[[Fitxategi:PIA01081-Color_Mosaic_and_Active_Volcanic_Plumes_on_Io.jpg|thumb|Ioren irudi bat, bi luma bolkanikoekin.]]
'''Ioko bulkanismoabolkanismoa''' [[Jupiter]]ren [[Io]] satelitean ematen diren fenomeno bolkanikoak dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Qué es una pluma?|hizkuntza=es-ES|data=2010-02-13|url=https://mitierrasemueve.wordpress.com/plumas-del-manto/articulos-cientificos/|aldizkaria=Mi tierra se mueve|sartze-data=2020-09-15}}</ref>. BulkanismoBolkanismo horrek [[laba]] ibaiak, putzu bolkanikoak, [[sufre-luma]]k eta [[sufre-dioxidoa]] sortzen ditu, ehunka kilometroko altuerara jaurtitzen direnak. Jarduera bolkaniko hau [[1979]]an aurkitu zuten ''[[Voyager 1]]'' zundaren irudiak aztertzeaz arduratzen ziren zientzialariek<ref>{{Erreferentzia|izena=L. A.|abizena=Morabito|izenburua=Discovery of Currently Active Extraterrestrial Volcanism|orrialdeak=972–972|hizkuntza=en|abizena2=Synnott|abizena3=Kupferman|abizena4=Collins|izena2=S. P.|izena3=P. N.|izena4=Stewart A.|data=1979-06-01|url=https://science.sciencemag.org/content/204/4396/972.2|aldizkaria=Science|alea=4396|zenbakia=204|issn=0036-8075|pmid=17800432|doi=10.1126/science.204.4396.972|sartze-data=2020-09-15}}</ref>. ''Voyager'', ''[[Galileo (espazio misioa)|Galileo]]'', ''[[Cassini-Huygens|Cassini]]'' eta ''[[New Horizons]]'' programaren misio espazialen bidez, Ioren behaketak, lurreko behatoki astronomikoekin batera, 150 [[sumendi]] aktibo baino gehiago aurkitu dira, satelite honetan guztira 400 sumendi baino gehiago daudela suposatzen den arren<ref>{{Erreferentzia|izena=Rosaly M. C|abizena=Lopes|izenburua=Lava lakes on Io: observations of Io's volcanic activity from Galileo NIMS during the 2001 fly-bys|orrialdeak=140–174|hizkuntza=en|abizena2=Kamp|abizena3=Smythe|abizena4=Mouginis-Mark|abizena5=Kargel|abizena6=Radebaugh|abizena7=Turtle|abizena8=Perry|abizena9=Williams|izena2=Lucas W|izena3=William D|izena4=Peter|izena5=Jeff|izena6=Jani|izena7=Elizabeth P|izena8=Jason|izena9=David A|data=2004-05-01|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103503003774|aldizkaria=Icarus|alea=1|zenbakia=169|issn=0019-1035|doi=10.1016/j.icarus.2003.11.013|sartze-data=2020-09-15|serie=Special Issue: Io after Galileo}}</ref>. Ioren aktibitate bolkanikoak satelite hau gure [[Eguzki-sistema]]n ezagutzen diren lau objektu bolkanikoki aktiboetako bat bihurtzen du, [[Lurra]]rekin, [[Entzelado (satelitea)|Entzeladorekin]] ([[Saturno]]ren satelitea) eta [[Triton (satelitea)|Tritonekin]] ([[Neptuno]]ren satelitea) batera.
Ioren bero-iturria [[marea bidezko berotze]] gisa ezagutzen den efektutik dator. Jupiterren erakarpen indarraren aldaketak, Ioren orbitaren eszentrikotasunaren eta bere ardatzaren errotazioaren ondorioz, tirabira handiak sortzen ditu satelitearen barnean. Efektu hau ''Voyager 1''aren hegaldia baino lehentxeago iragarri zen. Beroketa, [[marea]] indarraren emaitza, lurrazalaren bidez desagertzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=S. J.|abizena=Peale|izenburua=Melting of Io by Tidal Dissipation|orrialdeak=892–894|hizkuntza=en|abizena2=Cassen|abizena3=Reynolds|izena2=P.|izena3=R. T.|data=1979-03-02|url=https://science.sciencemag.org/content/203/4383/892|aldizkaria=Science|alea=4383|zenbakia=203|issn=0036-8075|pmid=17771724|doi=10.1126/science.203.4383.892|sartze-data=2020-09-15}}</ref>, eta Lurrak duen barne bero [[geotermia|geotermikoaren]] ezberdina da, [[desintegrazio erradioaktibo]]tik datorrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Some unanswered questions [This Dynamic Earth, USGS]|url=https://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/unanswered.html|aldizkaria=pubs.usgs.gov|sartze-data=2020-09-15}}</ref>. Jupiterren erakarpen grabitatorioaren alde txiki horrek, sateliteak oldartze bat jasatea eragiten du, puntu hurbilenetik bere orbitaren urrunenera dagoen marea indarraren aldaketen ondorioz. Ioren forma aldatzen duen indar horrek [[marruskadura]] bidezko barne-berotzea eragiten du. Marea beroketa hau gabe, Io Lurreko Ilargiaren antzekoa izango litzateke, geologikoki hila eta asteroideen talkek kraterrez estalia, tamaina eta masa berdintsuko gorputzak baitira.
