Potentzia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua osatzen eta berregituratzen ari naiz. |
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz. Etiketak: Ikusizko edizioa Disambiguation links |
||
12. lerroa:
Oro har, sistema fisiko batek transmititzen duen potentzia aldatu egin daiteke denboran zehar; horregatik, denboraren funtzio modura adierazten da: <math>P(t)</math>. Gauzak horrela, sistema batek <math>t</math> denbora-tartean transmitituriko potentziak beste sistema bati hornitutako lana potentziaren ''[[integral]]'' denborala kalkulatuz lortzen da:
[[Nazioarteko Unitate Sistema|<math display="block">W = \int_0^t P(t) \text {d}t.</math>Nazioarteko SI unitate-sisteman]], potentzia-unitateari [[watt]] deritzo euskaraz eta <math>\text {W}</math> sinboloaz adierazten da. Izen hori [[James Watt]] (1736-1819) ingeniariaren omenez eman zitzaion, [[lurrun-makina]]<nowiki/>n hobekuntza nabariak egin zituelako. Unitate horren dimentsioak hauexek dira oinarrizko unitateen funtzioan: <math>\text {1 kg·m}^2 \text {·s}^{-3}</math>. Bestalde, watt unitatea ''joule segundoko'' (<math>\text {J/s}</math>) unitatearen baliokidea da: <math>\text {1 W = 1 J/s}.</math><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=The Feynman Lectures on Physics|hizkuntza=en|data=2017-10-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Feynman_Lectures_on_Physics&oldid=806342363|sartze-data=2018-01-17}}</ref><nowiki/><nowiki/><nowiki/>
== Potentziaren definizioa eta oinarrizko kontzeptuak ==
[[Mekanika]]<nowiki/>ren arloan, gorputz puntual batean <math>{\Delta t}</math> denbora-tartean egindako lana <math>{\Delta W}</math> bada, denbora-tarte horretan gorputzean transmitituriko '''''batez besteko potentzia''''' honelaxe definitzen da:
30. lerroa:
== Energiaren transformazioetako potentzia ==
Orain arte prozesu mekanikoei aplikatutako potentziaz hitz egin dugu. Baina edozein prozesu fisikotan energiaren
=== Energia-moten aldaketak eta potentzia ===
'''''Energia''''' kontzeptua lotuta dago era desberdinetako fenomeno fisikoei, eta aldaketak gertatzean, energiaren izaera bera ere aldatu egiten da. Ondoko adibideetan energia-moten aldaketak gertatzen dira eta horietan guztietan energiaren transformazio-abiadurari lotutako '''''potentzia''''' kontzeptua sortzen da:
* Motor elektriko batean energia elektrikoa energia mekaniko bihurtzen da. Motorrean sarturiko korronte elektrikotik
* Demagun, adibidez, [[bonbilla]] edo argi-foku bat piztuta dagoela. Energia elektrikoa kontsumitzen du, eta horrela [[argi-energia]] sortzen du, eta baita [[Bero|beroa]] ere. Prozesu hori denbora batean gertatzen denez, prozesuan gauzatzen den ''potentziak'' energia eraldatzeko abiadura adierazten du.
* Antzera gertatzen da labe elektriko batean. Kasu horretan energia elektrikoa bero bihurtzen da, labearen [[tenperatura]] igoz; eta horretan ere,
=== Sortutako potentzia eta kontsumitutako potentzia ===
Nolanahi ere, aurreko ataleko arrazoibideari jarraituz, honako hauek bereiz ditzakegu energiaren transformazioetako potentziaren izaerari dagokionez:
* ''Kontsumitutako potentzia'': sistema energia-emaileak guztira erabilitako energiari dagokion potentzia da, alegia, beste sistema batean (sistema energia-
* ''Sortutako potentzia'': sistema energia-hartzailean sortu den beste energia-
Arau orokor gisa, prozesu batean sortutako potentzia erabilgarria kontsumitutako potentziaren zati bat baino ez da —argi-fokuaren kasuan, energia elektrikoaren
== Potentzia-motak ==
=== Potentzia mekanikoa ===
[[Indar]] baten eraginpean denbora-unitateko transferitutako energiari (edo burututako lanari) '''''potentzia''' '''mekanikoa''''' deritzo. Aurreko paragrafoan ikusitakoaren arabera, biraka ez dabilen solido zurrun bati aplikatutako potentzia mekanikoa sisteman aplikaturiko indar erresultantearen eta abiaduraren arteko biderkadura eskalarra da:<math display="block">P_\text {m}(t)=\boldsymbol{F}\cdot \boldsymbol{v},</math>
non <math>P_\text {mek}(t)</math> aldiuneko potentzia mekanikoa, <math>\boldsymbol{F}</math> indar erresultantea eta <math>\boldsymbol{v}</math>''''' ''''' [[Masa-zentro|masa-zentroa]]<nowiki/>ren abiadura lineala diren.
Solidoa
<math display="block">
=== Potentzia elektrikoa ===
'''[[Potentzia elektriko|''Potentzia elektrikoa'']]''' denbora jakin batean [[korronte elektriko]]<nowiki/>ak egin dezakeen lana edo eman dezakeen [[energia]] da. Une jakin batean gailu batek garatutako potentzia elektrikoa era honetan adierazten da:
<math display="block">
non <math>
</math> aldiuneko potentzia den, watt-etan (joule/segundo) neurtuta; <math>I(t)</math> gailutik zirkulatzen ari den [[Intentsitate elektriko|korrontearen intentsitatea]], [[ampere]]-tan; <math>V(t)</math>
Gailua ''[[
<math display="block">
non <math>R</math> [[Erresistentzia elektriko|erresistentzia]]<nowiki/>ren balioa den, [[ohm]]-etan neurtua.
=== Potentzia termikoa ===
[[Berogailu]] baten '''''aldiuneko potentzia
<math display="block">
non <math>
=== Potentzia akustikoa ===
''Potentzia akustikoa'' (edo ''soinu-potentzia'') [[soinu-uhin]]<nowiki/>ak denbora-unitateko [[gainazal]] jakin batean zehar garraiatzen duen energia da.
<math display="block">P_\text {
non <math>P_\text {
== Potentzia-unitateak ==
106. lerroa:
<math>\text {1 W = 1,341} \times 10^{-3} \text {HP = 0.1019 kgm/s = 0,8598 kcal/h = 107 erg/s}.</math>
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
== Bibliografia ==
* ''Fisika Orokorra'' (bigarren argitalpena), UEU, Bilbo, 2003, ISBN 84-8438-045-9
*
== Ikus gainera ==
[[Potentziometro (neurtzeko tresna)|potentziometro]]▼
[[Unitate|Neurri-unitatea]]
[[Potentzia elektriko|Potentzia elektrikoa]]
== Kanpo estekak ==
|