Energia zinetiko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Testua berrantolatzen eta osatzen ari naiz, poliki-poliki. |
Historia atalburuko testua antolatu eta orraztu dut |
||
23. lerroa:
formulaz kalkulatzen da, non <math display="inline">m</math> gorputzaren [[masa]] den eta <math display="inline">v</math>, [[abiadura]]. Masa <math>\text {kg}</math>-tan eta abiadura <math>\text {m s}^{-1} </math>-tan neurtuz gero, energia zinetikoa <math>\text {J}</math>-tan adierazita egongo da.
[[Erlatibitatearen teoria|Mekanika erlatibista]]<nowiki/>n, abiadura oso handien kasuan ―argiaren abiaduratik hurbil― pausagunean <math display="inline">m</math> masa duen eta <math display="inline">v</math> abiaduraz higitzen ari den partikularen energia zinetikoa honelaxe kalkulatzen da:
<math display="block">E_{\text {k}} = \frac {{\gamma}^2}{\gamma + 1} mv^2,</math>
36. lerroa:
== Historia ==
Denboran atzera joanda, oraindik XVII. mendearen lehen erdian, [[René Descartes|Descartes]]-ek (1596-1650) uste zuen higidura-kantitatea (edo gauza bera dena, [[Momentu lineal|momentu lineala]], alegia <math>mv</math> magnitudea) kontserbatu egiten zela. Mendearen bigarren erdian, ordea, [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]]-ek (1646-1716) «indar bizia» (''vis viva'') kontzeptu berria erabili zuen, eta magnitude berri horri <math>mv^2</math> balioa esleitu zion; hau da, geroko energia zinetikoaren balio bikoitza.
Energia zinetikoaren kontzeptuaren jatorria XIX. mendean dago, hain zuzen ere, 1829. urtean [[Gaspard-Gustave Coriolis]]ek argitaraturiko ''Du Calcul de l'Effet des Machines'' lanean. Energia zinetikoaren terminoa, ostera, 1850. urte ingurukoa da, eta [[William Thomson]] edo (Lord Kelvin izenez ere ezagutua zena) izan zen terminoaren sortzailea. ▼
Willem Jacob's Gravesande-ek (1688-1742) erlazio hori garatzen zuen esperimentua egin zuen. Hain zuzen, 1721ean, Johann Bessler asmatzaile alemanak behin-betiko higidura makina sortu ote zuen eztabaidatu zuen Gravesande-k (1688-1742). Gravesande, hasiera batean, <math>mv</math> kantitate eskalarraren kontserbazioan (masa hori abiaduraz biderkatuta) oinarritutako betiko higiduraren bideragarritasunaren alde agertu zen, mekanika newtondarrak parte hartzen zuela uste baitzuen. Hala ere, 1722an, esperimentu batzuen emaitzak argitaratu zituen, non letoizko bolak altuera desberdinetatik buztin leuneko gainazal batera bota baitziren. Abiadura jakin bateko bolak eginiko zuloa eta abiadura bikoitzarekin bolak eginiko zuloa elkarrekin konparatuz konturatu zenez, bigarrenak eginikoa lehenak eginikoa baino lau aldiz sakonagoa zen. Hortik ondorioztatu zuen higitzen ari den gorputz baten "''indar bizi''"aren adierazpen zuzena <math>m</math>-rekiko proportzionala zela baita abiaduraren karratuaren proportzionala ere, hots, «<math>\text {indar bizia}\propto mv^2</math>» zela. Beraz, Leibnizen ideiekin bat zetorrela, baina baina ez teorian soilik, esperimentuan oinarriturik ere baizik.
▲
== Energia zinetikoa mekanika klasikoan ==
| |||