Teleskopio: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz, poliki-poliki. |
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz, poliki-poliki. |
||
14. lerroa:
{{sakontzeko|Teleskopioaren historia}}
=== Asmakuntza ===
[[Hans Lippershey]]-k (1570-1619) asmatu zuen teleskopioa 1608an. Lippersey Alemanian jaioa zen, baina Holandako Middelburg-era bizitzera joan, eta bertan leiar-fabrikatzaile eta optika-maisua izan zen. Asmakuntzari buruzko legenda batek dioenez, bi haur (Lippersheyren seme-alabak, agian) leiarrekin jolasean zebiltzala haren tailerrean, nahi gabe egindako konbinazio bati esker, urruneko objektuak handiago ikustea lortu omen zuten. Hasierako teleskopioaren handiagotze-faktore 3 eta 4 bitartekoa zen.
Fenomenoaren garrantziaz ohartuta, asmakizuna Holandako agintariei eskaini zien Lippersheyk, sekretupean. Tresna harrigarri hura erakusteko hainbat demostrazio prestatu zituzten holandarrek. Erakustaldi horietako batean izan zen [[Jacques Badovere]] frantziarra —ingelesezko Wikipedian Giacomo Badoer, (c.1575 – c.1620)—, eta bere gaztetako maisu izandakoari gutun bat idaztea erabaki zuen, asmakizunaren berri emanez. Maisu hura Galileo Galilei zen, eta 1609ko maiatzean jaso zuen ikasle ohiaren eskutitza.
=== Galileo ===
Asmakizunaren berriak jasotzean, [[Galileo Galilei]]-k (1564-1642) printzipio berean oinarrituriko bi lentedun '''''[[Errefrakzio-teleskopio|teleskopio errefraktore]]''''' bat diseinatu eta eraikitzea erabaki zuen, eta 1609an lehen teleskopio astronomikoa erakutsi zuen.
Lehen teleskopio errefraktore hark lente konbexu bat zeukan objektiboan eta lente konkaboa
=== Kepler eta Huygens-en hobekuntzak ===
27. lerroa:
Geroago, 1655 inguruan, [[Christiaan Huygens]] (1629-1695) bezalako astronomoek irismen handiko eta 1000 arteko handiagotze-ahalmeneko teleskopio errefraktore keplertarrak eraiki zituzten. Tresna horietako baten (56,9 mm-ko diametroa eta 3,65 m-ko foku-distantzia) bitartez, [[Saturno]]<nowiki/>ren sateliteetako distiratsuena —[[Titan (satelitea)|Titan]] izena jarri zioten— aurkitu zuen 1655ean. Horretan oinarrituta, ''Systema Saturnium'' izeneko lana argitaratu zuen, eta bertan Saturnoren eraztunen benetako azalpena eman zuen lehen aldiz.
[[Fitxategi:Large 1924 0209 0007 .jpg|ezkerrera|thumb|312x312px|Newton-ek 1672an eginiko bigarren teleskopioaren erreplika.]]
[[Fitxategi:Telescope newton schema.png|thumb|220x220px|Newton-en motako teleskopio islatzailearen eskema.]]
=== Newton-en islatze-teleskopioa ===
[[Isaac Newton]]-ek (1643-1727) asmatu zuen '''''teleskopio islatzailea''''' 1668an, eta aurrerapen garrantzitsua izan zen garai hartako teleskopioekin konparatuz, erraz zuzentzen baitzuen teleskopio errefraktoreen [[Aberrazio kromatiko|aberrazio kromatikoa]].
Isaac Newton-ek 1668an prestatu zuen bere teleskopioaren lehen bertsioan, ispilu nagusi (primario) konkaboak islatutako argia behaketa-posiziora eraman behar zen ispilu lau batez, tresnaren azpira edo alde batera.Erreflexio-teleskopioetan, bestalde, ispilu nagusiak, [[parabola (argipena)|parabolikoa]] gehienetan, alderantzizko irudi erreala moldatzen
[[Fitxategi:Telescope schmidt cassegrain complet.png|thumb|Schmidt-Cassegrain teleskopioaren eskema.]]
Bi mende geroago, [[Henry Draper]]-ek
Tresna
▲Henry Draper-ek, teleskopio bat eraiki zuen lehen astronomo amerikarretako batek, bi mende geroago erabateko islapeneko prisma bat erabiliko du Newtonen teleskopioaren ispilu lauaren ordez.
▲Tresna horietan ispilu nagusia esferikoa da, eta bigarrena laua, teleskopioaren ardatzarekiko 45 gradu makurturik dagoena. [[Herschel]]ek bigarren ispilua kendu zuen bere teleskopioan (1783), ispilu nagusiari makurtze-maila egokia ematen ziola. Cassegrain-en teleskopioan, bigarren ispilua hiperboliko ganbila da, ispilu nagusiaren ardatz berean kokatua, eta ispilu horretan egindako irekigune batera islatzen ditu argi-izpiak; era horretara, distantzia fokala askoz luzeagoa da (irudi handiagoak). [[Isaac Newton|Newton]] eta [[Cassegrain]] sistemak konbinaturik agertzen dira ''Foucault-Cassegrain'' izeneko tesleskopioan, baita geroago erabili direnetan ere.
=== XX. mendea ===
| |||