Wikipedia

Potentzia: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Ksarasola (eztabaida | ekarpenak)
26.930 edits
argazki bokoiztua kentzea
Testua berrantolatzen eta osatzen hasi naiz, poliki-poliki.
4. lerroa:
{{Magnitude infotaula}}
{{Mekanika klasikoa|expanded=Oinarriak}}
Fisikaren arloan, '''''potentzia''''' (sinboloa, <math>P</math>) deritzo sistema fisiko batean eginikoizeneko ''[[lana]]<nowiki/>renMagnitude etafisiko|magnitude [[denborafisikoa]]<nowiki/>ren arteko zatidurari (''arrazoi'' edohonelaxe ''ratio''definitzen denborala)''.da: «''sistema Bestelafisiko esanda, potentzia [[denbora-unitatea]]<nowiki/>nbatean eginiko lana da. Beraz, potentzia kalkulatzeko, egindako lanaren eta horretanhorretarako pasaturikobehar izandako denboraren arteko zatiketa egin behar da. Zer esanik ez, "lan" terminoa [[fisika]]ko kontzeptu modura hartu behar da definizio horretanzatidura.''»
 
Bestela esanda, potentzia ''[[denbora]]''-unitatean eginiko ''[[Lan (fisika)|lana]]'' da. Sistema batek transmitituriko potentzia kalkulatzeko, sistema horrek beste sistema batean egindako lanaren eta prozesu horretan pasaturiko denboraren arteko zatiketa egin behar da. Zer esanik ez, "''lan''" terminoa fisikako kontzeptu modura hartu behar da definizio horretan.
Potentzia [[magnitude fisiko]] [[eskalarra]] da. Nazioarteko [[SI unitate-sisteman]], potentzia-unitateari [[watt]] deritzo euskaraz eta <math>\text {W}</math> sinboloaz adierazten da. Izen hori [[James Watt]] ingeniariaren omenez eman zitzaion, [[lurrun-makina]]<nowiki/>n hobekuntza nabariak egin zituelako. Dena den, watt unitatea [[joule segundoko]] (<math>\text {J/s}</math>) unitatearen baliokidea da: <math>\text {1 W = 1 J/s}.</math>▼
 
Potentzia magnitude fisiko [[Eskalar|''eskalarra'']] da, sistema batetik beste batera ''[[energia]]'' transmititzeko bizkortasunari dagokiona. Hain zuzen, potentzia ematen duten bi sistema desberdinen kasuan, potentzia handiena duenak denbora laburragoa beharko du lan kantitate berbera emateko.
 
Oro har, sistema fisiko batek transmititzen duen potentzia aldatu egin daiteke denboran zehar; horregatik denboraren funtzio modura adierazten da: <math>P(t)</math>. Gauzak horrela, sistema batek <math>t</math> denbora-tartean transmitituriko potentziak beste sistema bati hornitutako lana potentziaren integral denborala kalkullatuz lortzen da:
 
▲Potentzia [[magnitudeNazioarteko fisiko]]Unitate [[eskalarra]]Sistema|<math da.display="block">W = \int_0^t P(t) \text {d}t.</math>Nazioarteko [[SI unitate-sisteman]], potentzia-unitateari [[watt]] deritzo euskaraz eta <math>\text {W}</math> sinboloaz adierazten da. Izen hori [[James Watt]] (1736-1819) ingeniariaren omenez eman zitzaion, [[lurrun-makina]]<nowiki/>n hobekuntza nabariak egin zituelako. Dena den, watt unitatea [[joule segundoko]] (<math>\text {J/s}</math>) unitatearen baliokidea da: <math>\text {1 W = 1 J/s}.</math>
 
[[Motor elektriko]] baten irteera-potentzia motorrak sortutako [[indar-momentua]]<nowiki/>ren eta irteera-ardatzaren abiadura angeluarraren biderkadura da. [[Ibilgailu]] bat mugitzeko behar den potentzia gurpilen [[trakzio-indar]]<nowiki/>raren eta ibilgailuaren abiaduraren biderkadura da. [[Bonbila]] batean [[energia elektrikoa]] argi eta bero bihurtzen duen potentzia watt-etan ematen da: zenbat eta watt gehiago, hainbat eta potentzia handiagoa, eta energia elektriko gehiago erabiltzen da denbora-unitate bakoitzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Feynman Lectures on Physics|hizkuntza=en|data=2017-10-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Feynman_Lectures_on_Physics&oldid=806342363|sartze-data=2018-01-17}}</ref>.▼
 
== Definizioa eta oinarrizko kontzeptuak ==
GorputzMekanikaren arloan, gorputz puntual batean <math>{\Delta t}</math> denbora-tartean egindako lana <math>{\Delta W}</math> bada, denbora-tarte horretan egindakogorputzean transmitituriko '''''batez besteko potentzia''''' honelaxe definitzen da:
 
<math display="block">\bar{P}\equiv\langle{P}\rangle=\frac{\Delta W}{\Delta t}.</math>
 
BestaldeBalio horretatik abiatuz, honelaxe definitzen da edozein <math>t</math> aldiuneri dagokion '''aldiuneko potentzia :'''izango da '''<math>{\Delta t}</math>''' denbora-tartea zerorazerorantz hurbiltzeanjptzean batez besteko potentziak duen balio limitea, hau daalegia, batez besteko potenziaren denborarekiko deribatua <math>t</math> aldiunean:
 
<math display="block">P(t)= \lim_{\Delta t \to 0}\frac{\Delta W}{\Delta t}= {\operatorname{d}\!W\over\operatorname{d}\!t}</math>
 
 DefinizioGorputz puntualaren kasuan, potentzia transmititzen indarra <math>\boldsymbol F</math> dela eta <math>\text {d}t</math> denbora-tartean desplazamendua egiten dela kontsideraturik, egindako lana horretan <math>\operatorname{d}\!W=\boldsymbol{F}\cdot\operatorname{d}\!\boldsymbol{r}</math> delaizango kontuan izanikdenez, honako hau izango da aldiuneko potentziaren balioa:
 
<math display="block">P=\boldsymbol{F}\cdot{\operatorname{d}\!\boldsymbol{r}\over\operatorname{d}\!t}=
\boldsymbol{F}\cdot \boldsymbol{v}.</math>
 
Alegia, aldiuneko potentziaren balioa indarraren eta abiaduraren biderkadura eskalarra da.
da, non <math>P</math> aldiuneko potentzia, <math>W</math>'' ''lana, <math>t</math> denbora, <math>\boldsymbol{r}</math>''''' '''''posizio-bektorea, <math>\boldsymbol{F}</math>''''' '''''indarra eta''''' '''''<math>\boldsymbol{v}</math> abiadura diren.
 
== Potentzia -motak ==
Aurreko ataleko definizioan, mekanikaren ikuspegitik definitu da aldiuneko potentziaren balioa. Baina, oro har, fisikan bestelako modu batzuetan ere transmiti daiteke energia. Horregatik, jarraian arlo desberdinei dagozkien potentzia-motakk aipatuko dira.
 
=== Potentzia mekanikoa ===
82 ⟶ 89 lerroa:
=== Unitateen arteko transformazioak ===
<math>\text {1 W = 1,341} \times 10^{-3} \text {HP = 0.1019 kgm/s = 0,8598 kcal/h = 107 erg/s}.</math>
 
 
▲[[Motor elektriko]] baten irteera-potentzia motorrak sortutako [[indar-momentua]]<nowiki/>ren eta irteera-ardatzaren abiadura angeluarraren biderkadura da. [[Ibilgailu]] bat mugitzeko behar den potentzia gurpilen [[trakzio-indar]]<nowiki/>raren eta ibilgailuaren abiaduraren biderkadura da. [[Bonbila]] batean [[energia elektrikoa]] argi eta bero bihurtzen duen potentzia watt-etan ematen da: zenbat eta watt gehiago, hainbat eta potentzia handiagoa, eta energia elektriko gehiago erabiltzen da denbora-unitate bakoitzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Feynman Lectures on Physics|hizkuntza=en|data=2017-10-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Feynman_Lectures_on_Physics&oldid=806342363|sartze-data=2018-01-17}}</ref>.
 
== Erreferentziak ==
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Potentzia"(e)tik eskuratuta