Wikipedia

COVID-19: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Josu (eztabaida | ekarpenak)
12.288 edits
No edit summary
15. lerroa:
| MeshID =
}}
'''COVID-19''' (ingelesekoingelesezko ''coronavirus disease 2019'' terminoaren akronimoa) [[SARS-CoV-2]] [[koronabirus]]ak eragiten duen [[gaixotasun infekzioso]]a da. Birusaren [[Inkubazio epea|inkubazio aldiak]] (gaixoa kutsatuta dago, baina ez du sintomarik azaleratzen) bi eta hamalau egun artean irauten du, eta aldi honetanhorretan ere gaixotasuna kutsagarria da. Sintoma adierazgarrienak [[sukar]]ra, [[eztul]]a eta [[Arnasestu|arnasteko zailtasunak]] dira,<ref>{{Cite news|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200127-sitrep-7-2019--ncov.pdf|abizena=|izena=|izenburua=Novel Coronavirus (2019-nCoV)|data=2020-01-27|egunkaria=World Health Organization|formatoa=pdf|hizkuntza=en|sartze-data=2020-01-30}}</ref> eta hilgarria izan daiteke.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dagoeneko 100 pertsona hil eta 4.500 bat kutsatu dira koronabirus berriaren eraginez|hizkuntza=eu|data=2020-01-28|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/6990050/100-pertsona-hil-eta-4500-kutsatu-dira-koronabirus-berriaren-eraginez/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2020-01-30}}</ref> [[Pneumonia]], arnas zailtasun akutuaren sindromea, [[sepsis]]a eta shock septikoa eragin ditzake. Ez dago tratamendu espezifikorik: neurri terapeutiko nagusiak sintomak arintzea eta biziarteko funtzioak mantentzea dira.
 
Kutsatzeko modurik ohikoena pertsonen artekoa da, normalean airekoa, doministiku egitean, eztul egitean edo arnasbotatzeanarnasa botatzean igortzen diren tanta txikiak direla eta. [[Fomite]]en bidez ere [[birus]] [[patogeno]]ak hartuhar daitezke. Sintomak birusarekiko esposizioa gertatu eta bi eta hamalau egun artean agertzen dira. Esku-garbiketarekinTransmisioa eskuaz garbituz, maskarak erabiltzearekinerabiliz eta gaixotasunaren diagnostiko goiztiarrarekingoiztiarraz prebenituprebeni daiteke transmisioa.
 
[[COVID-19 gaixotasunaren 2019-2020ko agerraldia]]k mundu osoko [[pandemia]] sortu zuen, eta eragina izan zuen [[COVID-19 gaixotasunaren 2019-2020ko agerraldia Euskal Herrian|Euskal Herrian ere]].
 
== Transmisio bideak ==
[[Infekzio]]a pertsonatikpertsonaz pertsonarapertsona transmititzen da., Batezbatez ere, 5 [[Mikrometro (unitatea)|mikra]] baino gehiagoko arnas tantengatik eta infektatutako pertsonen jariakinekiko kontaktu zuzenagatik. Ez dirudi metro bat edo bi baino distantzia handiagoetara transmititutransmiti daitekeenik.
 
Infektatutako pertsona baten arnas-sekrezioak dituen eskua ukitzeagatik edo aurretik honekinharekin kontaktuan izandako gainazal edo objektuak ([[fomite]]ak) ukitu ondoren ahoa, sudurra edota begiak ukitzeagatik transmititutransmiti daiteke. Adibidez, atearen heldulekua ukitu edo gaixoari eskua eman eta gero, aurpegia ukitzea. Birusak gainazaletan orduak aktibo irauten duela uste da.
 
== Sintomak ==
Sintomarik arruntenak, [[sukar]]ra, [[eztul]]a eta arnas-faltaren sentsazioa dira. Kasu larriagoetan, infekzioak [[pneumonia]] eragin dezake edo arnasa hartzeko zailtasun handia, [[giltzurrun]]en funtzioaren galera eta baita, zenbait kasutan, heriotza ere. Konplikazio horiek, oro har, [[Zahartzaro|adineko pertsonetan]] edo beste gaixotasunen bat duten pertsonetanpertsonengan gertatzen dira, hala nola, bihotzeko edo [[Birika|biriketako]] gaixotasuna dutenetanbadute edo [[Immunitate-sistema|immunitate]]-arazoak dituztenetanbadituzte.
 
Munduko Osasun Erakundeak Txinako 55.924 laborategianlaborategitan egiaztatutako kasu hartu zituen eta gaixotasunak eragiten dituen sintomak hurrenak direla ondorioztatu zuen:<ref>{{erreferentzia|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/who-china-joint-mission-on-covid-19-final-report.pdf|izenburua=Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|sartze-data=2020-03-26|egunkaria=Munduko Osasun Erakundea|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
!Sintoma
35. lerroa:
|-
|[[Sukar]]ra
|% 87.,9
|-
|[[Eztul|Eztul lehorra]]
|% 67.,7
|-
|[[Neke]]a
|% 38.,1
|-
|[[Karkaxa]]ren ekoizpena
|% 33.,4
|-
|Arnasteko zailtasunak
|% 18.,6
|-
|[[Gihar-min|Gihar]] edo [[artikulazio]]etako mina
|% 14.,8
|-
|[[Eztarri]]ko mina
|% 13.,9
|-
|[[Zefalea|Buruko mina]]
|% 13.,6
|-
|[[Hotzeri]]a
|% 11.,4
|-
|[[Goragale]]a eta [[Oka|botaka egitea]]
|% 5
|-
|Sudurreko [[kongestio]]a
|% 4.,8
|-
|[[Beherako]]a
|% 3.,7
|-
|[[Hemoptisia]]
|% 0.,9
|-
|Kongestio konjuntiboa
|% 0.,8
|}
Zerrendan aurrera joz gero, [[pneumonia]] larria, arnasteko zailtasunaren sindrome akutua, [[Septizemia|sepsia]], [[shock septiko]]a eta [[heriotza]] daude. Kutsatutako zenbait norbanako asintomatikoa izan daitezke, hau da, testak gaixorik daudela esan arren, ez dute sintomarik garatzen eta beraz, ikerlariek kutsatutako norbanakoak hurbiletik zaintzeko gomendioa eman dute, kutsapena kontrolatu nahi bada.<ref>Guan, Wei-jie; Ni, Zheng-yi; Hu, Yu; Liang, Wen-hua; Ou, Chun-quan; He, Jian-xing; Liu, Lei; Shan, Hong; Lei, Chun-liang; Hui, David S. C.; Du, Bin (2020ko otsailaren 28). "Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China". ''New England Journal of Medicine''. doi:10.1056/NEJMoa2002032. <nowiki>PMID 32109013</nowiki>.</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Xingfei|abizena=Pan|izenburua=Asymptomatic cases in a family cluster with SARS-CoV-2 infection|hizkuntza=English|abizena2=Chen|abizena3=Xia|abizena4=Wu|abizena5=Li|abizena6=Ou|abizena7=Zhou|abizena8=Liu|izena2=Dexiong|izena3=Yong|izena4=Xinwei|izena5=Tangsheng|izena6=Xueting|izena7=Liyang|izena8=Jing|data=2020-02-19|url=https://www.thelancet.com/journals/laninf/article/PIIS1473-3099(20)30114-6/abstract|aldizkaria=The Lancet Infectious Diseases|alea=0|zenbakia=0|issn=1473-3099|pmid=32087116|doi=10.1016/S1473-3099(20)30114-6|sartze-data=2020-03-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=CDC|izenburua=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|hizkuntza=en-us|data=2020-02-11|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|aldizkaria=Centers for Disease Control and Prevention|sartze-data=2020-03-06}}</ref>
 
[[Inkubazio epea|Inkubazio aldiak]] (kutsapen-unetik lehen sintomak garatu arte dagoen tartea) egun bat eta hamalau egun artean iraun ditzake, baina ohikoena bost egun irautea da.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200219-sitrep-30-covid-19.pdf?sfvrsn=6e50645_2|izenburua=Coronavirus disease 2019 (COVID-19) Situation Report – 29|sartze-data=2020-03-06|egunkaria=Munduko Osasun Erakundea|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=en|formatua=PDF}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Q&A on coronaviruses (COVID-19)|hizkuntza=en|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|aldizkaria=www.who.int|sartze-data=2020-03-06}}</ref> Alabaina, bada kasu batbatek hogeita zazpi eguneko inkubazio aldia izan zuenazuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Coronavirus incubation could be as long as 27 days, Chinese provincial government says|hizkuntza=en|data=2020-02-22|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-incubation-idUSKCN20G06W|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2020-03-06}}</ref>
 
Kasu larrienetan birusak [[immunitate-sistema]]ren gehiegizko erantzuna eragiten du, [[hantura]] handia eta organo anitzeko porrota agertuz. [[Zitokina]] asko askatzen dira prozesu honetan, "[[zitokina-ekaitz]]a" izenarekin ezagutzen dena, eta horrek hantura horiek sortzen ditu <ref> Liu, Jia; Cao, Ruiyuan; Xu, Mingyue; Wang, Xi; Zhang, Huanyu; Hu, Hengrui; Li, Yufeng; Hu, Zhihong et al. (2020-03-18)[https://www.nature.com/articles/s41421-020-0156-0 Hydroxychloroquine, a less toxic derivative of chloroquine, is effective in inhibiting SARS-CoV-2 infection in vitro] Ceel Discovery </ref>. Horri aurre egiteko, [[immunosupresore]]ak erabili dira hainbat kasutan, gehiegizko erantzun immune hori moteltzeko <ref> Basaras, Miren [https://www.berria.eus/paperekoa/1900/009/001/2020-04-01/sistema-immune-indartsua.htm Sistema immune indartsua] Berria, 2020 apirilaren 1ean </ref>
 
== Gaitzaren diagnostikoa ==
86. lerroa:
[[Fitxategi: Infektionsschutzzentrum im Rautenstrauch-Joest-Museum, Köln-6313 (cropped).jpg|eskuinera|thumb|250px|Lagina hartzen sudurretik COVID-19 diagnostikatzeko]]
 
Gaitzaren sintomatologiak eta gaixo batekin kontaktua ukan izanak zantzu bat eman dakiokedezaioke medikuari COVID-19 susmatzeko, baina gaixotasunaren diagnostikoa laborategiko frogaproba espezifikoenzehatzen bidez egin behar da.
 
Birusa antzemateko gehien erabiltzen den teknika [[PCR]] da.; Zehazkizehazki, [[RT-PCR]] izeneko aldaeraaldaeraz, birusaren genoma eta birusen kopurua ([[birus-karga]]) detektatzen dituenadituenaz. Lagina sudurreko frotis batetik edo frotis nasofaringeo batetik lortzen da <ref> [https://web.archive.org/web/20200130202031/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/rt-pcr-detection-instructions.html Real-Time RT-PCR Panel for Detection 2019-Novel Coronavirus] Centers for Disease Control and Prevention, 2020ko urtarrilaren 29an </ref>. Proba honekProbak [[sentikortasun (medikuntza)|sentikortasun]] handia du eta emaitza ordu gutxitan ezagutzenjakiten da.
 
Beste proba batek birusaren genomaren ordez birusaren [[antigeno]] bat (bilgarriaren S proteina) detektatzen du. Lagina, lehen bezala, hodi nasofaringeotik hartzen da, eta emaitza 10-15 minututanminuturen ezagutzenburuan jakiten da. PCR baino azkarragoa da,; beraz <ref> Galarraga, Ana: [https://www.berria.eus/paperekoa/1896/008/001/2020-04-15/testak-zein-nori-zertarako.htm Testak: Zein, nori, zertarako?] BERRIA, 2020-4-15ean </ref>. PCRren aldean, ordea, teknika honekhorrek ez du bermatzen [[infekzio]]a aktibo dagoenik.
 
Antzeko gauza bat gertatzen da [[Serologia|teknika serologikoekin]], odoleko birusaren aurkako [[antigorputz]]ak detektatzen dituztenak. Antigorputzen presentziak odolean gizabanako hori birusarekin infektatuta izan dela adierazten du, baina horrek ez du esan nahi lagina hartzeko unean infekzioa aktibo duenik <ref> [https://www.redaccionmedica.com/secciones/sanidad-hoy/prueba-coronavirus-diferencias-test-rapido-pcr-covid19-espana--8694 Prueba coronavirus: ¿qué diferencias hay entre un test rápido y un PCR?] Redacción médica, 2020-3-20an </ref>. Ikerketa epidemiologikoak egiteko, baina, teknika hauek azkarrak eta baliotsuak izaten dira gaitzaren hedapena komunitate batean ezagutzeko
98. lerroa:
Edozein gaixotasun infekziosoren aurrean, [[Prebentzio (medikuntza)|prebentziorako]] neurriak ezinbestekoak izaten dira. [[Higiene]] neurriak areagotzea, eskuak, arropak, lekuak garbi mantentzeko ahalegin bereziak egin behar dira. [[Higiene]] neurriak areagotu behar dira.
 
[[Eztul]]a edo [[doministiku]] egitean gomendatu egiten da, erabilera bakarreko [[paperezko zapi]] edo [[komuneko paper]]ezko zapia erabiltzea. Erabili ondoren, erabilitako zapiak [[Zabor-edukiontzi|zakarrontzira]] bota behar dira, etabaita eskuak garbitu beharkoere.
 
Erabilera bakarreko paperezko zapirik eskura ez balego, ukondoaren bestaldean eztul edo usin ukondoareneginbehar bestaldeanda, besoaren flexuraren gainean egin beharko, ez eskuetan.
 
SARS-CoV-2 koronabirusaren eramaile batekbat eztul edo doministiku egitean kanporatutako listu-tantatxoak hurbil dauden pertsonen ahoarekin edo sudurrarekin kontaktuan jar daitezke, edo azaleretan geratu (mahaietan, ateen heldulekuetan, hainbat objektutan, jostailuetan, bulegoko tresna edo materialetan...) eta bertan [[ordu]] batzuk mantendu. Horregatik, garrantzitsua da [[higiene]] neurriak mantentzea, indartzea eta prozedura berriak ezartzea.
 
 
118. lerroa:
 
=== Garbiketa eta desinfekzioa ===
Ikaskideek, lankideek-eta objektuak eta ingurumen-gainazalak garbitzea eta [[Desinfekzio|desinfektatzea]] lagungarria da haietan egon daitezkeen [[birus]]ak desagerrarazteko, [[birus]]aren transmisioa minimizatzea ahalbideratuz.
 
Garbiketa prozeduretarako jarraibideak normalean egiten direnakhauek dira:
 
* KomertzialkiDendetan eskuragarri dagoen edozein xaboi edo detergente erabil daiteke. Produktu higieniko hauekhoriek erabiltzea [[ur]] hutsa erabiltzea baino eraginkorrago da.
* [[Ur]]a hotza, epela edo beroa izan daiteke. Edo erabilitako garbiketa-produktuaren etiketan gomendatzen denaren arabera.
* [[Xaboi]]arekin edo [[detergente]]arekin garbitu ondoren, [[ur]]arekin xaboia edo detergentea garbitu behar da.
* Desinfektatzaileak eta garbitzaileak erabiltzen direnean, ekoizleen jarraibideak arretaz [[Irakurrizko ulermen|irakurri]] eta bete behar dira.
* Mahaietan edo objektuetan utzitako [[hauts]]a urarekin eta xaboiarekin kendu beharko da, eta ez [[Zatar|trapu]] lehorrekin. Ahal den guztietan mopa eta [[lanbas]]a erabili behar da, eta ez [[Erratz (tresna)|erratza]]. [[Erratz (tresna)|Erratza]] baino hobea [[xurgagailu]]a. Izan ere, eskobatzean lurretik hautsa altxatzen da.
* OrdenagailuakLantoki edo antzekoikastetxeetan gailuakordenagailuak partekatzenedo direnantzeko lantokitresnak edopartekatzen ikastetxeetanbadira, ekitaldi-aretoan edota ostalaritza zerbitzuetan, garrantzitsua da higiene neurriak areagotzea; izan ere; egunean zehar haietatik igarotzen diren pertsonen joan-etorri handia da eta baten batek, nahi gabe, birusa eroan dezakelezake.
* [[Higiene|Garbiketa]] ikastetxe edo lantoki osoan egin beharko litzatekeda, gutxienez egunean behin.
 
Honakoetan arreta berezia jarriko da:
149. lerroa:
 
=== Jantokiak ===
Sektoreko profesionalek normalean erabiltzen dituztedituzten higiene neurriak beti bezala ondo zaindu beharkobehar dira.
* Jateko tresnak ([[baxera]], [[mahai-tresnak]], [[edalontzi]]ak, etab.): jantokietako erabiltzaileek erabiltzen dituzten tresnak, garbiketa egokia izan behar dute, ohiko moduan. Ez da beharrezkoa gomazko eskularru esterilak erabiltzea.
* Ikastetxeetan arreta handia jarri behar da ikastetxeko ikasleen artean [[edalontzi]]ak, [[mahai-tresnak]], paperezko zapiak eta [[hortzetako eskuila]]k ez trukatzeko.
155. lerroa:
 
=== Garraio publikoa, eskola garraioa ===
Garraio publikoa, nahiz eskola-garraioa erabiltzen bada, komenigarria da ondorengo [[higiene]] neurriak hartzea:
* Ibilbidearen aurretik eta ondoren, autobusak, eta tren bagoiak, ahal den neurrian aireztatzea.
* Autobus edo tren barruko gainazalak urez eta detergentez garbitu behar dira, ahal bada, ohiko maiztasuna areagotuz.
* Erabilera bakarreko papera, posibleahal bada, barruan plastikozko poltsa eta estalkia duen kubo batera bota beharko da.
 
=== Hondakinen kudeaketa ===
Ikastetxeek, lantokiek,... ohiko hondakinen kudeaketa mantendu beharko dute. [[Hondakinen kudeaketa]] egiten duten langileak inoiz baino zorrotzagoak izatea gomendatzen da, batez ere hondakinak erabiltzeko behar duten babesari dagokionez. Betiere eskularruak erabil beharko dituzte.
 
=== Higiene pertsonalerako materiala ===
175. lerroa:
 
=== Lantokietako garbitzeko materiala ===
* KomertzialkiDendetan eskuragarri dagoen edozein [[xaboi]] edo [[detergente]] erabil daiteke.
* Garbiketarako [[eskularru]]ak.
* [[Lixibazio (Lurzoruan)|Lixiba]].
188. lerroa:
 
== Prognosia ==
Gaixotasunak hiltzen dituen pertsonen artean, gehienek beste gaitz batzuk dituzte lehenagotik, batez ere [[hipertentsio]]a, [[diabetes]]a eta bihotzeko gaitzak, eta hasierako sintomak zutenetik heriotzaraino, batez beste 14 egun igarotzen dira. Txinan egindako lehen ikerketen arabera, gizonezkoen heriotza tasa %&nbsp;2,8koa da eta emakumeena, %&nbsp;1.7koa. Adinari dagokionez, 50 urtetik beherakoen artean heriotza tasa %&nbsp;0,5 baino txikiagoa da, baina 70 urtetik gorakoen artean, %&nbsp;ehunekoa baino handiagoa da. 2020ko otsailaren 26ra arte Txinan izandako kasuen artean, ez zen 10 urtetik beherakoen artean heriotzarik gertatu.
 
2020ko udaberriko pandemiaren [[Hego Euskal Herria|Hego Euskal Herriko]] datuek erakutsi dute gaitz honengaitzaren hilkortasun-tasa, gurean, %1,3 ingurukoa dela <ref> Basaras, Miren: [https://www.berria.eus/paperekoa/2055/012/001/2020-06-07/seroprebalentzia.htm Seroprebalentzia] BERRIA, 2020-6-7an </ref>. Hots, [[gripe]]ak baino 10 aldiz jende gehiago hiltzen dituela COVID 19ak.
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=COVID-19 gaitzaren heriotza tasa adin tarteko
200. lerroa:
 
== Tratamendua ==
Gaur arte, eritasun honekhorrek ez du tratamendu zehatzik,; hortaz, eskuragarri dauden tratamenduek [[sintoma]]k leuntzea dute helburu.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=WHO says new China coronavirus could spread, warns hospitals worldwide|hizkuntza=en|data=2020-01-14|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-pneumonia-who-idUSKBN1ZD16J|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2020-01-29}}</ref> Sintoma horiek [[sukar]]ra, nekea, [[Eztul|eztul lehorra]] eta arnas gabezia dira; kasu larrienetan pneumonia eta giltzurrunen gutxiegitasuna ere azaltzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=武汉市卫生健康委员会|url=http://wjw.wuhan.gov.cn/front/web/showDetail/2020011109036|aldizkaria=wjw.wuhan.gov.cn|sartze-data=2020-01-29}}</ref><ref>Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E. The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China. ''Int J Infect Dis''. 2020 Jan 14;91:264–266. doi:10.1016/j.ijid.2020.01.009. <nowiki>PMID 31953166</nowiki>.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Q&A on coronaviruses|hizkuntza=en|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|aldizkaria=www.who.int|sartze-data=2020-01-29}}</ref> [[Gaixotasunen Kontrol eta Prebentziorako Txinatar Zentroa]]k (CCDC) [[pneumonia]] sendatzeko baliatzen diren tratamenduek koronabirusak eragindako pneumonia sendatzeko eraginkortasunik duten ikertzen dihardu.<ref>{{Cite news|url=http://www.xinhuanet.com/english/2020-01/26/c_138734908.htm|abizena=|izena=|izenburua=China CDC developing novel coronavirus vaccine|data=2020-01-26|egunkaria=Xinhua|formatoa=|hizkuntza=en|sartze-data=2020-01-29}}</ref>
 
Arnas-aparatuan duen eraginagatik, [[arnasgailu]]en erabilpena funtsezkoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Arturo|abizena=Wallace|izenburua=Cómo funcionan los respiradores y por qué la desesperada carrera por fabricar más es clave en la batalla contra el coronavirus|hizkuntza=es|data=2020-03-30|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-52060716|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2020-04-18}}</ref>.
 
Egun existitzen direnEgungo [[Antibiriko|antibiralek]] gaixotasun haugaixotasuna sendatzeko balio dezaketenote duten aztertzen dihardute zientzialariek;<ref name=":1" /> horien artean [[indinavir]], [[saquinavir]], [[remdesivir]], [[lopinavir]]/[[ritonavir]] eta [[Interferoi|beta interferoia]] proteasa inhibitzaileak proposatu dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Zhijian|abizena=Xu|izenburua=Nelfinavir was predicted to be a potential inhibitor of 2019 nCov main protease by an integrative approach combining homology modelling, molecular docking and binding free energy calculation|orrialdeak=2020.01.27.921627|hizkuntza=en|abizena2=Peng|abizena3=Shi|abizena4=Zhu|abizena5=Mu|abizena6=Wang|abizena7=Zhu|izena2=Cheng|izena3=Yulong|izena4=Zhengdan|izena5=Kaijie|izena6=Xiaoyu|izena7=Weiliang|data=2020-01-28|url=https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.01.27.921627v1|aldizkaria=bioRxiv|doi=10.1101/2020.01.27.921627|sartze-data=2020-01-29}}</ref><ref>Paules, Catharine I.; Marston, Hilary D.; Fauci, Anthony S. (2020ko urtarrilaren 23). "Coronavirus Infections—More Than Just the Common Cold". ''JAMA''. doi:10.1001/jama.2020.0757. <nowiki>PMID 31971553</nowiki>.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gilead assessing Ebola drug as possible coronavirus treatment|hizkuntza=en|data=2020-01-23|url=https://www.reuters.com/article/gilead-coronavirus-idUSL4N29S45D|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2020-01-29}}</ref> Aurrez aipatutako [[antigorputzAntigorputz monoklonal]]en (mAbs) eraginkortasuna ere ikerketapeanikerketzen dagoari dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Coronavirus: Vir Biotechnology and Novavax announce vaccine plans|hizkuntza=en-GB|url=https://www.pharmaceutical-technology.com/news/coronavirus-vir-biotechnology-novavax-vaccine/|sartze-data=2020-01-29}}</ref>
 
[[Klorokina]]ren fosfatoa itxurazko hobekuntza eragin du birusak sortzen duen pneumoniaren tratamenduan <ref> Gao, Jianjun; Tian, Zhenxue; Yang, Xu (2020-02-19) [https://www.jstage.jst.go.jp/article/bst/advpub/0/advpub_2020.01047/_article Breakthrough: Chloroquine phosphate has shown apparent efficacy in treatment of COVID-19 associated pneumonia in clinical studies] BioScience Trends </ref> <ref>Sebastian, N. (2020-02-27) [https://web.archive.org/web/20200229075003/https://gacetamedica.com/investigacion/covid-19-el-fosfato-de-cloroquina-podria-tratar-la-neumonia/ Covid-19: El fosfato de cloroquina podría tratar la neumonía] Gaceta Médica</ref>. Beste deribatu batek, [[hidroxiklorokina]]k, "zitokinen ekaitza" kaltegarria, antza, ekiditensaihesten du <ref> Cao B, Wang Y, Wen D, Liu W, Wang J, Fan G, et al. (March 2020). "A Trial of Lopinavir-Ritonavir in Adults Hospitalized with Severe Covid-19". The New England Journal of Medicine </ref>. Efektu bera du [[tozilizumab]] izeneko botikak ere <ref> [https://web.archive.org/web/20200314152506/https://www.ilmessaggero.it/italia/coronavirus_farmaco_artrite_ultime_notizie_news_napoli-5109045.html Coronavirus, via libera dell'Aifa al farmaco anti-artrite efficace su 3 pazienti e a un antivirale: test in 5 centri] Il Messagero, 2020-03-13an </ref>
 
[[Seroterapia]]ren erabilera ere ikerketapean dago, hots, gaitza gainditu dutenen odolaren transfusioa. Odol honekhorrek birusaren aurkako [[antigorputz]]ak ditu <ref> [https://www.vox.com/2020/3/12/21176783/coronavirus-covid-19-deaths-china-treatment-cytokine-storm-syndrome How doctors can potentially significantly reduce the number of deaths from Covid-19] 2020ko martxoaren 12an </ref>
 
== COVID Iraunkorra ==
{{sakontzeko|COVID iraunkor}}
 
COVID-19 izan duten gaixoen % 14 inguruk [[COVID iraunkor]] deritzona pairatzen dute <ref> [https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/healthandsocialcare/conditionsanddiseases/bulletins/prevalenceofongoingsymptomsfollowingcoronaviruscovid19infectionintheuk/1april2021 Prevalence of ongoing symptoms following coronavirus (COVID-19) infection in the UK 1 April 2021] Office for National Statistics 2021eko Apirilaren 1ean </ref>. Gaitzarekin kutsatu eta gutxienez 12 astez koronabirusaren sintomekin jarraitzensegitzen dutenak dira gaixotasun hau pairatzen dutenak, [[OME]]aren arabera.
 
Gaitz iraunkorra dutenek honako sintoma hauek izan ohiizaten dituzte: nekea, buruko mina, arnasa egiteko zailtasunak, takikardiak, digestio arazoak eta giharretako ahuldadeaahulezia, batik bat <ref> [https://www.berria.eus/paperekoa/1884/006/001/2021-10-01/gaitzarekin-bizi-dira-oraindik.htm Gaitzarekin bizi dira oraindik] BERRIA, 2021-10-1ean </ref>
 
Nahiz eta ikerketa asko burutuegin COVID iraunkorraren alderdi ezkutuak ezagutzekojakiteko, gaur egun (2021eko urrian) gaixotasunaren definizioa oraindik ez dago argi eta goizegi da gaitzaren nondik-norakoak jakiteko.
 
== Txertoa ==
228. lerroa:
Txinak [[Mikrobio moteldu|birus motelduekin]] egindako hiru txerto ditu saio klinikoen 3. fasean, eta [[Oxfordeko unibertsitatea]]k [[adenobirus]] aldatu batekin (txinpanzeen [[hotzeri]]a sortzen duena) [[Immunitate|erantzun immune]] eragitea lortu du saio klinikoetan <ref> [https://www.bbc.com/mundo/noticias-53481789 Vacuna contra la covid-19: qué se sabe de los "prometedores resultados" de la Universidad de Oxford] BBC News, 2020ko uztailaren 21ean </ref>. Azken txerto honek ([[AZD1222]]) txinpanzeen adenobirus aldatu bat erabiltzen du bektore gisa, [[Troiako Zaldia]] bailitzan. Barruan SARS-CoV-2aren material genetikoaren zati bat dauka, birusaren S proteina kodetzen duena. Adenobirusak material genetikoa askatzen du giza-zeluletan sartzean eta zelulek birusaren S proteina ekoizten dute. Azkenik, [[immunitate-sistema]] aktibatzen da eta S proteinaren aurkako erantzun immunea ([[antigorputz]]ak eta [[T linfozito]]ak) antolatzen du <ref> [https://www.lavanguardia.com/ciencia/20200720/482437863510/vacuna-coronavirus-universidad-oxford-reino-unido-test-resultados.html La vacuna de Oxford logra activar al sistema inmunitario] La Vanguardia, 2020ko uztailaren 20an </ref>
 
2020ko azaroan [[Pfizer]] konpainia estatubatuarrak hirugarren faseko saio klinikoek emaitza oso onak eman zituztela jakinarazi zuen <ref> Larzaguren, E. eta Iraola, A.: [https://www.berria.eus/paperekoa/1958/004/001/2020-11-10/kasuen-90etan-eraginkorra-den-txertoa-duela-esan-du-pfizer-botika-etxeak.htm Kasuen %90etan eraginkorra den txertoa duela esan du Pfizer botika etxeak] BERRIA, 2020-11-10ean </ref>. Txerto horren ([[tozinameran]]) eraginkortasunak itxaropena zabaldu zuen mundu osora, eta botika etxe horrek 2021eko lehenengo hilabeteetan txertoa kopuru handitanhandietan merkaturatzeko moduan egongo zela aditzera eman zuen. [[Europar Batasuna]]k argi berdea eman zion txerto honi 2020ko abenduan, eta Batasuneko estatu askotan lehenengo txertoak 2020ko abenduaren 27an ipini ziren.
 
== Erreferentziak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/COVID-19"(e)tik eskuratuta