Jose Maria Arizmendiarrieta: berrikuspenen arteko aldeak

Arizmendiarrieta [[apaiz]]<nowiki/>gai zen [[Gasteiz]]<nowiki/>en [[Espainiako Gerra Zibila]] hasi zenean, eta ondorioz [[Eusko Jaurlaritza]]<nowiki/>k mobilizatu egin zuen. [[Euskara]] zekienez, ''[[Eguna (egunkaria)|Eguna]]'' egunkari berrian idaztera bidali zuten. Bertan, tropa [[Frankismo|frankista]]<nowiki/>k [[Bilbo]]<nowiki/>n sartu arte aritu zen. Hauek, [[atxilotu]] ondoren berriro mobilizatu zuten, [[Burgos]]<nowiki/>ko artilleriaren erregimentura bidaliz gerra amaitu arte.<ref name=":0">{{erreferentzia|abizena=Molina, Fernando|urtea=2005|izenburua=José María Arizmendiarreta|argitaletxea=Laboral Kutxa|orrialdea=22995|ISBN=84-920246-2-3|hizkuntza=Es}}</ref> Ikasketak amaitu ondoren eta apaiz bilakatu, 1941ean parrokiako laguntzailekide bezala [[Debagoiena|Deba Goiena]] Bailara gipuzkoarreko [[Arrasate]] herri industrialera bidali zuten, han jarraitu zuela hil arte. Apaiz [[Pragmatismo|pragmatiko]] eta langilea, [[justizia sozial]]<nowiki/>aren eta giza duintasunaren zentzu handia zuena, erakunde eta enpresa ugari sustatu zituen langileen eta komunitatearen onerako<ref>{{erreferentzia|abizena=MacLeod, Greg|urtea=1998|izenburua=From Mondragon to America: Experiments in Community Economic Development|argitaletxea=Canada: Cape Breton University|orrialdea=97|ISBN=978-0920336533|hizkuntza=En}}</ref>, “Arrasateko esperientzia kooperatiboa” deitu zuen arlo horretan. Urtero milaka lagun joaten dira Arrasatera, [[Enplegu|enplegua]] sortu eta mantentzeko Arizmendiarrietak auto-kudeatutako kooperatiben [[Eredu (argipena)|eredu]]<nowiki/>a aztertzera.<ref>{{erreferentzia|abizena=Sinde, Juan Manuel|urtea=2021|izenburua=Las claves del éxito de la Experiencia de Mondragón|argitaletxea=Noticias de Gipuzkoa|hizkuntza=Es}}</ref>

Jose Maria Arizmendiarrieta 1915eko apirilaren 22an jaio zen Iturbe izeneko baserri apalean, [[Bizkaia]] probintziako Markina-Xemein herriko [[Barinaga]] elizatean[[elizate]]<nowiki/>an. Gurasoak Jose Luis eta Tomasa izan zituen. Aitak bake-gizon fama izan zuen bere bizilagunen artean. Itxuraz lasaia, alaia eta irmoa, gizarte-bizitza maite zuen [[azoka]] eta kofradietara sarri joanaz. <ref name=":0" />Ama emakume biblikoaren tenpleko etxekoandrea zen: azkarra, ordenatua, arduratsua eta sakrifikatua. Seme-alaben heziketa eta estiloa bere gain hartu zituen, eta baita baserriaren administrazioa.<ref name=":1">{{erreferentzia|abizena=Larrañaga, Jesús|urtea=1998|izenburua=El cooperativismo de Mondragon. Interioridades de una utopía|argitaletxea=Azatza|orrialdea=27|ISBN=84-88125-12-7|hizkuntza=Es}}</ref>

Jose Maria lau anaia-arreben seme zaharrena zen, eta beste hirurak Maria, Frantzisko eta Jesus ziren. Hiru urte zituela, baserriaren parean erori zen,eta garezurreko[[garezur]]<nowiki/>reko traumatismo handia jasan zuela,zuen. eta[[Markina-Xemein|Markina-Xemeing]]<nowiki/>o Markinako medikuarenganasendailearenana eraman zuten.zutenean, BistakoiIkusmenaren kalte fisikoa konponezina zen,zela eta ezkerreko begia galdu zuenezzuen, haren ordez begi artifiziala jarri ziotenjarriz. Lau urte zituela hasi zen baserriek eta auzoko bizilagunek ordaintzen zuten parrokiaren ondoko landa-eskolara joaten, baserriak eta auzoko bizilagunak ordaintzen zutena. Istripuaren ondorioek eragina izan zuten Jose Mariaren etorkizuneko tenperamenduanizaeran, baita amak harrez gero eskaini zion gehiegizko babesean ere.<ref name=":0" />

Ikusmen-ezgaitasuna etazein familiako hezkuntza zirela eta, beste haur batzuk bezala jolastu eta bihurrikeriak egin beharrean, bere izaera ezdesberdin zenmoldatzen osojoan hedakorrazen, baizik eta lotsatia, lasaia eta behatzailea bilakatuz. Jose Maria indar fisikorako gaitasun gutxiko haur adimentsua zen. MutikoakMutikotan izaeranortasun austeroa, apala eta praktikoa hartuhartzen zuenjoan zen, bere ama pragmatikotik hurbil. AnalfabetaTomasa analfabeta izan arren, Arizmendiarrietari letrekiko eta literaturarekiko zaletasuna nabaritzen zion, eta hamabi urte bete zituenean, Castillo Elejabeitiako[[Arteaga]]<nowiki/>ko Seminario Txikira joateko adorea eman zion. Han jarri zituen lehen aldiz bere minusbaliotasuna ezkutatzen zuten betaurrekoak, eta laster suspertu zen bere apaiz-bokazioa.<ref suspertuname=":0" zen./>

Seminarioan mundu berri bat aurkitu zuenarren, baina jatorriarekiko eta hazi zen laborantza-lurrarekiko leiala izaten jarraitu zuen,. haziEta zenbaita laborantza-lurrarekiko, etaamarengandik han ikasi zuen amarengandik lan praktikoaren balioa, baserri apal bateanbaten bizitzeko elementuoinarri gisabezala. Bere hizkuntzarenGaztetako gizarte esparru guztietako ingurune euskaldun elebakarretik, gaztelaniaz eta latinez ikastera pasatu zen, hain zuzen seminarioan kultura orokorra ikasi zuenikasteko bi hizkuntza baimenduetan, gaztelaniaz eta latinez. Lau urte geroago, Gasteizko[[Gasteiz]]<nowiki/>ko Elizbarrutiko Seminarioan sartu zen.<ref name=":1" />

Arizmendiarrieta Seminarioan Espainiako [[Bigarren ErrepublikarenErrepublika (argipena)|Bigarren Errepublika]]<nowiki/>ren garaian egon zen, hain zuzen gizarte-gaiak berpiztu zirenean hain zuzen. Apaizgaiak, [[Filosofia]] eta [[Teologia]] ikasteaz gain, [[Pio XI.a|Pio XI.]] ''Quadragessimo Anno'' [[entziklika]] soziala ere aztertzen zutenzuen. Ondorioz, Gasteizko apaiz mugimenduaren espiritualtasunean sakondu zuen, tutore bereziki Joakin Goikoetxeandia eta [[Juan Thalamas Labandibar|Juan Thalamas]] izan zituela. Eta lehenaren lema hartu zuen: "Apaiz izatea, beti eta guztian apaiz". GarrantziGerora zintzoki jarraitu zituen garrantzi handia ematen zitzaien hainbat balioei, hala nola gorputzaren laztasunari, puntualtasunari, isiltasunari, lanerako gogoari, higieneari eta aurkezpenari, bai fisikoa zein material didaktikoena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azurmendi, Joxe|urtea=1991|izenburua=El hombre cooperativo. Pensamiento de Arizmendiarrieta|argitaletxea=Azatza|orrialdea=50|ISBN=84-88125-01-1|hizkuntza=Es}}</ref>

Seminarioan bi talde zeuden, bata gazteena eta buruarinena, futbolean eta pilotan jolasten zutena,. etaEta bestea helduena, serioak eta arduratsuak, munduko arazoetan pentsatuz paseatzen zutenak, bakeanbakea eta gerrangerra, goseangosea eta misioetanmisioak bezalako gizarte-kontuetankontuak erabiliz. Arizmendiarrita bigarren talde horretakoa zen. ApaizBraientzat apaiz garrantzitsuenetako bat [[Manuel Lekuona]] izan zen, hizkuntzen eta artearen irakaslea. Euskara lantzearen alde lan egitea elizbarrutiko[[elizbarruti]]<nowiki/>ko apaizen eginbeharra zela defendatzen zuenazuen, katekesia[[katixima]] herriko hizkuntzan irakasteko. Hain zuzen, 1933an Filosofiako 2. mailako zenbait ikaslek “Kardaberaz“[[Agustin Kardaberaz|Kardaberaz]] Elkartearen hirugarren maila” sortzea erabaki zuten, eta “Aurrera beti” leloa jarri zioten. Denek erabaki zuten bere estatutuak idazteko egokiena Arizmendiarrieta zela, eta sorrerako agiria ere berak egin zuen, non gizartearen lana ideario errenazentistarekin[[errenazentista]]<nowiki/>rekin lotzen baitzuenzuen. Halaber, elkartearen zuzendariorde izendatu zuten, hots, faktuz arduraduna, Lekuona zuzendariak gainbegiratze lana besterik ez baitzuen egiten. Hilean batez beste hiru bilera egiten zituzten, eta horiei batzar arruntak eta bereziak gehitzen zitzaizkien.<ref>{{erreferentzia|abizena=Tellechea , José Ignacio|urtea=2005|izenburua=El otro Dn. José María|argitaletxea=Laboral Kutxa|orrialdea=83|ISBN=NA-2028-2005|hizkuntza=Es}}</ref>

Lekuonak eta [[Jose Migel BarandiaranekBarandiaran]]<nowiki/>ek behaketa kritikoaren balioa helarazi zieten apaigaieiapaizgaiei, uko eginez ikaste soilari. Izan ere, Seminarioko [[erromantizismo]] monastikoak apaiz-bokazioa goraipatzen zuen, eta, Arizmendiarrietaren arabera, “munduaren tentazioez hainbeste hitz egitetik, ez ziren agertzen eta ez ziren ezagutzen benetako tentazioak: boterea eta erosotasuna”.<ref name=":0" />