Grabitazio unibertsalaren legea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
parragrafoak gehitzen |
|||
17. lerroa:
=== Newtonen aurreko lanak ===
Newtonen aurretik ere agertu ziren gorputzen arteko erakarpen-legeari buruzko zenbait ideia, baina ez zuten pentsatu indarra distantziaren funtzioan txikiagotzen zenik. Hala ere, [[Euklides]]<nowiki/>en garaietan bazekiten iturri batek igorritako argi-intentsitatea aldatu egiten zela distantziaren alderantzizko balioaren arabera. Erdi Aroan, [[Roger Bacon]]-en (1214-1294) aburuz, urruneko elkarrekintza guztiak izpi lerrozuzenetan hedatzen ziren, argia kasu.
Analogia optiko horretan, Eguzkitik datorren eta planeten gainean ziharduen ''virtus movens'' batek (“''bertute higiarazlea''”) lege berari jarraitu behar zion. Bere bigarren legetik Keplerrek ondorio oker hau atera zuen: Eguzkiak planetetan duen ''virtus movens''-a Eguzkiaren distantziarekiko alderantziz proportzionala da.
Haren bidetik, [[Johannes Kepler]]-ek (1571-1610) analogia horri heldu zion berriro. [[Fitxategi:Tycho Brahe.JPG|thumb|252x252px|Tycho Brahe (1546-1601).|ezkerrera]][[Tycho Brahe]]-k (1546-1601) planeten higidura aztertzeko eskatuta, Johannes Keplerrek planeten higidura deskribatzen zuten hiru lege proposatu zituen ''Astronomia nova'' (1609) izeneko lanean; gaur egun, ''[[Keplerren legeak]]'' deritze. Geroago, ''Harmonices Mundi'' (1619) liburuan, Keplerrek hau idatzi zuen: «''Eguzkitik indar bat baletor bezala gertatzen da dena''». ▼
▲[[Tycho Brahe]]-k (1546-1601) planeten higidura aztertzeko eskatuta, Johannes Keplerrek planeten higidura deskribatzen zuten hiru lege proposatu zituen ''Astronomia nova'' (1609) izeneko lanean; gaur egun, ''[[Keplerren legeak]]'' deritze. Geroago, ''Harmonices Mundi'' (1619) liburuan, Keplerrek hau idatzi zuen: «''Eguzkitik indar bat baletor bezala gertatzen da dena''».
Geroago, Ismael Boulliau-k (1605-1691) analogia optikoa bultzatu zuen azkeneraino 1645ean argitaratutako ''Astronomia Philolaïca'' lanean. Bertan zioenez, erakarpen-legea distantziaren karratuarekiko alderantziz proportzionala zen. Baina Boulliaurentzat erakarpena erradioaren perperdikularra zen; Newtonentzat, ordea, erradioaren norabidekoa.[[Fitxategi:Tycho Brahe.JPG|thumb|252x252px|Tycho Brahe (1546-1601).]]Oinarri horien gainean, Keplerren hirugarren legetik aurrera, Isaac Newtonek grabitazioari buruzko teoria garatu zuen.Newtonek 1687an argitaratu zuen bere funtsezko lana, ''Philosophia naturalis principia mathematica'' (''Filosofia naturalaren printzipio matematikoak'') izenburupean. Bertan fisika berri baten oinarriak jarri zituen, Keplerren legeek iradokitako masen erakarpen unibertsalaren legetik abiatuta.▼
Geroago, Ismael Boulliau-k (1605-1691) analogia optikoa bultzatu zuen azkeneraino 1645ean argitaratutako ''Astronomia Philolaïca'' lanean. Bertan zioenez, erakarpen-legea distantziaren karratuarekiko alderantziz proportzionala zen. Baina Boulliaurentzat erakarpena erradioaren perperdikularra zen; Newtonentzat, ordea, erradioaren norabidekoa.
▲
== Grabitazio-indarraren adierazpen matematikoa ==
| |||