I]]-en jaurtiketatik. Geroztik, Espazioko Zainketa Sareak lurraren inguruan 26000<math>26.000</math> objektu aurkitu ditu orbitan, eta bere azterketa gizakiak sortutako 8000<math>\text {8.000}</math> objektu ingururen gainean mantentzen du. Gainontzeko objektuei dagokienez, lurraren [[atmosferan sartze]]n dira eta bertan desintegratzen dira, edo atmosfera zeharkatzeko gaitasuna baldin badute lurreraino iristen dira. Orbitan dauden objektuek tonak pisatu ditzakete, suziri etapa batzuek bezala, baina beste batzuek aldiz kilogramo gutxi pisatzen dituzte. Espazioan dauden objektuen <math>% \text { 7}</math> oraindik funtzionamenduan daude (<math>560</math> satelite gutxi gorabehera) eta gainontzeko objektuak [[Espazioko zabor|zabor espaziala]] dira.
 
[[Nueva York]]-en kokatuta dagoen [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen]] eraikinaren atarian, [[Errusiar Errepublika Sozialista Federatibo Sobietarrak]] sortutako Sputnik famatuaren erreplika bat dago gizakiak lortutako garapen teknologikoaren ikur gisa.
 
=== Bestelako lurraldeetatik bidalitako lehenengo satelite artifizialak ===