José Agustín Ibáñez de la Rentería: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
osatzen
1. lerroa:
{{lanean|Txikillana}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
 
'''José Agustín Ibáñez de la Rentería''' ([[Bilbo]], [[1751]]ko [[abuztuaren 29]]a - [[Lekeitio]], [[1826]]ko [[maiatzaren 31]]) bizkaitar idazle eta politikaria izan zen. [[Argien Garaia|Argien Garai]]<nowiki/>koan bizkaitar"ilustratuen" idazleartean aritu baitzen ere, [[Frantziako Iraultza]]<nowiki/>ren osteko mugimendu politikoek bere jarrera [[progresista]] hoztu zuten; horretara, bere helduaroan [[integrismo]] [[katoliko]]<nowiki/>arekin eta politikaria[[absolutismo]]<nowiki/>arekin izanlerratu zen.
 
== OndareaOndare materiala ==
Familia aberatsekoa, bere aurrekoarbasoen bizpahirujatorria belaunaldietan[[Lekeitio]] lur-jabeinguruko eta merkatariBilbo-[[Txorierri]]<nowiki/>ko lur-jabeak ziren, arbasoek[[Maiorazko|premutasun]]<nowiki/>etik ondarebaztertuak handiaizan bildueta gero merkataritzan sartuak eta kontzentratuBilbora aldatuak. Familiaren adar hauek ondarea bildu zuten, ezkontzen bidez kontzentratuz; Jose Agustin izan zen bere belaunaldian [[maiorazko]]<nowiki/>a. izanOndare hau, halere, haren osteko bigarren belaunaldian sakabanatu zen: bere oinordeko bakarra, Mª Dolores Ibañez de la Renteria Urkijo biloba, Lekeitioko Dominiken komentuan moja sartu baitzen, bere ondasun higikor eta higiezin guztiak elizarekin lotutako elkarteei eta erakundeei dohaintzan zelarikemanez.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Celina|abizena=Ribechini|izenburua=La Ilustración en Vizcaya : "El Lequeitiano" Ibáñez de la Rentería|argitaletxea=Editorial Txertoa|data=[1993?]|url=https://www.worldcat.org/oclc/31054842|isbn=84-7148-282-7|pmc=31054842|sartze-data=2021-07-28}}</ref>
 
== Bizitza kulturala ==
1774ean, 23 urterekin, Renteria [[Euskalerriaren Adiskideen Elkartea|Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko]] kide bihurtu zen; ordurako, Elkarteak 10 urteko ibilbidea zuen. Han zenbaitlau hitzaldi emanaurkeztu zuen;zituen, entzutetsuenak1780 bieta izan1783 zirenartean: batalehena hezkuntzari''La buruzamistad del País o idea de una Sociedad Patriótica''; bigarrena, etagazteen hezkuntzari buruz; besteahirugarrena ''Reflexiones sobre las formas de gobierno;'' izenekoaeta laugarrena, 1790eanUdalen beregobernuari konturaburuz. argitaratuHaietako zuenabatzuk oso entzutetsuak izan ziren, nonXVIII mende amaieran Espainian indarrean zegoen gobernatzeko era zalantzan jarri zutelako; Renteriak jaulkitako teoriak [[liberalismo]]aren aurrekariaaurrekari izanbezala zenhartzen dira, (udalerriei askatasuna ematearen eta boterea banatzearen alde eginez, adibidez). Ez dirudi, halere, Elkartean bertan teoria hauek harrera oso ona izan zutenik: Renteria 1784an atera zen bertatik, eta 1790ean han emandako hitzaldiak bere kontura argitaratuko zituen, [[Madril]]<nowiki/>en.
 
Garai honetan alegiak idazten ere aritu zen; [[Manuel Godoy]]<nowiki/>ek bere memorietan Renteriaren idazlanak goraipatu bazituen ere, bere lan literarioak ez zuen [[Tomás de Iriarte|Iriarte]] eta [[Félix María Samaniego|Samaniego]] elkartekideen sona erdietsi, haren alegietan helburu [[Pedagogia|pedagogikoa]] lehenesten baitzen, forma artistikoaren kaltetan. HonenBestalde, honen kontura 1788anarazoren arazoakbat ere izan zituenzuen: 1788an, Madrilgo egunkari batean argitaratutako "''El raposo"'' izenekoa gaizki hartu baitzen, Floridablanca[[Floridablancako kondearenkondea]]<nowiki/>ren aurkakoa zelakoan. Fabula guzti hauek tomo bitan bildu eta argitaratu zituen, 1789 eta 1797an.<ref name=":0" />
 
== Ibilbide politikoa ==
1775ean Lekeitioko alkate izendatua izan zen, eta hortik aurrera Bizkaiko bizitza politikoan parte hartze handia izan zuen, 1804-1806 urteetan [[Ahaldun nagusi|Ahaldun Nagusi]] izateraino.
 
Pare bat aldiz, [[Bizkaiko JaurerriakJaurerria]]<nowiki/>k bere aldeko apologia politikoak enkargatu zizkion: lehena, ''Manifiesto histórico'' izenekoa (1798), Jaurerriak [[Konbentzioaren GerranGerra Euskal Herrian|Konbentzioaren Gerra]]<nowiki/>n izandako parte hartzea kontatuz; bigarrena, berriz, [[Iberiar Penintsulako Gerra Euskal Herrian|Iberiar Penintsulako GerranGerra]]<nowiki/>n izandakoa (lehena gordetzen da, bigarrena galdua dago). Honen kontura, 1816ean "Bizkaiko historiadore" izendapena jaso zuen.<ref name=":0" />
 
== Bestelako jakingarriak ==
[[Celina Ribechini]] historialari bilbotarrak bere doktorego[[Doktorego-tesiatesi|doktore-tesi]]<nowiki/>a Jose Agustin Ibañez de la Renteriari buruz egin zuen, [[Deustuko UnibertsitateanUnibertsitatea]]<nowiki/>n [[Cum laude|''cum laude'']] kalifikazioa eskuratuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ediciones Beta|url=https://www.edicionesbeta.com/autor.php?autor=295|aldizkaria=www.edicionesbeta.com|sartze-data=2021-07-28}}</ref>
 
== Erreferentziak ==