Jimi Hendrix: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
tNo edit summary |
||
1. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''James Marshall "Jimi" Hendrix''', jaiotzez '''Johnny Allen Hendrix''' ([[Seattle]], [[Washington]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1942]]ko [[azaroaren 27]]a - [[Londres]], [[Erresuma Batua]], [[1970]]eko [[irailaren 18]]a) musikari eta kantautore estatubatuarra izan zen. Rock musikaren historiako [[gitarra elektriko|
Musikalki, [[Rock and roll|rock & roll]] eta [[blues]] elektriko amerikarraren eragina jaso zuen eta bere taldea zen ''The Jimi Hendrix Experience''kin [[Europa]]n arrakasta lortu ondoren, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] ospe handia lortu zuen [[1967]]an Montereyko Pop jaialdian emandako kontzertua eta gero. [[1969]]an, [[Woodstock]] jaialdian hartu zuen parte eta, [[1970]]ean, [[Wight uharteko jaialdia]]n, 27 urte zituela hil aurretik.
Hendrix [[1992]]ko [[Rock and Roll Hall of Fame]]-an sartu zuten.
[[2003]]an, ''Rolling Stone'' aldizkariak historiako gitarra-jolerik onena
[[2009]]an, ''Time'' estatubatuar aldizkariak gitarra elektrikoa jotzen zuen gitarra-jolerik hoberena izendatu zuen, [[B. B. King]], [[Chuck Berry]], [[Jimmy Page]], [[Keith Richards]] eta [[Eric Clapton]]en aurretik. Urte berean, ''Music Radar''ren eginiko inkesta batean, ''Voodoo Child'' abestiak [[Guns N' Roses]], [[Led Zeppelin]] eta [[Deep Purple]]ren aurretik kokatu zuten.
[[Fitxategi:Bertran Philander Ross Hendrix and Zenora "Nora" Rose Hendrix.jpg|thumb|200px|eskuinera|Jimiren aitona-amonak]]
== Biografia eta ibilbidea ==
Johnny Allen Hendrix [[1942]]ko [[azaroaren 27]]an jaio zen [[Seattle]]go ([[Washington]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]) King County ospitalean. Ama amerikarra zUen eta aita, berriz, afroamerikarra. Izena aldatu zioten eta James Marshall Hendrix jarri, bere aitaren anaia zendutakoa zen Leon Marshall Hendrixen omenez.▼
=== Lehen urteak ===
Jimiren lehen urteak auzo umil batean izanz iren eta bere haurtzaroak zartako galanta jaso zuen gurasoak banandu zirenean. Umeak 9 urte besterik ez zituen eta, aitaren aldeko amona Nora Rose Mooreri eman zitzaion zaintza eskubidea.▼
▲Johnny Allen Hendrix [[1942]]ko [[azaroaren 27]]an jaio zen [[Seattle]]go ([[Washington]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]) King County ospitalean. Ama amerikarra
▲Jimiren lehen urteak auzo umil batean
[[1958]]an, ama hil zitzaion urtean, aitak lehen [[gitarra elektriko]]a erosi zion, Supro Ozark gorri bat, anplifikadorerik gabekoa, eta honekin jo zuen herriko talde batzuetan. Eskola utzi eta buru-belarri ekin zion gitarra-jole handienak jarraitzeari: [[B. B. King|B.B. King]], [[Muddy Waters]], Albert King, Robert Johnson, Leadbelly eta [[Chuck Berry]].
[[1960]]ko hamarkadaren hasieran, legearekin izan zituen arazo batzuk medio, Jimik soldadutza eta kartzela artean aukeratu behar izan zuen. Horrela, [[1961]]eko [[maiatzaren 31]]n, Hendrix soldadutzara joan zen, 101st Airborne Divisionean alistatuz eta, trebatze epe baten ondoren, Fort Campbellera bidali zuten, [[Kentucky]]n.▼
▲[[1960]]ko hamarkadaren hasieran, legearekin izan zituen arazo batzuk medio, Jimik soldadutza
Abentura militarrak ez zuen asko iraun. Hango giro zorrotzak frustrazioa eragin zion eta musikara dedikatu nahi zuela erabaki zuen. Jimi Hendrixek armak uzteko, behin baino gehiagotan joan behar izan zuen armadako psikologoarengana, zenbait iturriren baitan, homosexuala zela argudiatu zuelarik. Hendrixen hainbat elkarrizketak dioenez, badirudi jausgailuan salto egin ondorengo bizkarreko arazoak jarri zituela aitzakia.▼
▲Abentura militarrak ez zuen asko iraun. Hango giro zorrotzak frustrazioa eragin zion eta
Baja lortu ondoren, ''Buster'' (izen hori ematen zioten sendian eta lagunartean) Clarksvillera ([[Tennessee]]) joan zen bizitzera. [[1962]]an hasi zen jendaurrean agertzen bere laguna zen Billy Coxekin batera eginiko ''King Casuals'' bandan. Taldeak inguruko lokaletan jotzen zuen [[Nashville]]ra joatea erabaki zuten arte. Han Jefferson Street inguruko lokaletan mugitu ohi ziren, betiko [[Nashville]]ko komunitate afroamerikarraren bihotzean eta, garai hartan, [[rhythm and blues]] musikan murgildua. Giro honek sustatu eta eragin itzela izango zuen Hendrixen lehen zuzenekoetan.
Hurrengo hiru urteetan, Jimik bizimodu desordenatua izan zuen: Chitlin' Circuit biran hartu zuen parte eta ez
Formazio garai honen ondoren, [[1964]]an, Hendrix [[New York]]era joan zen, [[Harlem]] auzora. Arthur eta Albert Allen bikiak (Taharqa eta Tunde-Ra Aleem) egin zituen lagun eta adiskidetasun hura erabakigarria izan zen Hendrixen
[[Fitxategi:Jimi Hendrix thumbnail.jpg|thumb|200px|eskuinera]]
[[Fitxategi:Hendrix.svg|thumb|200px|eskuinera]]
=== Arrakasta ===
[[1964]]a izan zen urte erabakiorra. ''Isley Brothers''
[[1964]] eta [[1965]] artean, Hendrix bandatik bandara ibili zen: [[Nashville]]n ''Isley Brothers'' utzi eta ''Gorgeous George Odell'' bandari atxiki zitzaion; [[Atlanta]]n, ''Upsetters''
[[1965]]ean, Knight ezagutu zuen hotel baten hall-ean eta Hendrix ''Curtis Knight and the Squires'' bandara erantsi zitzaion. Bi hilabetez jarraitu zuen ''Joey Dee and the Starliters'' bandarekin berriro, [[New York]]en, ''Squires'' bandara itzuli baino lehen.
50 ⟶ 52 lerroa:
[[Fitxategi:Jimi Hendrix Experience.png|thumb|200px|eskuinera]]
=== The Jimi Hendrix Experience ===
[[1966]]a izan zen Hendrixen urtea. West 21st Streeteko ''Cheetah Club''eko gau batean, gitarra-joleak garai hartan [[Keith Richards]]en emaztegaia zen Linda Keith ezagutu zuen. Harreman estua sortu zen bien artean eta Lindak [[The Rolling Stones]]en managerra zen Andrew Loog Oldham eta Seymour Stein ekoizlea aurkeztu zizkion. Ez zen ezer asko
Emaitza erabateko berrikuntza izan zen; Europan eginiko emanaldietan, Hendrixen doinuek, Mitchellen bateriak eta Reddingen baxuak arrakasta handia izan zuten [[Londres]]ko musika munduan. Gitarra-jolearen bortizkeriak [[Eric Clapton]] edo Yardbirdseko kide zen Jeff Beck liluratu zituen eta [[The Who]] banda bere diskaetxea zen Track Recordsen proposamena onar zezan ahalegindu zen.
57 ⟶ 59 lerroa:
Prentsari eskaini zioten lehen bertsioa ''Hey Joe'' izan zen eta ''Stone Free'' blues sakona eta latza eraman zuen atzealdean singleak. Salmentak ondo joan ziren eta hurrengo bikotea atera zuten: ''Purple Haze'' eta ''The Wind Cries Mary''. Zuzenekoetan ez ziren falta abesti hauek eta, kontzertuetan, Howlin' Wolfen ''Killing Floor'' izan ohi zen lehen kanta. [[B. B. King|B.B. Kingen]] ''Rock Me Baby'' eta The Troggs bandaren ''Wild Thing'' ere jotzen zuten maiz.
=== Monterey Pop Festival ===
[[1967]]ko maiatzean, ''Are You Experienced?'' lanaren salmentak oso ondo joan ziren [[Europa]]n [[The Beatles]]en ''Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band''ren atzetik. ''Experience'' [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetara]] joateko gogoz zegoen eta [[1967]]ko ekainean etorri zitzaien aukera.
''The Jimi Hendrix Experience'' bandak ez zuen
Hendrixen gitarraren hondarrak errekuperatua izan ziren eta, gaur, [[Seattle]]ko ''Experience Music Project''en daude erakusgai.
66 ⟶ 68 lerroa:
Hirukotearen emanaldiak oiartzun itzela izan zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]].
[[1967]]an, ''Are You Experienced?'' lanaren ondorengoa etorri zen: ''Axis: Bold as Love''. Hau ere kutsu mikatz eta esperimentalean grabatua izan zen, baina aurrekoa baina leunagoa zen eta [[James Brown]]en [[funk]]
''Bold as Love''-en esperimentatzen jarraitu zuen eta emaitza guztiz berritzailea lortu zuen. Gainera, gitarra
Oztopo bat edo beste aurkitu bazuen ere, diskoa kaleratzea lortu zuen:
* Hendrixek zinta orijinala taxi baten atzeko eserlekuan ahaztu zuen eta ez zegoen berreskuratzeko itxaropenik. A aldeko lan osoa berriro nahastu beharrean
* Gaizkiulertu batean, Hendrixek arbaso indigenak atera nahi
* ...
Hala ere, albumak arrakasta handia lortu zuen eta emanaldiak egiteko eskaria hazi zen, ''Experience'' gero eta toki handiagoetara eramanez. Hala ere, birak ez zuen ondo bukatzea lortu. Banda [[Eskandinavia]]n zegoen bitartean, [[1968]]ko [[urtarrilaren 4]]an, Hendrix atxilotu zuten [[Stockholm|Estokolmon]], [[alkohol]]a eta [[droga]]ren eraginez, hoteleko logela suntsitu zuela-eta.
=== Electric Ladyland ===
Hendrixen azken estudio LPak ere arazoak izan zituen ateratzeko. ''Electric Ladyland'' egiten hasi ziren bezain pronto, Chas Chandler ekoizleak, berarekin zituen haserrealdiak zirela-eta, alde egin zion Hendrixi. Ezin ulertu ugari zegoen bien artean. Chandlerrek ez zuen hainbeste arriskatu nahi, 5 minutuko kantak nahi zituen... Hendrix, berriz, gelditu gabeko aldaketa zen. ''Jimi Hendrix Experience''ren lehen bi LPetan Chandlerren eragina nabarmentzen da eta poparen ohiturei jarraitzen die, 4-5 minutuko
Chandlerrek alde egiteko beste arrazoia Hendrixen
=== Jimi Hendrix Experienceren amaiera ===
Chandler ez zen galdu zuen kide bakarra izan. Noel Redding baxuak ere ez zuen Hendrixen lan egiteko era
[[1969]]ko [[otsailaren 24]]an izan zen azken emanaldia [[Londres]]ko [[Royal Albert Hall]]en. Erabat beteko zuten aretoa bi emanaldietan eta dokumentala izateko grabatu zituzten, oraindik editatu gabe badaude ere.
89 ⟶ 91 lerroa:
Noel Redding ez zen gustura sentitzen baxua jotzen, gitarra nahiago baitzuen. [[1968]]an, bere banda propioa osatu zuen, ''Fat Mattress'' eta, behin baino gehiagotan izan zen ''Experience'' beraren kide. Hori gutxi balitz, ''Experience'' inguruan beti zegoen histeria puntua eta gero eta gehiago nabarmentzen zen hori. [[1969]]ko [[ekainaren 29]]an, ezin eraman ugari nabarmendu zen eta bortizkeria nagusitu zen publikoan. Poliziak parte hartu behar izan zuen kontrola ezartzeko taldekideek alde egiten zuten bitartean. Reddingek hurrengo egunean adierazi zuen hausteko asmoa.
Hendrixen arazoak ez ziren bandara mugatu. [[1969]]ko [[maiatzaren 3]]an, [[Toronto]]ko Pearson International Airporten hartu zuten atxilo. Ez zekiela drogak nola iritsi ziren bere maletara adierazi zuen eta ondo atera zitzaion jokaldia.
=== Woodstock eta formazio berria ===
[[1969]]an, [[Woodstock]] jaialdia ikuskizun esanguratsuenetarikoa izan zen. Bakezaletasunaz gain, Jimi Hendrix benetako ikono bihurtu zen. [[1969]]ko abuztuaren 18ko gauerako programatu zuten bere kontzertua, bake, amodio eta musikaren 3 egunetako jaialdiaren amaieran.
Arazo tekniko ugari izan zuten, euri zaparrada ikaragarria bigarren egunean eta
Aurkezleak ''Jimi Hendrix Experience'' iragarri zuen, baina Hendrixek ''Gipsy Sun and Rainbows'' zetorrela zuzendu zuen. Bi orduko emanaldia etorri zen, "The Star-Spangled Banner" [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] ereserkiaren bertsio gitarreroa tartean. [[Vietnam]]eko auzoetako bonbardaketak simulatu zituen, sirena antiaereoak, guduaren zaratak... dena bere gitarra erabiliz.
Hurrengo urteko [[abuztuaren 26]]an berriro
=== Jimi Hendrixen heriotza ===
[[1970]]eko [[irailaren 18]]an hil zen [[Londres]]en 27 urte zituenean. James Marshall
Urte batzuk geroago, heriotza kamilan zeramatenean gertatu zela argitu zen.
Gaur egun
Horrela edo hala, gauza da Jimi [[27koen kluba|27koen klub]] ezaguneko kide bilakatu zela, adin horretan etorri baitzitzaion heriotza.<ref>{{en}} http://www.the27s.com/</ref>
== Experience Music Project ==
[[2000]]n, [[Frank Gehry]] estatubatuar arkitektoak diseinaturiko ''Experience Music Project'' inaguratu zuten [[Seattle]]n, Jimi Hendrix eta beste estatubatuar [[rock]] banden omenez eraikitako museoa. Eraikinak, artxibo historikoaz gain, erakusketa aretoak, rock musika laborategia, denda eta zuzenekoak
== Diskografia ==
128 ⟶ 129 lerroa:
==== Singleak ====
* ''Blues'' (1994).
* ''BBC Sessions'' (1998):
* ''Live at the Fillmore East'': [[1970]]eko bezperan eginiko Band of Gypsysen lehen bi kontzertuak.
* ''Live at Woodstock'' (1999):
* ''The Jimi Hendrix Experience'' (MCA Box) (2000): 4 diskako kutxa, bitxikeriak.
* ''Blue Wild Angel: Live at the Isle of Wight'' (2002): 1970eko Wight uharteko jaialdiko kontzertuaren edizio ofiziala.
|